افتادگی مثانه و تمرین کگل

مثانه یکی از بخش‌های اصلی دستگاه ادراری است که به شکل کیسه‌ای توخالی بوده و ادرار مترشحه از کلیه‌ها را بطور موقت جمع‌آوری و نگهداری می‌کند.

در حالت عادی مثانه توسط عضلات نگهدارنده در مکان مناسب خود قرار می‌گیرد. اگر به هر دلیل عضلات نگهدارنده مثانه توانایی خود را از دست بدهند، مثانه از مکان خود جابجا شده و مشکلاتی برای فرد پدید می‌آورد. نام این بیماری افتادگی مثانه یا سیستوسل است.

افتادگی مثانه در خانم‌ها شایع‌تر است و در این بیماری آنها نمی‌توانند ادرار خود را نگهدارند. بیماری افتادگی مثانه در آقایان خیلی نادر است؛ زیرا مثانه آقایان نسبت به خانم‌ها کمی داخل‌تر قراردارد. البته در بیماری‌های زمینه‌ای با عنوان “پرون بلی” افتادگی مثانه در آقایان خیلی زود تشخیص داده می‌شود.

افتادگی مثانه در خانم‌ها، از نظر شدت معمولا به چهار درجه تقسیم می‌شود.

درجه اول (خفیف): مثانه کمی به داخل واژن حرکت می‌کند.

درجه دوم: پزشک در هنگام معاینه متوجه می‌شود که مثانه بیمار ، بیشتر به داخل واژن هل داده شده است و قسمتی درحدود نصف آن را اشغال کرده ست.

نکته: در افتادگی مثانه در درجه دوم یا همان افتادگی متوسط به بعد، عمل جراحی ضروری است. امروزه جراحی با لاپاروسکوپی و بدون نیاز به بازکردن شکم بیمار ، انجام می‌شود و عضلات به سمت بالا کشیده می‌شوند.

درجه سوم: لمس مثانه تا پایین واژن بیمار می‌باشد.

درجه چهارم: گاهی افتادگی اینقدر شدید است؛ که خود بیمار با کمی زور زدن آن را به حالت قبل برمی‌گرداند زیرا مثانه کاملا از دهانه واژن فرد بیمار بیرون زده و در این صورت احتمال بروز عفونت‌های (مثانه، رحم، دهانه رحم) و بواسیر می‌باشد.

زایمان‌ طبیعی متعدد، زورزدن در زایمان‌های سخت و زایمان‌های دوقلو از مهمترین علل کش‌آمدن و شل‌شدن عضلاتی است که نقش حمایتی از مثانه را به عهده دارند. به همین علت انجام ”ورزش‌های خاص” بلافاصله بعد از زایمان، از سوی متخصصین زنان توصیه می‌شود.

خواندن این مطلب مفید است: ورزش پس از زایمان

همچنین زنان یائسه نیز باید مراقب باشند چون هورمون استروژن باعث استحکام عضلات می‌شود و با قطع آن، عضلات قسمت جلویی واژن شل می‌شوند.

دیده شده برخی از بیماران بطور ژنتیکی به یائسگی زودرس دچار شده‌اند. همچنین در خانم‌هایی که به طور مادرزادی عضلات کف لگن آنها شل است؛ افتادگی مثانه شایع است.

یبوست مزمن و یا زورزدن برای برداشتن اجسام سنگین هم موجب فشار زیاد به عضلات می‌شود و نهایتاً قسمت جلویی دیواره واژن که باعث حفظ مثانه، در جایگاه خودش است (در واقع پشتیبان آن است.) زیر فشار قرار می‌گیرد.

ممکن است بیماران مبتلا به آسم و چاقی، یا خانم‌هایی که از سرفه‌های مزمن رنج می‌برند نیز دچار افتادگی مثانه شوند.

فرد بیمار در ناحیه واژن احساس پری و فشار می‌کند. وقتی به آن دست می‌زند احساس یک توپ کوچک و گرد را دارد و هنگام ادرار مشکل دارد. در نزدیکی با همسرش احساس درد و ناراحتی می‌کند. بی‌اختیاری ادرار هم از مهمترین علامت‌های آن است که بیمار با یک سرفه، خنده و یا عطسه ادرارش می‌ریزد‌.

  درد لگن و پشت، کمردرد به مدت طولانی در حالت ایستاده دفع ناقص ادرار (در مواردی ادرار باقیمانده در مثانه که کاملا تخلیه نشده و باعث عفونت‌های ادراری مکرر و تجمع باکتری‌ها می‌شود.

گاهی از وسایل داخل واژنی استفاده می‌شود؛ اما بهترین درمان، انجام تمرین کگل است.

تمرین کگل انجام ورزش‌های اختصاصی عضلات کف لگن است. برای محکم و سفت‌کردن آنها و نگهداری مثانه در جایگاه خودش.

تمرینات کگل جهت قوی‌ترکردن عضلات حمایت‌کننده مثانه، رحم، مجاری ادراری، رکتوم (راست روده) واژن و معقد در کف لگن انجام می‌شود. این ورزش در دهه‌ی ۱۹۴۰ میلادی توسط متخصص زنان آرنولد کگل برای کمک به درمان بی‌اختیاری بعد از زایمان ابداع شد. همچنین این ورزش، عضلات اطراف واژن را نیز جهت جلوگیری از پرولاپس یا افتادگی رحم تقویت می‌کند.

اصلی‌ترین عضله‌ای که بوسیله‌ی این ورزش‌ها تقویت می‌شود عضله (pc) است که u شکل است و از پشت قسمت قدامی لگن شروع می‌شود؛ و به سمت عقب لگن می‌رود و به استخوان دنبالچه‌ای در عقب لگن وصل می‌شود و در مسیر خود واژن و معقد را در خانمها حمایت می‌کند.

طبق تحقیقات انجام شده‌، زنانی که در دوران بارداری به طور منظم این تمرینات را انجام می‌دهند، پس از زایمان بهتر می‌توانند بی‌اختیاری را کنترل کنند. این تمرینات همچنین کمک می‌کنند تا بافت مهبل که پس از زایمان طبیعی کمی شل می‌شود؛ را جمع کند‌.

1. از افتادگی رحم در خانم‌ها پس از زایمان و افتادگی رحم در زنان یائسه جلوگیری می‌کند.
2. زایمان را آسان و درد زایمان را در زنان باردار کم می‌کند.
3. به رفع اختلالات جنسی در آقایان مانند کمردرد پس از انزال و زودانزالی کمک می‌کند.
4. به کاهش مواردی مانند بی‌اختیاری ادرار و مدفوع به ویژه پس از جراحی پروستات، زایمان و در دوران یائسگی و یا شکستگی لگن کمک می‌کند.

برای شروع ابتدا باید عضلات اطراف مهبل و معقد را سفت کنید (مانند زمانی که می‌خواهید جلوی ادرار خود را بگیرید.) و ۸ تا ۱۰ ثانیه نگه داشته و بعد آن را آزادکنید.

نکته مهم: این تمرین را در زمان ادرار کردن انجام ندهید.

یکی از روش‌های پی‌بردن به درست انجام تمرین آن است که انگشت خود را در داخل مهبل قراردهید و عضلات را منقبض کنید اگر احساس فشار روی انگشتتان کردید یعنی تمرین را درست انجام داده‌اید. در هنگام تمرینات کگل نباید عضلات شکم و نشیمنگاه حرکت کنند.

1. عضله‌ی (pc) را منقبض کرده و ۱۰ ثانیه نگه دارید.
2. عضله منقبض را به مدت ۱۰ ثانیه رها کنید.
3. این دوره را ۱۵ مرتبه تکرارکنید و سپس ۱ دقیقه تمامی عضلات را آزادکرده و ورزش‌های سیکل کوتاه را انجام دهید.

1. عضله (pc) را یک ثانیه منقبض و به سرعت یک ثانیه آزادکنید.
2. تمرین بالا را ۱۰ مرتبه تکرارکنید.

نکته: به هنگام تمرینات بالا عادی تنفس کنید و از سفت‌کردن عضلات شکم خودداری کنید این تمرینات را با تعدادکم و به مرور زمان و با قوی‌ترشدن عضلات کم‌‌کم تعداد آن را افزایش‌دهید. (هر تمرین حداکثر ۳ تا ۴ بار که هر کدام ۱۰ انقباض است؛ ۳ نوبت در روز انجام دهید.). بهتر است؛ این تمرینات را بخشی از برنامه روزانه‌تان قراردهید. توصیه می‌شود این تمرینات به طور مرتب انجام شود.

هدف از انجام جراحی تسکین علائم و در اکثر موارد، برای اصلاح آناتومی واژن (شل‌شدگی عضلات کف لگن) می‌باشد. در این روش، درمان معمولاً از طریق ترمیم پارگی‌های موجود در کف لگن که معمولاً بعد از زایمان به وجود آمده است انجام می‌شود.

1. در صورت بیهوش‌شدن موقع عمل جراحی ممکن است که شما بعد از عمل جراحی از حالت تهوع و استفراغ شاکی باشید که در این صورت با تزریق آمپول ضداستفراغ بهبود می‌یابد. بهتر است؛ بعد از عمل جراحی به پهلو خوابیده و یا حداقل سرتان را به پهلو بگذارید تا در صورت استفراغ شدید مشکلی پیش نیاید.
2. به علت وجود باند در واژن روز بعد از عمل نباید از تخت خارج‌شوید.
3. سوند در داخل مثانه معمولاً تا ۳ روز باید بماند ولی گاهی اوقات زودتر از ۳ روز خارج می‌شود. باید شما در این مدتی که سوند در مثانه دارید؛ باید با اطلاع پزشک خود روزی حدوداً ۱۲-۱۰ لیوان آب بنوشید؛ تا از عفونت ادراری جلوگیری شود.
4. روز بعد از عمل با اجازه پرستار شما می‌توانید با کمک از تخت خارج شوید. قبل از پائین‌آمدن از تخت باید بنشینید و پاها را از تخت آویزان کرده و پس از یک ربع (۱۵ دقیقه) در صورت نداشتن سرگیجه با کمک همراه از تخت خارج شوید.
5. پس از خروج از تخت در صورت وجود سوند در مثانه ناحیه پیشابراه را با آب ولرم شستشو دهید و در صورت لزوم از بتادین استفاده نمایید.
6. پس از خارج‌کردن سونداژ مثانه توسط پرستاران شما باید به فاصله‌های ۴-۲ ساعت تخلیه ادرار داشته‌باشید.
7. راه رفتن بعد از عمل به حرکت روده‌ها و بازتوانی شما بسیار کمک می‌کند؛ و باعث می‌شود که هرچه سریعتر از بیمارستان مرخص شوید.
8. رژیم غذایی شما بعد از عمل مایعات است که بهتر است؛ شیر استفاده نشود و روز دوم بعد از عمل غذاهای معمولی غیرنفاخ استفاده شود. مانند: سوپ، برنج، انواع خورش، انواع میوه‌جات (به جز موز و سیب)

1. رعایت رژیم‌غذایی نرم و ساده.
2. انجام ورزش‌های سبک مانند پیاده‌روی و انجام کارهای روزمره سبک.
3. خودداری از بلندکردن اشیاء سنگین یا انجام فعالیت‌های سنگین تا ۴۰ روز
4. استفاده از لگن بتادین در منزل روزی ۳ مرتبه و هر بار ۱۵ دقیقه و خشک‌کردن ناحیه عمل پس از لگن گرفتن و با سشوار یا چراغ مطالعه.
5. پیگیری معاینه مجدد پس از یک هفته توسط پزشک متخصص زنان.
6. در صورت وجود خونریزی و درد در ناحیه لگن حتماَ به پزشک مراجعه‌شود.
7. خودداری از نشستن طولانی و یا مسافرت‌های طولانی و خودداری از زورزدن هنگام دفع
8. شروع فعالیت جنسی ۳-۲ ماه بعد از عمل جراحی (با اجازه پزشک مربوطه.)
9. در صورت داشتن علائم تب، لرز، درد شدید، سوزش، خونریزی و ترشحات غیر عادی، بی اشتهایی، ضعف و یبوستهای مکرر به پزشک مراجعه کنید.
10. به تاریخ‌کشیدن بخیه‌ها توجه نمایید و به موقع مراجعه نمایید.