آموزش نحوه تزریق سرم و تزریق وریدی

هشدار: مطالب و فیلم های آموزشی منتشر شده در این سایت راجع به رگ گیری یا هر مهارت تخصصی دیگر جنبه کمک آموزشی برای دانشجویان پرستاری و علوم پزشکی داشته و مجوزی برای اقدام به رگ گیری و تزریق برای هیچکس محسوب نمیشود. توصیه ما این است که در مواقع مورد نیاز حتما از پرستاران دارای مجوز ارائه خدمات پرستاری در منزل کمک گرفته شود. همچنین در موارد اورژانس پرسنل با تجربه فوریت های پزشکی ۱۱۵ در کنار شما خواهند بود.

اغلب بیماران بستری در بخش های بیمارستان نیاز به تزریق سرم پیدا خواهند کرد. تزریق دارو و تامین مایع و الکترولیت های مورد نیاز بدن بیمار، یکی از دلایل مهم نیاز بیماران به تزریق و دریافت سرم های درمانی است. به همین جهت، یکی از مهمترین مهارت های مورد نیاز پرستاران، مهارت تزریق سرم و یا به عبارتی مهارت برقراری انفوزیون وریدی است. علاوه بر دانش کافی، کسب مهارت و تجربه در این زمینه، جهت ارائه‌ی مراقبت های پرستاری در بیمارستان ضروری می باشد. به دلیل اهمیت بالای این فرآیند، مجدداً روی این موضوع تاکید شده و این مطلب با عنوان نکاتی در مورد نحوه تزریق سرم منتشر می گردد.

• شستشوی دست ها قبل از آماده کردن سرم الزامی است.
• شرایط نگهداری سرم ها از قبیل حفظ دمای مناسب، محافظت از نور و … بطور دقیق رعایت شود.
• درب لاستیکی ویال های تزریقی و محل وارد کردن ست سرم در سرم ها به هیچ وجه استریل نمی باشد و باید با محلول ضدعفونی کننده‌ی مناسب قبل از استفاده کردن ضد عفونی شود.
• از سوراخ کردن و زدن سوزن به محفظه‌ی پلاستیکی سرم های تزریقی جهت افزایش سرعت تزریق و جلوگیری از جمع شدگی محفظه‌ پلاستیکی که موجب ورود هوای غیر استریل محیط به محلول استریل داخل محفظه می شود اکیداً اجتناب و از ست های سرم که مجهز به فیلتر می باشند جهت برطرف شدن این مشکل استفاده گردد.
• از استفاده از هر نوع سرم تزریقی که تغییر رنگ پیدا کرده حتی در صورت کمبود جداً خودداری گردد.
• میزان سرم در ساعت و تعداد قطرات در دقیقه و ترکیبات اضافه شده به سرم و زمان شروع و خاتمه و نام پرستار تنظیم کننده بر روی برچسب سرم ثبت شود.

• تنظیم سرعت انفوزیون به نوع ست انفوزیون و میزان و نوع مایع و دستور پزشک بستگی دارد.
• در ماکروست ها (ست سرم معمولی) معمولا قطره ساز قادر است ۲۰-۱۵-۱۰، قطره در دقیقه را از خود عبور دهد و در میکرو ست ها قطره ساز حدود ۶۰ قطره در دقیقه از خود عبور می دهد.

فاکتور قطره بر روی بسته بندی سِت انفوزیون توسط کارخانه مربوطه نوشته می‌شود.

۶۰ × ساعت انفوزیون ÷ فاکتورقطره × حجم کل مایع = قطره/دقیقه

مثال: محاسبه تعداد قطرات سرم در دقیقه در ۱۰۰۰ سی سی مایع در ۸ ساعت با ماکروست (ست معمولی) و میکروست به ترتیب به صورت زیر است.

درصورتیکه فاکتور قطره ۱۵ در نظر گرفته شود، استفاده از روش سریع قطره ماکروست/دقیقه = حجم سرم به دقیقه/۴ × زمان به ساعت	۱۰۰۰ × ۱۵ ÷ ۸ ×۶۰ = ۱۵۰۰۰ ÷ ۴۸۰ = ۳۱ drops/min
درصورتیکه فاکتور قطره ۶۰ در نظر گرفته شود، استفاده از روش سریع قطره میکروست/دقیقه = حجم به cc / زمان به ساعت	۱۰۰۰ × ۶۰ ÷ ۸ × ۶۰ = ۱۰۰۰ ÷ ۸ = ۱۲۵ drops/min

• ارتفاع ظرف مایع
• پوزیشن عضو دارای کاتتر
• گرفتگی لوله ست انفوزیون
• گرفتگی و انسداد سر کاتتر
• محل قرار گرفتن کاتتر داخل وریدی
• وجود هوا در ست تزریق
• کم شدن فشار هوا در سطح مایع تزریقی

جهت انتخاب ورید مناسب باید به راحتی بیمار، وضعیت قرار گرفتن و وسعت استفاده از وسایل مهار کننده حرکات، توانایی نگهداری سوزن در ورید، نوع محلول، صدمات و عوارض احتمالی ناحیه تزریق توجه نمود.

• ورید های پشت دست و ساعد
• ورید های ناحیه جلوی آرنج 

ورید های این ناحیه درشت و سطحی بوده و شریان ها و ورید ها کاملاً نزدیک به هم قرار گرفته اند.در ۱۰ درصد افراد امکان دارد شریان نا بجایی در ناحیه آرنج وجود داشته باشد که ممکن است با ورید اشتباه شود.

در صورت امکان از وارد کردن سوزن در ناحیه مرکزی آرنج خودداری کنید. چون با کمترین خمیدگی امکان جابجایی وجود دارد. در ضمن سفتی مفاصل یا درد ممکن است به علت بی حرکتی رخ دهد.از انشعابات ورید های سفالیک و بازیلیک توأم با کمان وریدی پشت دست، در شیر خواران و کودکان استفاده می شود. در شیر خواران استفاده از پنجمین ورید بین انگشتان به دلیل وضعیت ثابت آن توصیه می شود.

• ورید های پشت پا: ورید های حاشیه جانبی و میانی پا نواحی مناسب برای تزریق مایعات در شیر خواران و کودکان است.
• ورید بزرگ در قوزک پا: که بین قوزک داخلی و تاندون قدامی درشت نی قرار گرفته است.

در رگ گیری از کودکان و نوزادان باید از فرد دیگری جهت نگه داشتن اندام کمک بگیرید .

ورید های سر چون فاقد دریچه های لانه کبوتری هستند، در شیر خواران کوچکتر از ۹ ماه بخصوص در نوزادان، مناسب هستند. وریدهای اصلی سر که می تواند مورد استفاده قرار گیرند بر حسب اولویت شامل پیشانی، گیجگاهی سطحی، پشت گوش، بالای چشمی، پشت سری و قسمت خلفی صورت هستند.

1. ضربان را می توان در شریان حس نمود.
2. ورید به صورت یک شیار در زیر پوست حس می شود.
3. شریان رگ سفت و قابل اتساع است.
4. فشردن بخشی از رگ با دو انگشت، مسیر جریان خون را مشخص خواهد کرد. برداشتن انگشت مسدود کننده رگ، سبب پر شدن آن خواهد شد.
5. مسیر خون در وریدها به طرف قلب و در شریان ها به سمت اندام ها (دور شدن از قلب) می باشد.

از گذاشتن کاتتر نافی در نوزادان برای مایع درمانی حتی الامکان خودداری شود .

توجه

ورید، شریان و اعصاب در بعضی از نقاط بسیار نزدیک به هم قرار گرفته اند، که باید در هنگام رگ گیری به این موضوع توجه شده، تا از آسیب به اعصاب و شریان جلوگیری شود.

برای مطالعه بیشتر می توانید فیلم آمورشی رگ گیری و تزریق وریدی را مشاهده نمایید

 

نکات مهم در موضع تزریق وریدی

• برای اینکه ورید گرفته شده به خوبی وظایف خود را انجام دهد، باید محل به خوبی محافظت شود؛ که برای این منظور، اندام مورد نظر باید در وضعیت آناتومیک خنثی قرار داده شود. این عمل توسط آتل های پوشیده از نوارهای محافظ انجام می شود.
• برای جلوگیری از صدمه به پوست به دنبال برداشتن چسب هایی که زده شده است، بهتر است بین چسب و پوست یک مانع مانند گاز استریل و یا ورق های شفاف در محل ورود سوزن گذاشته شود.
• برای این که هر چه زودتر انفیلتراسیون (نشت مایع از عروق) محل کاتتر (آنژیوکت) مشخص شود، نباید بیشتر از یک اینچ (۲/۵) سانتی متر از اطراف کاتتر روی پوست پوشیده باشد. استفاده از پوشش های پلاستیکی شفاف ایده آل است.
• تعدادی از انگشتان و فضاهای بین انگشتی باید باز باشند تا از نظر خون گیری، انتهای آن قابل مشاهده باشد. انگشت شست هیچگاه نباید ثابت شود چون خطر کوتاه شدگی یا محدودیت حرکت بعدی وجود دارد.
• بسته به منطقه آنژیوکت، باید محل های پایین تر بررسی شود. مثلأ نواحی پشت گوش در ناحیه سر، پشت دست و یا قسمت های تحتانی اندام باید از نظر ادم بررسی شوند.

بیشتر بخوانید: مراقبت پرستاری در بیماران تحت درمان تزریق وریدی

• سوزن ممکن است به دیواره مقابل رگ، در ناحیه ورود رخنه کرده و سبب هماتوم یا نشت مایع در بافت های اطراف شود.صدمات و عوارض تزریقات وریدی مایعات
• سلول های نکروزه یا لخته قادر است سوزن را مسدود سازد و چنانچه توسط سرنگ با فشار تزریق شود می تواند سبب آمبولی شود.
• به علت صدمه ناشی از ورود سوزن امکان وازواسپاسم وجود دارد.
• امکان شکستگی آنژیوکتی که قابلیت انعطاف کافی ندارد وجود دارد.
• تحقیقات نشان داده است که باقی ماندن آنژیوکت کمتر از ۴۸ ساعت هیچ گونه کشت مثبتی در بر نداشته است. اما وجود این مسأله پس از ۴۸ ساعت ۵۲% بوده است. انواع گوناگونی از باکتری کشت شده شامل: استافیلوکوک طلایی، کلبسیلا، آنتروکوک و استافیلوکوک آرئوس است.
• ترومبوفلبیت
• تزریق غیر عمد در شریان
• ایسکمی و گانگرن اندام های تحتانی که ناشی از تزریق در ورید سافن و یک صدمه مهلک است، می تواند ناشی از اسپاسم رفلکسی ورید و انتشار آن در شریان باشد.
• چنانچه حدود 10 میلی لیتر هوا وارد جریان خون شود، آمبولی هوای کشنده رخ خواهد داد. چنانچه ست عاری از هر گونه محلول باشد، امکان کشیدن هوا به درون سیستم وجود دارد. ترک خوردگی ست یا شیشه و یا پلاستیک حاوی سرم می تواند امکان ورود هوا را به داخل جریان خون به وجود آورد و باید قبل از تزریق وریدی هوا را از ست خارج کرد.
• عفونت باکتریال ناشی از آلودگی محلول هایی که چند ساعت پیش از مصرف باز شده است وجود دارد. اکثر محلول ها محیط کِشتی مناسب می باشند. شیشه یا کیسه حاوی سرم را که باز شده و صرفأ با گاز استریل پوشیده شده است نباید مصرف کرد.
• محلول ها نیز به طور متفاوت بافت رگ را تحریک می کنند.که شامل: محلول های هیپر تونیک، کلرور کلسیم و محلول های قلیایی می باشند.

• به محض ایجاد وقفه، به گیره توجه فرمایید. امکان بسته بودن آن وجود دارد.
• به پیچ خوردگی ست و بسته شدن فیلتر هوا توجه فرمایید.
• بافت اطراف سوزن را بررسی نمایید. ورم، آسیب دیدگی رگ و نشت مایع از احتمالات است. در این موارد باید سوزن را درآورده و از ناحیه دیگر تزریق نمود.
• به ادم اطراف سوزن توجه داشته باشید. در صورت عدم وجود ادم، امکان انسداد سوزن توسط لخته وجود دارد. در این موقعیت نباید سرنگ را وصل کرده و فشاری برای وارد ساختن لخته در رگ انجام داد. فشردن ست سبب آزاد شدن لخته شده که قادر خواهد بود در مویرگ های ریه جایگزین شده و انفارکتوس ریه را سبب شود.

• فلبیت: به التهاب ورید گفته می شود.
• ترومبو فلبیت: در صورتی که ورید دچار التهاب همراه با لخته خون باشد ترومبو فلبیت گفته می شود .

عواملی که باعث فلبیت می شوند:

• اندازه و طول و جنس کاتتر داخل وریدی
• نوع و PH محلول تزریق شده
• اندازه و محل قرار داشتن ورید مورد استفاده
• سرعت گردش خون در ورید مورد نظر