نارسایی قلبی و مراقبت های پرستاری آن

نارسایی قلبی وضعیتی است که درآن قلب نمی‌تواند خون لازم برای نیازهای متابولیک بدن را پمپ کند. نارسایی قلبی یک سندرم بالینی است که در بیمارانی که یک نقص مادرزادی یا اکتسابی در ساختمان و یا عملکرد قلب دارند رخ می‌دهد. نارسایی قلبی همراه با مجموعه‌ای ازعلایم بالینی (تنگی نفس، خستگی) و نشانه‌ها (ادم، رال) است و منجر به بستری‌های مکرر، کاهش کیفیت زندگی و کاهش امید به زندگی می‌شود.

همچنین نارسایی قلب (نارسایی کانژستیو قلب- congestive heart failure) به معنی کاهش شدید عملکرد قلب است یعنی قدرت انقباض قلب کم شده و نمی‌تواند خون را بخوبی پمپاژکند. قلب نقش مهمی در گردش خون دارد و نارسایی قلب موجب اختلال گردش خون می‌شود. در نارسایی قلب ما اغلب اتساع قلب، کاهش عملکرد سلول‌های عضلانی قلب و احتباس آب و سدیم را داریم.

شایعترین علت نارسایی قلبی ایسکمی است یعنی بر اثر آترواسکلروز شریانهای کرونری یا سکته قلبی برخی از سلول‌های عضله قلبی می‌میرند یا آتروفی می‌شوند و لذا توان انقباض قلب کم می‌شود.

سایر علل می‌تواند مادرزادی، شنت و فیستول، کاردیومیوپاتی، پرکاری تیروئید و… باشد. نارسایی قلب می‌تواند فقط یک نیمه یا یک حفره را درگیرکند مثلا نارسایی ایزوله بطن چپ. البته معمولاً به دلیل ارتباط آناتومیک حفرات قلب و تاثیر فیزیولوژیک عملکرد آنها بر هم تاثیرگذار است. مثلا پس زدن خون به ریه در نارسایی بطن چپ ممکن است موجب احتقان ریه، افزایش فشار گردش خون ریوی ودشواری عملکرد بطن راست شود. در بلندمدت اغلب این بیماران مشکل در هر دو نیمه قلب را دارند. 

در مورد علایم و نشانه‌های پرکاری تیروئید بیشتر بدانید.

نارسایی قلبی به چهار مرحله تقسیم می‌شود:

مرحله A شامل بیمارانی است که در خطر نارسایی قلبی قرار دارند اما هیچ بیماری ساختاری قلبی یا علایم نارسایی قلبی ندارند (بیماران با دیابت شیرین یا فشارخون بالا)

مرحله B شامل بیمارانی با اختلال ساختاری در قلب اما بدون وجود علایم نارسایی قلبی است. (مانند بیماران با سکته قلبی درگذشته یا اختلال عملکرد بطن چپ بدون هیچ علامتی)

مرحله C شامل بیمارانی با بیماری ساختاری در قلب، همراه با وجود علایم نارسایی قلبی (مانند سکته قلبی در گذشته همراه با تنگی نفس و خستگی)

مرحله D شامل بیمارانی با نارسایی قلبی مقاوم به درمان که نیاز به مداخلات خاص دارند. (به عبارتی کسانی که در انتظار پیوند قلب قرار می‌گیرند.)

در رادیوگرافی ساده قفسه سینه ممکن است بزرگی سایه قلب و احتقان ریوی مشاهده شود. در ECG در صورت کاردیومگالی ما معمولاً انحراف محور الکتریکی قلب به سمت چپ را داریم. انجام اکوکاردیوگرافی با دیدن کاهش کسر تخلیه (EF) بطنها به تشخیص بسیار کمک می‌کند.

در مورد اکوکاردیوگرافی در مقاله “اکوکاردیوگرافی قلب و مراقبتهای پرستاری آن” بیشتر بخوانید.

پزشکان باید به غربالگری و درمان مواردی که مورتالیتی بیماران را افزایش می‌دهند نظیر افزایش فشارخون، بیماری عروق کرونری، دیابت، کم خونی، واختلالات تنفسی در خواب بپردازند. این موارد منجر به بدترشدن و حمله حاد نارسایی قلبی می‌شوند.

بیماران با نارسایی قلبی باید کشیدن سیگار را قطع کنند و مصرف الکل را به مقدار استاندارد در روز کاهش دهند. بیماران باید از انجام فعالیت‌های سنگین خودداری کنند و از مصرف داروهایی که شناخته شده برای ایجاد نارسایی قلبی حتی و بدترشدن آن می‌شوند خوداری کنند. بعنوان مثال استفاده از داروهای غیراستروییدی و ضدالتهابی مانند مهارکننده‌های سیکلواکسیژناز ۲ در بیمارانی با نارسایی قلب مزمن بعلت افزایش خطر نارسایی کلیوی و احتباس مایعات یا کاهش اثر درمانی با داروها مهار کننده آنژیوتانسین ممنوع است.

اغلب علل ایجادکننده نارسایی قلبی غیرقابل برگشت هستند لذا تمرکز بر درمان علامت بیماران است. درگذشته در درمان نگهدارنده اغلب از ترکیبات دیگوکسین استفاده می‌شد، امروزه معتقدند تنظیم الکترولیتها و مایعات بدن (اجتناب از احتباس آب و سدیم) و کاستن از فشار خون (به خصوص عوامل موثر بر انقباض شریانها مانند مهارکننده‌های آنژیوتانسین و بلوک کننده‌های کانال کلسیم) به بهبود حال بیمار کمک بیشتری می‌کند.

استفاده از قلب مصنوعی، پیوند قلب و پیوند سلولهای بنیادی جدیدترین روشهای درمانی هستند.

درمان نارسایی قلبی (CHF) مبتنی بر این اصول است: 

• خارج کردن آب و نمک احتباس یافته به کمک دیورتیکها 
• کاهش تحریک بیش از حد سیستم سمپاتیک توسط β- بلوکرها
• تقویت مستقیم قلب نارسا توسط داروهای اینوتروپ مثبت (مقوی قلب) مثل دیژیتالها
• کاهش پیش بار و پس بار به کمک وازودیلاتورها (گشادکننده‌های عروقی)
• کاهش پس بار و مایعات و نمک احتباس یافته توسط مهارکننده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACEIs)

1. عدم فعالیت و خستگی مربوط به عدم تعادل بین عرضه و تقاضای اکسیژن بعلت کاهش برون ده قلبی
2. ترک سیگار به خاطر مشکلات قلبی و ریوی
3. افزایش حجم مایع مربوط به مصرف زیاد مایع یا سدیم و احتباس مایع مربوط به نارسایی احتقانی قلب
4. کاهش استرس به خاطر نوع زندگی

1. بی حرکت کردن بیمار مبتلا به نارسایی احتقانی قلب
2. تسکین درد ناشی از نارسایی احتقانی قلب (دادن اکسیژن، TNG، و مسکن‌های مخدری)
3. کاهش دادن اضطراب بیماران نارسایی احتقانی قلب
4. قراردادن بیمار نارسایی احتقانی قلب در وضع مناسب (بیشتر وضعیت نیمه نشسته توصیه می‌شود.)
5. توجه به علایم حیاتی بیمار مبتلا به نارسایی احتقانی قلب
6. توجه به عوارض دارویی قلبی تجویزشده
7. آموزش به بیمار درباره بیماری نارسایی احتقانی قلب، عوارض و همچنین داروهای تجویز شده

1. عدم پیگیری درمان (درمان ناقص)
2. نداشتن اطلاعات کافی بیماران از بیماری نارسایی احتقانی قلب خود، عوارض جانبی و درمان‌های استفاده شده (داروها)
3. داشتن ریسک فاکتورهای پرخطر

1. پوزیشن مناسب
2. مانیتورینگ قلبی و علائم حیاتی بیمار دچار نارسایی احتقانی قلب
3. توجه و شناخت عوارض احتمالی (آریتمی‌های قلبی) و انجام مداخله مناسب در اسرع وقت

• در مورد نحوه مصرف داروها
• رعایت رژیم غذایی بعد از ترخیص
• انجام فعالیت های روزانه به صورت کنترل شده
• جلوگیری از اضافه وزن
• کنترل اضطراب
• مراجعه مداوم به پزشک

اقدامات پرستاری در بیماران نارسائی قلبی شامل موارد زیر است:

بیمار خط وریدی مناسب دارد؟

مانیتورینگ قلبی انجام می‌شود؟

نوار قلب بیمار ثبت شده است؟

درد بیمار طبق تجویز پزشک تسکین پیدا کرده است؟

اکسیژن‌تراپی برای بیمار انجام شده است؟

پوزیشن با زاویه بین ۱۵ تا ۴۵درجه به بیمار داده شده است؟

بیمار فعالیت خود را براساس نظر پزشک تنظیم می‌کند؟

بیمار رژیم غذایی را رعایت می‌کند؟

داروهای بیمار براساس تجویز پزشک خورده می‌شود؟

بررسی پوست  ناشی از ادم از نظر آسیب انجام شده و اقدامات پیشگیرانه انجام می‌شود؟

آموزش لازم در زمینه کنترل اضطراب ارائه شده است؟

جهت ارتقاء آسایش جسمی و روحی بیمار به همراهان بیمار آموزش لازم ارائه شده است؟