تهوع و استفراغ بعد از عمل جراحی

تهوع و استفراغ بعد از اتمام عمل های جراحی عارضه شایع و اذیت کننده ای بوده که ناشی از انجام اعمال جراحی و بیهوشی می باشد و در اغلب اوقات از درد بیمار برایش زجرآورتر می شود .

تهوع و استفراغ بعد از عمل جراحی به فاکتورهای متعددی بستگی دارد که عبارتند از:

• نوع بیهوشی
• نوع و مدت عمل جراحی
• جنسیت بیمار (خانم ها بیشتر از آقایان دچار این عارضه می شوند)

 بیمارانی که دچار بیماری حرکت (Motion Sickness) می شوند، بیشتر گرفتار تهوع و استفراغ پس از عمل جراحی می شوند .

در این جا هدف، پیشگیری از ایجاد این وضعیت بوده و بیشتر مطالعات به جای درمان، بیشتر متوجه همین مسئله است.

مصرف روتین داروهای ضد استفراغ، در تمامی اعمال جراحی لازم نیست؛ زیرا طبق آمار، ۳۰% بیماران بعد از عمل جراحی دچار این عارضه می شوند. دارویی که بیشترین استفاده را در بین همگان دارد، متوکلوپروماید است که در درمان و پیشگیری تهوع و استفراغ بعد از عمل جراحی به کار می رود. این دارو زمانی که به عنوان پیشگیری، مصرف می شود نتایج بسیار متفاوتی را ایجاد می کند.

Droperidol نیز با مقیاس بسیار زیادی تا به حال مصرف شده است .داروهای خانواده فنوتیازین مثل پرفنازین و پروکلرپرومازین نیز به مقدار فراوان در طی سالیان متمادی مورد استفاده قرار گرفته است. این داروها مخصوصاً زمانی که از مسکن های خانواده تریاک در طی بیهوشی استفاده شده باشد، به کار گرفته می شوند. مدت زمان اثر این داروها از مدت زمان اثر داروهای مسکن مخدر کوتاه تر است؛ بنابراین لازم است که دوزهای مکرر از این دارو های ضد استفراغ مصرف شود .

در مطالعه تحقیقاتی که روی متوکلوپروماید، پرفنازین، دروپریدول و اوندانسترون (Ondansetron) انجام شده است، بیماران انتخابی، خانم هایی بودند که تحت اعمال بزرگ جراحی زنان قرار گرفته اند و مشخص شده است که پرفنازین داروی انتخابی (وریدی) ضد استفراغ، برای پیشگیری در این گروه بوده است.

داروهای آنتی موسکارینی مثل آتروپین یا هیوسین را می توان به عنوان پیشگیری از افزایش بزاق و ترشحات برونش ها و ایجاد برادیکاردی قبل از عمل به کار برد. این داروها می توانند به عنوان ضد استفراغ عمل کنند ولی به دلیل زمان اثر کوتاهشان نسبت به مرفین، نمی توانند اثر استفراغ آور مرفین را کاملاً از بین ببرند. هیوسین را از راه پوست نیز به کار برده اند (مالیدن پماد هیوسین یا گذاشتن Hyosin Patch).

بیشتر بخوانید: «تهوع و استفراغ بعد از عمل در بیماران تحت عمل جراحی قلب»

Cyclizine، آنتی هیستامینیکی است که به همراه مخدرهای مسکن به عنوان Premedication مصرف می شود و روی تهوع و استفراغ بعد از عمل موثر است. پرومتازین به عنوان داروی پیشگیری و درمان شناخته می شود اما به دلیل اثر آرام بخش و خواب آور شدید آن، کمتر در بیماران مصرف می شود.

گزارشات متعددی در مورد اثر ضد تهوع و استفراغ کلونیدین به عنوان Premedication در کودکان وجود دارد. گفته شده که زنجبیل معادل متوکلوپرامید روی استفراغ های بعد از عمل موثر است ولی در گزارشات بعدی هیچ گونه اثر مفیدی از آن دیده نشده است. افدرین نیز برای این عارضه مصرف شده اما گزارشات متناقضی در مورد آن وجود دارد.

طبق گزارشات، تزریق وریدی پروپوفول، روی استفراغ های بعد از اعمال جراحی موثر است. تحقیقات و بررسی های جدید روی آنتاگونیست های گیرنده ۵HT3) 5 – هیدروکسی تریپتامین ۳) نیز انجام شده است.  Ondansetron (اندانسترون) در پیشگیری و درمان تهوع و استفراغ بعد از عمل جراحی موثر بوده است اما در تحقیقات بعدی مشخص شد که که اثر این دارو معادل متوکلوپرامید است.

Granisetron ،Dolasetron و Tropisetron از خانواده آنتاگونیست های گیرنده ۵HT3 بوده و مشابه Ondansetron روی تهوع و استفراغ بعد از اعمال جراحی موثر هستند. تحقیقات زیادی در مورد استفاده همزمان چند داروی ضد استفراغ در پیشگیری و درمان انجام نشده است؛ اگرچه که Ondansetron و Granisetron به همراه دگزامتازون مصرف شده و نتایج خوبی داشته است. همراهی دگزامتازون با داروهای آنتاگونیست گیرنده های ۵HT3 اثر این داروها را تشدید می کند.

1. آنتاگونیست های دوپامین مثل: متوکلوپراماید و Domeperidone ،Droperidol و بعضی از داروهای خانواده فنوتیازین.
2. کورتیکواستروئیدها مثل: دگزامتازون.
3. کانابینوئیدها (مشتقات حشیش) مثل: Malbilon.
4. بنزودیازپین ها مثل: لورازپام
5. آنتی هیستامین ها مثل: دیفن هیدرامین (آنتی هیستامین های غیر خواب آور، مثل ترفنادین به علت نفوذ بسیار کم در سیستم CNS اثر ضد تهوع و استفراغ ندارند)
6. آنتاگونیست های گیرنده ۵HT3 مثل: Ondansetron.