انواع روش های تزریقات

یک روش رساندن دارو به بدن تزریقات است که حتما باید از تکنیکهای آسپتیک استفاده شود. تزریقات به روش های زیر قابل انجام است:

1. داخل جلدی ID intradermal
2. زیر جلدی SC subcutaneous
3. داخل عضله IM intramuscular
4. تزریق عضلانی بلوک کردن هوا
5. تزریق عضلانی z
6. وریدی IV intravenous
7. وریدی مستقیم
8. تزریق بصورت پانسیون مانند پانسیون مایع نخاعی SCF

برای اطمینان از اینکه دارو در محل مورد نظر تزریق شود هر کدام از روش‌های فوق احتیاج به مهارتهای بخصوصی دارد. اثرات دارو در تزریقات بستگی به میزان جذب دارو به سرعت توسعه می‌یابد و پرستار می‌تواند بدقت عکس العمل مریض را بعد از تزریق مشاهده کند.

از تزریقات داخل جلدی (Intradermal) برای تست های آلرژیک , برخی از واکسیناسیونها و نیز بررسی پاسخ سیستم ایمنی (anergy screen) استفاده می شود و معمولا سرنگهای یک میلی لیتر مدرج (نظیر سرنگ توبرکولین) با سر سوزنهای نمره ۲۵ تا ۲۷ بکار برده می شود و اکثرا در سطح فلکسور ساعد (حدود ۱۰ سانتیمتر پایینتر از شیار آرنج ) انجام می شود . روش کار بدین ترتیب است که پوست محل با الکل پاک شده و سپس سوزن با زاویه ۱۵ درجه و به میزان ۲ تا ۳ میلیمتر داخل درم شده (شکل ۹-۲Cool و آنگاه دارو (معمولا ۰٫۱ میلی لیتر) به آرامی تزریق می شود که به صورت یک عدس برآمده می شود . در پایان بدون ماساژ سوزن خارج می شود و یک دایره به قطر یک سانتیمتر دور آن کشیده و ساعت و تاریخ تست نوشته می شود .
نکته – در تمامی تزریقاتی که سوزن به طور مایل وارد پوست می شود بایستی سوراخ سر سوزن به طرف بالا باشد .

1. محل تزریق را از نظر وجود هر گونه زخم، خراش یا تغییر رنگ پوست ساعد بررسی کنید.
2. بیمار را در وضعیت مناسب قرار دهید و از او بخواهید آرنج خود را باز کرده، ساعد را روی یک سطح صاف قراردهد.
3. محل تزریق را مشخص کرده؛ با پنبه الکل یا مواد ضد عفونی کننده بدون رنگ به صورت دورانی از مرکز تا حدود ۵ سانتی متر پاک کنید و ۳۰ ثانیه جهت خشک شدن الکل صبر نمایید.
4. پنبه الکل را بین انگشتان سوم و چهارم دست آزاد نگه دارید.
5. در پوش سوزن را با کشیدن مستقیم آن به طرف بالا بردارید.
6. سرنگ را بین شست و انگشت وسط به صورتی نگه دارید که شیب سر سوزن رو به بالا باشد (در سرنگ‌هایی که یک شیب دارند).
7. توسط شست یا سایر انگشتان دست آزاد، پوست روی ساعد بیمار را بکشید.
8. از تماس مجدد دست به محلی که با الکل و یا مواد ضد عفونی کننده، ضدعفونی شده است خودداری کنید.
9. سوزن را به آرامی با زاویه ۱۰ تا ۱۵ درجه آنقدر وارد کنید تا به مقاومت برخورد نمایید. سوزن باید به میزان ۳میلی متر وارد جلد شود (انتهای سوزن ممکن است از سطح پوست قابل مشاهده باشد)
10. نیازی به کشیدن پیستون سرنگ وجود ندارد.
11. تزریق آرام دارو را تا زمانی ادامه دهید که احساس مقاومت نسبت به تزریق دارو به وجود آید. در صورتی که مقاومتی احساس نکردید، زاویه سوزن را مجدداً اصلاح کنید، زیرا سوزن عمیق‌تر فرورفته است (حداکثر نیم میلی متر)
12. در طول تزریق داخل جلدی (ID) باید برجستگی کوچکی روی سطح پوست ایجاد شود.
13. سوزن را در حالی خارج کنید که پنبه الکل روی ناحیه قرار دارد
14. دور ناحیه تزریق را با خودکار حلقه بکشید.
15. سوزن را در جعبه مخصوص دفع اشیاء تیز و برنده (نیدل باکس) بیندازید.
16. دست‌ها را بر اساس سیاست و رویه بهداشت دست شسته و یا از محلول ویژه با پایه الکلی استفاده نمایید.
17. ناحیه تزریق، مقدار و نوع ماده تست، تاریخ و زمان آن را ثبت کنید.
18. ناحیه را از نظر بروز واکنش‌های حساسیتی، درد حاد، سوزش، بی حسی یا خارش بررسی کنید.
19. در مواردی که جهت آلرژی تست انجام شده است پس از ۱۰ الی ۳۰ دقیقه پاسخ بیمار به تزریق را مورد بررسی قرار دهید.

بافت زیر جلدی (Subcutaneous) یک بافت همبند شل غنی از بافت چربی با خونرسانی کم بوده وبه همین دلیل معمولا سرعت جذب دارو در آن طولانی تر از عضله است (۲۰ تا ۳۰ دقیقه در مقابل ۵ تا ۱۰ دقیقه در تزریقات عضلانی) البته برخی از داروها سرعت جذبشان از بافت زیر جلدی برابر با عضله است (نظیر هپارین ) . برای تزریقات S.C معمولا از سرنگهای ۲ میلی لیتر یا کمتر و سر سوزن نمره ۲۴ تا ۲۶ و با طول ۱٫۵ سانتیمتر استفاده می شود . تزریقات S.C را می توان در هر نقطه ای انجام داد (نظیر بی حسی های موضعی ) ولی محلهای رایج قسمت فوقانی خارجی بازو ,جلوی ران , روی شکم و روی کتف ها می باشد . همانند تزریقات عضلانی بایستی در S.C نیز قبل از تزریق آسپیراسیون انجام شود (بجز در مورد هپارین) . روش کار بدین ترتیب است که چینی از پوست محل با انگشتان یک دست گرفته و بلند شده و سپس سوزن با زاویه ۴۵ تا ۹۰ در جه زیر جلد وارد و پس از آسپراسیون تزریق می شود (شکل ۸-۲Cool حداکثر گنجایش با فت زیر جلدی در یک نقطه (بدون بروز درد شدید )حدود ۲ میلی لیتر است و نبایستی بیش از ۵ میلی لیتر تزریق شود .

1. ناحیه مناسب برای تزریق را بر اساس ترجیح بیمار، خصوصیات دارو و قابل رؤیت بودن ناحیه انتخاب کنید.
2. در درمان‌های طویل مدت (مثل انسولین درمانی) محل تزریق را مرتباً تغییر دهید.
3. محل تزریق را از نظر وجود توده، حساسیت، ادم و یا هر نوع آسیب دیگر لمس کنید.
4. به بیمار کمک کنید در وضعیت مناسب قرار گرفته، بر اساس محل تزریق، بازو، پا و یا شکم خود را شل کند.
5. محل را با پنبه الکل یا مواد ضد عفونی کننده بدون رنگ تمیز کنید. پنبه را در مرکز قرار داده سپس به صورت دورانی تا حدود ۵ سانتی متر اطراف را ضدعفونی کنید (حداقل ۳۰ ثانیه جهت خشک شدن محل صبر نمایید).
6. پنبه را بین دو انگشتان سوم و چهارم دست آزاد قرار دهید.
7. درپوش را بردارید.
8. پوست ناحیه را به نرمی بین انگشت شست و سایر انگشتان جمع کنید.
9. سرنگ را مانند قلم به دست گرفته، سوزن آنرا سریعاً با زاویه ۴۵ تا ۹۰ درجه(حداکثر ۲ تا ۵ سانتی متر)، وارد بافت زیر جلد نمایید (در مواقعی که سر سوزن طول حدود ۴، ۶ یا ۸ میلی متر دارد به صورت عمودی توصیه شده است)
10. پوست را رها کرده، پیستون سرنگ را به آرامی عقب بکشید. در صورت کشیدن پیستون سرنگ و ورود خون به داخل سرنگ، سوزن را خارج کرده، دارو را دور بریزید و مجدداً داروی دیگری را به همان نحو آماده کنید.
11. هنگام تزریق SC هپارین، نباید عمل کشیدن پیستون سرنگ انجام گیرد.
12. سوزن را در حالیکه پنبه الکل روی ناحیه قرار دارد خارج کنید و پنبه الکل را با فشار آرام برای چند ثانیه روی ناحیه نگه دارید.
13. ناحیه تزریق را به آرامی ماساژ دهید (مگر بعد از تزریق هپارین و انسولین که بایستی در محل تزریق به آرامی فشار دهید، از ماساژ این ناحیه خودداری نمایید).
14. از تماس مجدد دست به محلی که با الکل و یا مواد ضدعفونی کننده بی رنگ ضدعفونی شده است خودداری کنید.
15. سوزن را در جعبه مخصوص دفع اشیاء تیز و برنده (نیدل باکس) بیندازید.
16. دستکش‌ها را در آورده، دست‌ها را بر اساس سیاست و رویه بهداشت دست شسته و یا از ژل مخصوص استفاده نمایید.
17. مقدار تجویز دارو، ناحیه تزریق، ساعت و تاریخ آن را ثبت نمایید.
18. ناحیه را از وجود واکنش‌های حساسیتی، درد حاد، سوزش، بی حسی یا خارش بررسی کنید.
19. پس از ۱۰ الی ۳۰ دقیقه عوارض جانبی تزریق را در بیمار مورد بررسی قرار دهید.
20. در تزریقات مکرر هر تزریق حداقل ۲ سانتی متر از تزریق قبلی فاصله داشته باشد.

این تزریق حداکثر برای ۵ میلی لیتر دارو استفاده می‌شود و این مقدار برای اطفال نصف آن یعنی ۲/۵ میلی لیتر است.

1. ابتدا ناحیه مناسب برای تزریق را انتخاب کنید

عضله کناری ران، محل مناسبی برای تزریق عضلانی (IM) در اطفال، نوزادان و بالغین است. جهت تزریق، بیمار باید به پشت خوابیده، اندکی زانوی خود را خم کند و یا تزریق در حالت نشسته انجام گیرد. محل تزریق در یک سوم میانی این عضله است که فاقد اعصاب اصلی و عروقی خونی بزرگ است.

شامل عضلات گلوتئوس، مدیوس و مینی موس است. جهت مشخص کردن محل تزریق، پرستار باید کف دست راست خود را روی تروکانتر چپ بزرگ استخوان فمور قرار دهد یا برعکس؛ به طوریکه انگشت شست به طرف کشاله ران و سایر انگشتان به صورت کاملاً باز از هم، به طرف بالا قرار گیرند (انگشت اشاره باید روی تاج قدامی فوقانی استخوان ایلیاک قرار گیرد). محل تزریق در وسط ناحیه‌ای است که بین انگشت اشاره و وسطی قرار دارد. این عضله فاقد اعصاب اصلی و عروق خونی بزرگ بوده برای تزریقات عمیق مناسب است.

تزریق در این ناحیه خطر برخورد اتفاقی سوزن با عصب سیاتیک را در بردارد. عروق خونی بزرگ نیز از این عضله این ناحیه می‌گذرند. به علاوه، امکان برخورد سوزن با استخوان هم وجود دارد. ناحیه تزریق در یک چهارم فوقانی کناری باسن، حدوداً ۵ تا ۸ سانتی متر زیر تاج ایلیاک است. در اطفال زیر ۳ سال نباید از این عضله برای تزریق استفاده کرد. در افراد لاغر نیز تزریق در این عضله خطرناک است.

این عضله به سادگی قابل دسترس است، اما در اکثر بیماران رشد خوبی ندارد. جهت تزریق مقادیر کم دارو (حدود ۲ میلی لیتر) عضله بازویی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ناحیه برای نوزادان و اطفال قابل تزریق نیست. به علاوه احتمال آسیب به عصب رادیال، اولنار و یا شریان براکیال در هنگام تزریق وجود دارد. محل تزریق در وسط عضله دلتوئید، حدوداً ۲ تا ۵ سانتی متر زیر زائده آکرومیون است.

2. به اندازه عضله، سلامت آن، وجود توده یا حساسیت عضله توجه کنید
3. در صورت انجام تزریقات مکرر، محل آن را در هر بار تغییر دهید.
4. به بیمار کمک کنید تا بر اساس محل تزریق، به پشت، یک پهلو یا روی شکم بخوابد و یا در وضعیت نشسته قرار گیرد.
5. محل را با پنبه الکل یا مواد ضدعفونی بدون رنگ تمیز کنید. پنبه را در مرکز قرار داده، سپس به صورت دورانی تا حدود ۵ سانتی متر اطراف را بشویید (حداقل ۳۰ ثانیه تا خشک شدن محل صبر نمایید)
6. پنبه را بین انگشتان سوم وچهارم دست آزاد قرار دهید.
7. درپوش سوزن را بردارید.
8. پوست ناحیه را به نرمی بین انگشت شست و سایر انگشتان جمع کنید. در صورت آتروفی بودن توده عضلانی، بدنه عضله را بین شست و انگشتان دست بگیرید.
9. سرنگ را مانند قلم به دست گرفته، سوزن آن را با زاویه ۹۰ درجه به داخل عضله فرو کنید (معمولا سرنگ ۲۱ یا ۲۳ به کار می‌رود)
10. پوست را رها کرده، پیستون سرنگ را به آرامی عقب بکشید. در صورت کشیده شدن خون به داخل سرنگ، سوزن را خارج کرده، دارو را دور بریزید و مجدداً داروی دیگری را به همان نحو آماده کنید.
11. سوزن را در حالیکه پنبه الکل روی ناحیه قرار دارد خارج کنید و با فشار آرام برای چند ثانیه روی ناحیه نگه دارید.
12. در صورت تزریق با سرعت ۱ میلی لیتر در ثانیه درد کمتر و احتمال خروج دارو از محل تزریق کمتر می‌شود)
13. ناحیه تزریق را به آرامی ماساژ دهید.
14. سوزن را در جعبه مخصوص دفع اشیاء تیز و برنده (نیدل باکس) بیندازید.
15. دستکش‌ها را در آورده، دست‌ها را بر اساس سیاست و رویه بهداشت دست شسته و یا از ژل مخصوص استفاده نمایید.
16. مقدار تجویز دارو، ناحیه تزریق، ساعت و تاریخ آن را ثبت نمایید.
17. ناحیه را از نظر وجود واکنش‌های حساسیتی، درد حاد، سوزش، بی حسی یا خارش بررسی کنید (پس از ۱۰ الی ۳۰ دقیقه عوارض جانبی تزریق را در بیمار، مورد بررسی قرار دهید؛ همچنین محل را ۲ تا ۴ ساعت بعد از نظر بروز واکنش‌های نامطلوب بررسی کنید)

این روش برای تزریق داروهایی که مقدار آن‌ها نظیر Interferon و واکسن کزاز کم است توصیه می‌شود.

هنگامی که پس از تزریق دارو، حجم کوچکی از هوا نیز به ناحیه فرستاده شود، وجود این هوا سوزن را از دارو پاک می‌کند

1. بعد از آماده کردن مقدار لازم، حدود ۰/۲ میلی لیتر هوا را نیز به داخل سرنگ بکشید.
2. سوزن را با زاویه ۹۰ وارد کرده و کلیه محتویات سرنگ را به داخل عضله تزریق کنید. هوای موجود در سرنگ، دارو را به سمت جلو رانده و مانند یک قفل هوایی از بازگشت دارو به طرف بافت زیر جلدی جلوگیری می‌کند.
3. سوزن را در جعبه مخصوص دفع اشیاء تیز و برنده (نیدل باکس) بیندازید.
4. دستکش‌ها را در آورده، دست‌ها را بر اساس سیاست و رویه بهداشت دست شسته و یا از ژل مخصوص استفاده نمایید.

این روش معمولا در موارد ی که دارو برای پوست مضر بوده و موجب تحریکات پوستی و بافت زیرجلدی را فراهم می آورد استفاده می شود برای این منظور قبل از ورود به محل تزریق باید پوست محل تزریق در حدود ۵/۲-۵/۳به یک طرف کشیده شودپس از تزریق لازم است به مدت ۱۰ ثانیه فرصت دادوسپس سوزن را خارج نمود دراین مدت عضله شروع به جذب دارو نموده ضمناً دارو در عضله باقی مانده و راه خروج آن از عضله به بافت زیرجلدی و پوست مسدود می گردد از انجام ماساژ محل تزریق در این روش بایستی اجتناب کرد نکته خیلی مهم این که حتما سوزن را تا جایی که ۵ الی۱۰ میلیمتر بیرون باشه داخل کنید چون در غیر این صورت احتمال آبسه کردن زیاده .

این روش برای تزریق عضلانی دارو هایی که موجب تحریک بافت زیر جلد می‌شوند، استفاده می‌گردد و احتمال خروج یا نشت دارو را کم می‌کند (مثل آهن). اما در بیمارانی که توده عضلانی آن‌ها کم است و نیز در نوزادان و اطفال نباید مورد استفاده قرار گیرد. بهترین محل تزریق، عضله گلوتئال قدامی است.

1. پس از کشیدن دارو به داخل سرنگ، حتماً باید سر سوزن را تعویض کنید؛ زیرا دارو روی سر سوزن قبلی باقی می‌ماند.
2. پس از کشیدن پنبه الکل روی ناحیه، پوست و بافت زیر جلدی را حدود ۵/۲ تا۵/۳ سانتی متر به طرف کنار یا پایین بکشید و با دست نگه دارید.
3. با دست دیگر سوزن را عمیقاً با زاویه ۹۰ درجه به داخل عضله فرو کنید.
4. پس از آسپیره کردن، دارو را به آرامی تزریق کنید.
5. بعد از خارج کردن سوزن پوست را رها کنید. اینکار باعث ایجاد یک راه مورب می‌شود و چون خط عبور سوزن از روی ناحیه تزریق دور می‌شود دارو نمی‌تواند وارد فضای زیر جلد شود.
6. در پایان تزریق، سوزن ۵ تا ۱۰ ثانیه در محل باقی مانده و بعد در آورده می‌شود؛ پوست رها شده و محل ماساژ داده نمی‌شود.
7. سوزن آلوده را داخل جعبه ایمنی (نیدل باکس) مخصوص بیندازید.

بیشتر بخوانید: تزریق عضلانی بدون درد

1. دارو را بر طبق آنچه که روی برچسب دارویی نوشته شده با حلال مناسب و به میزان کافی رقیق کنید.
2. محل تزریق وریدی و ناحیه حضور آنژیوکت را از نظر علائم نشت مایع یا فلبیت به دقت بررسی کنید. در صورت حضور موارد مذکور، از تزریق دارو خوداری کرده و مجدداً یک IV وریدی دیگر در ناحیه‌ای متفاوت برای بیمار بگیرید.
3. در صورت وصل بودن آنژیوکت به سرم، ابتدا مسیر سرم را مسدود نمایید.
4. جهت تزریق دارو از طریق لاستیک مخصوص روی ست سرم، از سوزن‌های شماره ۲۱ تا ۲۵ استفاده کنید که سوراخ کوچکتری ایجاد می‌کنند.
5. محل تزریق را با پنبه الکل تمیز کنید.
6. جهت اطمینان از برگشت خون، می‌توانید عمل کشیدن پیستون سرنگ را انجام دهید.
7. دارو را در زمان قید شده روی برچسب دارویی تزریق کنید. (مثلاً در مدت ۲ دقیقه) به دستور نحوه تزریق از نظر نیاز به رقیق کردن و سرعت تزریق توجه کنید.
8. در صورت وصل بودن آنژیوکت به سرم، مجدداً قطرات سرم را تنظیم نمایید.
9. زمانیک ه بیشتر از یک دارو باید تزریق شود، بین هر دو تزریق سرم را باز کنید. از مخلوط کردن دارو ها دریک سرنگ اجتناب نمایید.
10. در صورت وجود هپارین لاک، آنژیوکت را توسط یک میلی لیتر نرمال سالین از دارو پاک کنید در مورد کاتتر CVP نیاز به ۵ تا ۱۰ میلی لیتر سالین وجود دارد.
11. سوزن را در جعبه مخصوص دفع اشیاء تیز و برنده (نیدل باکس) بیندازید.
12. دستکش‌ها را در آورده، دست‌ها را بر اساس سیاست و رویه بهداشت دست شسته و یا از ژل مخصوص استفاده نمایید.
13. بیمار را به مدت چند دقیقه از نظر بروز علائم واکنش نسبت به دارو تحت نظر قرار دهید.
14. نام دارو، مقدار تجویز، ناحیه تزریق، و زمان تجویز را ثبت کنید. در صورت ایجاد واکنش‌های جانبی، موارد را گزارش نمایید.

1. ناحیه تزریق را مشخص کنید (معمولاً حفره جلو آرنجی).
2. ۵-۱۰ سانتی متر بالاتر از محل تزریق را با تورنیکه ببندید تا محل ورید مشخص شود.
3. روی ناحیه را با پنبه الکل یا مواد ضد عفونی کننده بدون رنگ ضد عفونی کنید.
4. سوزن را در حالی که شیب آن به طرف بالا قرار گرفته است، با زاویه ۱۵ درجه وارد ورید کنید.
5. جهت اطمینان از حضور سوزن در رگ، به آرامی پیستون سرنگ را بکشید تا کمی خون وارد سرنگ شود.
6. تورنیکه را باز کرده، دارو را به آرامی تزریق کنید.
7. سوزن را در حالی که پنبه الکل روی ناحیه قرار دارد خارج کرده، روی ناحیه را تا زمانی که خونریزی قطع شود فشار دهید.
8. سوزن آلوده را درون جعبه ایمنی (نیدل باکس) مخصوص بیندازید.
9. دستکش‌ها را درآورده، دست‌ها را بشویید.
10. بیمار را به مدت چند دقیقه از نظر بروز علائم واکنش نسبت به دارو تحت نظر قرار دهید
11. نام، مقدار تجویز، ناحیه و زمان تجویز دارو را ثبت کنید. در صورت ایجاد واکنش‌های جانبی موارد را گزارش نمایید.

بیشتر بخوانید: دانلود فیلم آموزشی رگ گیری و تزریق وریدی