آموزش‌ مراقبت‌های پس از تعویض دریچه قلب

بیمار عزیز:
بعد از عمل جراحی به مدت ۳۶-۲۴ ساعت در بخش ویژه، تحت مراقبت های لازم قرار می‌گیرید. دربخش ICU ممکن است با دستگاه های خاصی از قبیل دستگاه های اکسیژن، تهویه، مانیتور قلبی، چراغ های چشمک زن و صداهای خبر کننده روبرو شوید که همگی بخشی از محیط مراقبت های بحرانی هستند و هیچگونه نشانه ای از خطر به همراه ندارند.

هنگامی که پس از جراحی به هوش می آیید خود را در بخش مراقبت های ویژه بیمارستان می‌یابید که به احتمال زیاد لوله‌ای در دهان شما قرار دارد و از صحبت کردن شما جلوگیری می‌کند. این لوله برای کمک به تنفس شماست و به دستگاه تنفس مصنوعی متصل است. اگر چه شما قادر به تکلم نیستید اما پرستاران اطرافتان در کار خویش ورزیده اند و احتیاجات شما را درمی‌یابند. لوله های درون رگی که به بازوی شما متصلند مایعات و داروهای لازم را وارد خون شما می‌کنند. دستگاه تنفس مصنوعی با تعداد و درصد مشخصی، به بیماران اکسیژن می رساند. در ICU وضعیت تنفس به طور کامل کنترل و دستگاه تنظیم می‌گردد. معمولاً پس از چند ساعت بیماران از دستگاه جدا شده و خود قادر به تنفس خواهند بود و این در شرایطی است که بیماران به طور کامل به توصیه های پزشکی و پرستاری عمل کنند و با کادر درمانی خود همکاری نمایند. پس از عمل جراحی ماشین تنفس مصنوعی، مراقب تنفس شما خواهد بود و به شما این امکان را می دهد که استراحت کرده و تجدید قوا نمائید. هرگاه شما بتوانید به تنهایی و بدون کمک ماشین، تنفس کنید این لوله از دهان شما برداشته می شود.

در ابتدای به هوش آمدن احتمالاٌ خود را گیج و خسته خواهید یافت و در ناحیه قفسه سینه، گردن و پشت خود احساس ناراحتی خواهید کرد. پرستاران این بخش فعالیت های مختلف بدن شما را به طور مداوم زیر نظر خواهند داشت. در ICU به جز لوله تنفسی، لوله‌های دیگری نیز به بدن شما متصل خواهند بود که کمتر از لوله تنفسی موجب ناراحتی شما می شوند. این لوله ها را معمولاً یک روز پس از عمل جراحی از بدنتان خارج می‌کنند.

1. لوله‌های تخلیه هوا و مایعات که در فضای شکمی و در اطراف قلب کار گذاشته شده اند و باعث می شوند که هوا و ترشحاتی که پس از جراحی در اطراف قلب شما جمع شده اند از بدن خارج شوند.
2. لوله تخلیه ادرار که از طریق مجرای ادرار به مثانه شما متصل است و باعث خروج ادرار در یک کیسه مدرج می شود.

آزمایشات خون بعد از جراحی به دقت انجام می شود. ممکن است به علت کم خونی، به تزریق خون احتیاج داشته باشید. قبل از عمل، خون مورد نیاز ذخیره می‌شود. در صورت تمایل، اعضای خانواده می‌توانند برای دادن خون داوطلب شوند. بعد از عمل کمی درد در موضع جراحی شده خواهید داشت که از داروهای مسکن و روش های رهایی از درد از جمله تنفس عمیق استفاده خواهد شد. برخی فعالیت های برنامه ریزی شده مراقبت های پرستاری در بخش مراقبت‌های ویژه عبارتست از بررسی علایم حیاتی هر ۱۵ دقیقه، پهلو به پهلو کردن‌های فراوان، سرفه، تنفس عمیق و گرفتن نمونه خون روزانه.

به مدت ۱۲ ساعت بعد از عمل جراحی قلب، هیچ ماده غذایی و یا مایعاتی به شما داده نمی‌شود و بعد از رژیم مایعات، به تدریج رژیم معمولی برایتان شروع می شود. (ممکن است تا چند روز بعد از عمل جراحی اجازه نداشته باشید که به مقدار دلخواه مایعات بیاشامید).

مدت ماندگاری شما در بخش ویژه (ICU) به سرعت بهبود‌یابی بدنتان پس از عمل جراحی بستگی دارد؛ به شما وقت کافی برای استراحت داده می شود. اما شما نیز باید در انجام تمرینات و عملیاتی که موجب بهبودی بدن و تمیز شدن ریه‌ها می‌شود، همکاری کنید.

پس از خارج شدن لوله های تنفسی (جدا شدن از دستگاه) سعی کنید تنفس صحیح را که قبل از عمل آموزش دیده اید انجام دهید. در صورتیکه از نظر تنفسی و خونریزی مشکل خاصی نداشته باشید، حداکثر ۲۴ ساعت بعد، به بخش POST ICU منتقل خواهید شد که بخش مراقبت های پرستاری پس از بهبود نسبی بیماران است.

بیشتر بخوانید: جداسازی بيمار از دستگاه ونتیلاتور و مراقبت‌های آن

1. به آرامی از راه بینی، نفس عمیق بکشید؛ چند لحظه نگه دارید و سپس بازدم خود را به آرامی از راه دهان خارج کنید.
2. دست های خود را به صورت ضربدر روی قفسه سینه بگذارید و به آرامی سرفه کنید و سعی کنید خلط خود را خارج کنید (بعد از عمل، برای نتیجه گیری بهتر، پرسنل پرستاری و بازتوانی می توانند با زدن ضربه های آرام به پشت شما به این امر کمک کنند).
3. از وسیله کمک تنفسی که در بخش به شما داده خواهد شد؛ استفاده نمایید. (طرز استفاده آن توسط فیزیوتراپ‌ها آموزش داده خواهد شد)

همانطور که گفته شد شما باید تنفس صحیح را روز قبل از رفتن به اتاق عمل آموزش ببینید و آن را تمرین کنید. بعد از حدود ۳۶ ساعت مراقبت نسبی در بخش POST ICU و خارج کردن درن‌ها و آنژیوکت شریانی و کنترل وضعیت قلب، به بخش سابق خود که قبل از عمل در آنجا بستری بود، باز خواهید گشت.

با شرکت در دوره بازتوانی قلبی، یک ماه بعد از عمل جراحی، می‌توانید بازدهی عمل خود را افزایش دهید و از سلامتی بهتری برخوردار باشید. گذراندن این دوره باعث تقویت ماهیچه قلب شما شده و توانمندی شما را افزایش می‌دهد.

می توانید 24 ساعت پس از جراحی به کمک پرستار، کنار تخت نشسته، پاهایتان را آویزان کنید و مدت کوتاهی آن ها را حرکت دهید. عصر همان روز یا روز دوم پس از جراحی می‌توانید مدت کوتاهی روی صندلی بنشینید. روز سوم تا پنجم پس از جراحی در صورتی که عارضه‌ای پیش نیاید، می‌توانید در اتاق یا راهروی بیمارستان راه بروید و روز هشتم تا دهم می‌توانید تحرک کامل داشته باشید. پاسخ های قلبی شما در برابر افزایش فعالیت‌ها توسط مانیتورهای قلبی به طور دائم مورد ارزیابی قرار می گیرد.

درد ناحیه برش جراحی، از شایع ترین مشکلات بیماران است. البته گاهی اوقات این درد به نواحی دنده‌های جلو، پهلوها و حتی دنده های پشت نیز منتشر می شود. به منظور تسکین درد می‌توانید از قرص استامینوفن، ترامادول و یا کپسول سلبرکس (سلکسیب) طبق نظر پزشک معالج خود استفاده کنید. از مصرف سایر داروهای مسکن خودداری کنید.

این نکته را بخاطر داشته باشید، زمانیکه احساس درد کردید حتما مسکن مصرف کنید و تصور این را نداشته باشید که تحمل درد کار بهتری است؛ زیرا تحمل درد به قلب فشار می آورد و باعث افزایش فشار خون خواهد شد.

امروزه بعد از انجام عمل های جراحی بزرگ، از جوراب تد استفاده می کنند. پوشیدن این جوراب باعث می شود که لخته خون در پاها تشکیل نشود و پاها ورم نکنند. این جوراب را می‌توانید از داروخانه بیمارستان تهیه کنید.

می‌توانید هنگام خواب جوراب ها را درآورید و یک بالش زیر پاهایتان بگذارید و موقع راه رفتن مجدداً آنها را بپوشید. نکته مهم این است که نمی‌توانید از جوراب واریس به جای این جوراب استفاده کنید؛ زیرا عملکرد آن با جوراب تد متفاوت است.

به مدت یک ماه از این جوراب ها استفاده کنید. پس از آن دیگر نیازی به پوشیدن جوراب‌ها نیست اما مرتب به انگشتان پای خود توجه کنید. در صورتی که هرگونه تورم در انگشتان پاهایتان مشاهده کردید، جوراب‌ها را تا هنگامی که تورم پاها از بین برود با همان شرایط قبل بپوشید. بعضی از بیماران مجبورند تا یک سال پس از عمل این جوراب‌ها را بپوشند.

پس از گذشت سه روز از عمل جراحی و اجازه پزشک معالج خود، می توانید روزانه یک بار به مدت حداکثر ۵ دقیقه حمام کنید و محل برش جراحی را با یک لیف نرم و شامپوی بچه شستشو دهید. بهتر است حین استحمام، بر روی صندلی بنشینید تا دچار افت فشار خون نگردید. بعد از استحمام، محل برش جراحی نیازی به پانسمان ندارد. در صورت تمایل می توانید برروی آن یک عدد گاز استریل بگذارید.

1. سرحال و با نشاط شدن
2. جلوگیری از عفونت محل عمل
3. بهبود یافتن هر چه سریعتر زخم

هنگام استراحت یا خوابیدن، فقط به پشت بخوابید و از به پهلو خوابیدن به مدت ۶ هفته خودداری کنید تا جناغ سینه به خوبی جوش بخورد. در صورتی که به پهلو بخوابید ممکن است هم استخوان جناغ سینه شما بخوبی جوش نخورده و بد شکل شود و هم دچار عفونت قفسه سینه شود.

تا مدت ۲ ماه جهت خواندن نماز از میز و صندلی استفاده کنید. در صورتیکه پس از گذشت ۲ ماه با خواندن نماز به طور عادی دچار مشکلی شدید حتماٌ نماز خواندن را پشت میز و صندلی را ادامه دهید تا زمانی که با خواندن نماز عادی هیچگونه مشکلی برایتان پیش نیاید.

پس از اجازه راه رفتن می توانید تا حدی که دچار خستگی و یا درد نشوید راه بروید. راه رفتن، باعث زود جوش خوردن بخیه‌ها می‌شود و از بروز یبوست و نیز از جمع شدن ترشحات ریه جلو گیری می‌کند.

پس از ترخیص از بیمارستان در حد معمول فعالیت داشته باشید و کارهای شخصی خود را انجام دهید. پیاده روی روزانه روی زمین صاف و ترجیحا در هوای آزاد برایتان بسیار مفید خواهد بود. سعی کنید مدت پیاده روی را به مرور افزایش دهید. از پیاده روی در هوای سرد پرهیز کنید زیرا به قلب شما فشار می‌آورد (مگر اینکه دوره بازتوانی قلب را گذرانده باشید). حین راه رفتن اگر احساس کردید که قلب شما به تندی می‌زند بلافاصله استراحت کنید و پس از آرامش، پیاده روی را ادامه دهید و یا به ساعتی بعد موکول کنید.

پس از گذراندن دوران نقاهت و احساس بهبودی با پزشک معالج خود مشورت و در مورد انجام ورزشهای مورد علاقه‌تان سؤال کنید. نمی‌توان بطور یکسان همه افراد را تشویق به ادامه ورزش و یا از آن محروم کرد. این مسئله بستگی به بیمار موردنظر دارد که پزشک معالج وی با شناختی که از او دارد و با توجه به تاریخچه وی، اجازه انجام آن را خواهد داد یا خیر.

در صورت مثبت بودن جواب پزشکتان مبنی بر از سرگیری ورزش مورد نظرتان می‌توانید ورزش را شروع کنید. اگر توانائی انجام آنرا داشتید ادامه دهید. هر زمان که احساس ناراحتی و یا فشار بیش از حد به قلبتان را کردید از انجام آن خودداری کنید.

می توانید بعد از ۲-۵/۱ ماه پس از جراحی بکار خود باز گردید. شروع بکار حتماً بصورت نیمه وقت باشد تا خیلی خسته نشوید و شب کاری نداشته باشید. پس از مشورت با پزشک خود می توانید مانند گذشته بطور تمام وقت کار کنید.

از مصرف دخانیات به هر شکلی جدا بپرهیزید. حتی از حضور در اماکنی که دود سیگار یا هر نوع آلوده کننده وجود دارد خودداری کنید.

با وجود عمل قلب، در صورت صلاحدید پزشک معالج باید داروهای قلبی خود را مصرف کنید. این داروها ممکن است دارویی جدید یا همان داروهایی که قبلا مصرف می‌کرده‌اید باشند.

1. بدون مشورت با پزشک معالج خود مصرف داروها را خودسرانه قطع نکنید یا افزایش ندهید.
2. طبق دستور پزشک معالج خود اگر مصرف قرص ایزوسورباید یا نیتروکانتین ۳ بار در روز باشد در ساعتهای ۶ صبح – ۱۲ ظهر و ۶ عصر مصرف کنید و اگر ۲ بار در روز باشد در ساعتهای ۶ صبح و۶ عصر میل کنید. در صورت مصرف این داروها اگر دچار سر درد، خشکی دهان و یا تاری دید شدید به پزشک خود اطلاع دهید.
3. در صورت استفاده از قرص دیلتیازم ، کاپتوپریل ، آتنولول و پروپرانولول بصورت ۳ بار در روز در ساعتهای ۶ صبح و ۲ ظهر و ۱۰ شب و اگر ۲ بار در روز باشد در ساعتهای ۶ صبح و ۶ عصر میل کنید. در صورت مصرف قرص دیلتیازم – ایندرال یا پروپرانولول – آتنولول و دیگر داروهای ضد پرفشاری خون اول نبض خود را بمدت یک دقیقه کنترل کنید اگر کمتر از ۵۰ بود و همچنین اگر فشار خونتان کمتر از ۱۰ بود حتما به پزشک خود اطلاع دهید.
4. داشتن دستگاه فشارخون و‌ گوشی مخصوص در منزل جزء وسایل ضروری می‌باشد. درصورت امکان آنرا تهیه‌ و‌ طرز‌ کارش را می‌توانید از پرستاران بخش بیاموزید.
5. در صورت مصرف قرص دیگوکسین، اول نبض خود را بمدت یک دقیقه کنترل کنید. اگر کمتر از ۶۰ بود و در صورتیکه حالت تهوع و استفراغ – ضعف و بیحالی داشتید حتما پزشک خود را مطلع سازید.
6. قرص دیگوکسین را ساعت ۶ صبح و ناشتا مصرف کنید.
7. قرص وارفارین را طبق دستور و با رعایت همان نکات تذکر داده شده مصرف نمایید.
8. در صورت بروز این علائم حتما پزشک خود را مطلع کنید: سردرد – سرفه زیاد – کاهش فشار خون ( کمتر از ۱۰ ) – کاهش نبض ( کمتر از ۵۰ )

1. از مصرف غذاهای چرب و سرخ کردنی نظیر کله پاچه، دل و جگر و قلوه، پسته و میگو خودداری کنید. افزایش مصرف چربی بخصوص کلسترول خطر حملات قلبی را افزایش می دهد. مصرف روزانه سه عدد گردو بسیار مفید است زیرا باعث بهبود کلسترول خون می شود.
2. بهتر است غذاها را بصورت آب پز، بخارپز و یا کباب شده مصرف کنید.
3. از زیاده‌روی در مصرف نمک بپرهیزید. چون موجب تجمع مایعات در بدن شده و در نهایت باعث افزایش فشار خون و تنگی نفس می شود.
4. مراقب باشید چاق نشوید . مصرف انواع شیرینی مانند قند و شکر را محدود کنید.
5. از مصرف انواع روغن نباتی ، کره ، خامه و شیر پر چرب و شیرینی های خامه دار که باعث تجمع چربی در بدن می شوند خودداری کنید.
6. در برنامه غذایی خود حتما از میوه‌های تازه استفاده کنید زیرا این میوه ها حاوی انواع ویتامین می باشند و از بروز یبوست نیز جلوگیری می کنند. در صورت بروز یبوست تا زمانی که در بیمارستان بستری هستید بدلیل محدود بودن مواد غذایی مجبور خواهید بود که از شربت و یا قرص ملین استفاده کنید اما باید به این نکته توجه کنید که مصرف داروهای ملین به هر شکلی در دراز مدت باعث تنبلی روده ها می شود.

بنابراین بهتر است:

الف) از مواد غذایی ملین استفاده نمایید

1. استفاده از میوه های تازه
2. مصرف روغن زیتون
3. نوشیدن یک لیوان شیر ولرم هنگام صبح
4. داشتن فعالیت روزانه و راه رفتن در حد معمول

ب) از مواد غذایی زیر کمتر استفاده کنید؛ زیرا احتمالاً باعث افزایش مقدار PT- INR (رقیق شدن بیش از حد خون) می‌شود:

• جگر
• چای سبز
• کلم براکلی
• کلم سنگ
• شلغم
• نخودفرنگی
• سویا
• روغن سویا
• الکل
• بستنی

ج) از مواد غذایی زیر نیز کمتر استفاده کنید؛ زیرا احتمالاً باعث کاهش مقدار PT و INR می‌شوند (احتمال غلیظ شدن بیش از حد خون):

مواد حاوی ویتامین K ( مانند: اسفناج – جعفری – تمشک- ماهی – روغن ماهی – سبزیجات سبز تیره (مانند اسفناج) – پیاز – لوبیا – باقلا )

1. هوای محیط اطرافتان آلوده و سنگین نباشد. درصورت امکان تعداد ملاقات کنندگان محدود‌باشد.
2. بهتر است اتاق شما از میهمانان جداباشد. زیرا تجمع در یک محیط محدود باعث کاهش اکسیژن و همچنین افزایش میکروبها می‌شود که هر دو این موارد باعث تنگی نفس ودرد قفسه سینه می شود.
3. هر زمان که احساس سرگیجه کردید بلافاصله به آرامی بنشینید تا زمین نخورید.
4. حین استحمام حتما روی صندلی بنشینید و اعضای خانواده خود را در جریان قرار دهید تا در صورت بروز مشکل به شما کمک کنند.
5. سعی کنید اشیاء سنگین تر از ۳ کیلو را بلند نکنید.
6. هنگام بلند شدن از تخت و حالت خوابیده اول به پهلو قرار گیرید و سپس به آرامی بنشینید و از تخت بلند شوید. بهتر است، مانند بیمارستان یک بند به پایین تخت خود ببندید و از روبرو بلند شویدیا فردی از روبرو دستهایتان را گرفته و بلند کند.
7. حداقل ۲ ماه باید رانندگی نکنید. پس از دو ماه اگر فرمان ماشین نرم (هیدرولیک) باشد رانندگی بلا مانع است.
8. درصورتیکه هیچگونه مشکل خاصی نداشتید می توانید ۲ هفته پس از عمل جراحی با هواپیما یا قطار و یا اتومبیل مسافرت کنید. قبل از سفر حتما با پزشک خود مشورت کنید.
9. پس از یک ماه بعد از عمل جراحی می‌توانید فعالیت جنسی خود را آغاز کنید. درصورت وجود درد قفسه‌سینه، تنگی‌نفس و … به هنگام فعالیت جنسی حتماٌ به پزشک مراجعه کنید.
10. آن دسته از بیمارانی که سابقه دیابت، فشار خون بالا و افزایش چربی خون دارند باید‌ پس از جراحی تحت نظر پزشک معالج خود بوده و کنترلهای لازم را بعمل آورند.
11. از مصرف مشروبات الکلی خودداری کنید.