فشار خون چیست؟

فشار خون یكی از علایم حیاتی مهم است. با اندازه گیری فشار خون اطلاعات مهمی در مورد سلامتی بدست می آید.

اندازه گیری فشار خون، بوسیله دستگاه فشارسنج انجام میشود و شیوه ها و روشهای ظریفی دارد. فردی كه فشار خون را اندازه می گیرد باید با این شیوه ها و روش ها آشنایی كامل داشته باشد؛ در غیر اینصورت یك اشتباه كوچك ممكن است به كسب اطلاعات ناصحیح درباره مقدار فشار خون اندازه گیری شده منجر شود.

شما می توانید شیوه صحیح گرفتن فشار خون را در مقاله «آموزش نحوه اندازه گیری فشار خون» بخوانید.

برای اینكه خون در شریانهای اعضای بدن جاری شود و مواد غذایی را به اعضای مختلف بدن برساند، نیاز به نیرویی دارد كه این نیرو فشار خون نام دارد و مولد آن قلب است. قلب، خون را به طور مداوم به داخل دو شریان عمده بدن، به نام آئورت و شریان ششی پمپ میكند. از آنجا كه پمپ كردن خون توسط قلب به داخل شریانها نبض دار است، فشار خون شریانی بین دو سطح حداكثر و حداقل در نوسان است. سطح حداكثر یا سطح سیستولی در زمان انقباض قلب و سطح حداقل یا دیاستولی در زمان استراحت قلب بوجود می آید.

فشار خون به دو عامل مهم بستگی دارد؛ یكی برون ده قلب است، یعنی مقدار خونی كه در هر دقیقه به وسیله قلب به درون آئورت پمپ می شود و عامل دیگر، مقاومت رگ است؛ یعنی مقاومتی كه بر سر راه خروج خون از قلب در رگها وجود دارد. اگر بخواهیم این رابطه را به شكل فرمول نشان دهیم می توان گفت :

مقاومت رگ × برون ده قلب = فشار خون

با تغییر برون ده قلب یا مقاومت رگ، مقدار فشار خون تغییر می كند. همچنین فشار خون در طول روز تحت تأثیر عوامل مختلفی تغییر می كند كه از جمله این عوامل وضعیت بدن، فعالیت مغز، فعالیت گوارشی، فعالیت عضلانی، تحریكات عصبی، تحریكات دردناك، مثانه پر، عوامل محیطی مثل دمای هوا و میزان صدا، مصرف دخانیات، الكل، قهوه و دارو است.

غالباً فشار خون را در شریان بازویی اندازه می گیرند. در هر فرد فشار خون را در دو سطح حداكثر و حداقل اندازه گیری می كنند. در زمانی كه قلب منقبض می شود، فشار خون به حداكثر مقدار خود می رسد؛ این سطح را فشار ماكزیمم یا سیستولی می نامند. سطح مینیمم یا دیاستولی در زمان استراحت قلب كه فشار خون به حداقل مقدار خود می رسد، بدست می آید. هر دو سطح فشار خون به صورت دو عدد كنار هم یا به صورت كسر بر حسب میلیمتر جیوه نشان داده میشود، مثلاً 80/120 یا و عدد بزرگتر 120 معادل فشار ماكزیمم و عدد كوچكتر 80 معادل فشار مینیمم است.

میزان فشارخون طبیعی در افراد بالغ از ۶۰ تا ۹۰ روی ۱۰۰ تا ۱۴۰ میلی متر جیوه است.

فشار خون بر اساس سن و جنس و موارد خاص مثل ورزش و فعالیت بدنی تفاوت می کند در هنگام استراحت و خواب میزان آن کاهش می یابد و در هنگام ورزش و فعالیت افزایش می یابد. حد متوسط فشارخون طبیعی ۸۰/۱۲۰ میلی متر جیوه است.

افزایش فشارخون بیش از حد طبیعی را پر فشاری خون یا فشار خون بالا می نامند.

1- فشار خون مطلوب: فشار ماكزیمم كمتر از 120 میلیمتر جیوه و فشار مینیمم كمتر از 80 میلیمتر جیوه

2- فشار خون طبیعی: فشار ماكزیمم كمتر از 130 میلیمتر جیوه و فشار مینیمم كمتر از 85 میلیمتر جیوه

3- فشار خون كمی بالاتر از طبیعی: فشار ماكزیمم بین 130 تا 140 میلیمتر جیوه یا فشار مینیمم بین 85 تا 90 میلیمتر جیوه

4- فشار خون بالا: فشار ماكزیمم 140 میلیمتر جیوه و بیشتر یا فشار مینیمم 90 میلیمتر جیوه و بیشتر

مقدار طبیعی فشار خون ۱۲۰ روی ۸۰ میلیمتر جیوه است. مقدار بین ۱۲۰ روی ۸۰ تا ۱۳۹ بر روی ۸۹ به عنوان مرحله پیش از فشار خون بالا در نظر گرفته می شود. فشار خون ۱۴۰ روی ۹۰ و بیشتر از آن نیز نشان دهنده ابتلا به فشار خون بالاست.

شما می توانید شیوه صحیح گرفتن فشار خون را در «فیلم آموزشی اندازه گیری فشار خون» ببینید.

دو نوع فشار خون بالا وجود دارد:

1. فشار خون اصلی یا اولیه: علت مشخصی ندارد و ۹۵ درصد افراد مبتلا دچار این نوع فشار خون هستند.
2. فشار خون ثانویه: در اثر علت مشخص مثل بیماری کلیوی، تومور و قرص های ضدبارداری رخ می دهد.

فشار خون بالا باعث سختی و افزایش ضخامت سرخرگ های خونی (آترواسکلروز) می شود که این امر باعث حمله قلبی، سکته قلبی و سکته مغزی می شود.

بیشتر بخوانید: «علت فشار خون بالا چیست و چه خطراتی را به دنبال دارد؟»

افراد مبتلا به فشار خون بالا اغلب فاقد علامت بوده و از بیماری خود بی اطلاع می باشند.

علائم قابل درک برای بیمار فشار خونی می تواند شامل موارد زیر باشد:

• سردرد
• تاری دید
• سر گیجه
• عصبانیت
• احساس فشار در قفسه سینه
• احساس خفقان

فشار خون بالای طولانی مدت و کنترل نشده می تواند منجر به عوارض عروق خونی سرتا سر بدن از جمله ارگان های حیاتی شود. لذا درمان و کنترل فشار خون بسیار حائز اهمیت است. توجه به عوارض فشار خون بالا بسیار حائز اهمیت است و در صورت بروز اولین نشانه باید مورد توجه قرار گیرد.

مهمترین عوارض فشار خون بالا عبارتند از:

• بزرگ شدن بطن چپ قلب
• سکته قلبی
• سکته مغزی
• نارسایی قلب
• نارسایی کلیه
• صدمه به عروق خونی چشم ها (خونریزی شبکیه چشم)

• وزن خودتان را کنترل کنید.
• از استرس به دور باشید.
• سیگار را از خودتان دور کنید.
• به طور مرتب ورزش کنید.
• از مصرف غذای شور و چرب دوری کنید.
• مصرف سبزیجات و میوه جات را در برنامه غذایی خود بگنجانید.
• روغن جامد را از سبد مصرف خانوار حذف کنید و به جای آن از روغن مایع استفاده کنید (بهترین روغن مایع کانولا می باشد).

1- متیلدوپا: ممکن است گیجی و خشکی دهان در ابتدای مصرف دارو دیده شود.

2- پرازوسین: مراقبت بیمار از نظر سرگیجه و سنکوپ ناگهانی مهم است.

3- هیدرالازین: در حین مصرف ممکن است سردرد، طپش قلب و تنگی نفس دیده شود

4- کاپتوپریل و انالاپریل: ممکن است سرفه، اختلال در عملکرد کلیه ها رخ دهد (این دو دارو در بارداری منع مصرف دارند)

5- لوزارتان: اختلال در عملکرد کلیه ها ممکن است دیده شود. در بارداری منع مصرف دارد.

6- دیلتیازم: دارو نباید به طور ناگهانی قطع نشود.

7- آدالات: بهتر است این داروها با معده خالی مصرف شود.

8- آملودیپین: دربیمار دیابتی با احتیاط مصرف شود.

9- نیفدیپن: باعث تهوع می شود لذا باید غذا در وعده های بیشتر و حجم کمتر مصرف شود.

10- آتنولول: ممکن است باعث سرگیجه و کاهش ضربان قلب بیمار شود.

11- فورزماید: منجر به افزایش شدید ادرار و تشنگی می شود.

12- اسپیرینولاکتون: ممکن است باعث گیجی و سردرد شود.

13- تریامترن H : ممکن است گیجی و عدم تعادل دیده شود.

توجه:

• داروهای تجویز شده طبق دستور و برنامه ریزی منظم مصرف شود.
• قطع ناگهانی دارو منجر به افزایش مجدد فشار خون می شود.
• مصرف نادرست دارو ممکنست باعث افزایش قابل توجهی از فشار خون شود.
• داروهای ضد فشار خون می توانند باعث کاهش فشار خون به کمتر از حد طبیعی شوند یا کاهش فشارخون وضعیتی که درزمان تغییر وضعیت از خوابیده به نشسته و از نشسته به ایستاده رخ می دهد.  بیمار باید دقت کند در هنگام تغییر وضعیت خود به آرامی از خوابیده به نشسته قرار گیرد و پس به آرامی به حالت ایستاده در آید تا دچار سرگیجه و سقوط نشود. چنانچه درحین مصرف داروهای ضد فشارخون بیمار دچارعلائم ذکرشده شد، پزشک معالج خود را درجریان قراردهد.