گلوکز یک سوخت حیاتی:
بین غذاها گلوکز یک منبع مهم وبی واسطه انرژی برای بدن است .گلوکز می تواند در کبد و ماهیچه ها برای کاربردهای بعدی ذخیره شود ومازاد آن به صورت چربی در می آید. گلوکز منبع اصلی غذای مغز است و علی الخصوص برای نوزادان و کودکان از اهمیت زیادی بر خوردار است. ترکیبات هورمونی و مکانیسم های عصبی با مقدار گلوکز وعده های غذایی تنظیم می شوند.
در طول حاملگی گلوکز به وسیله جفت از مادر به جنین انتقال می یابد، مقداری از این گلوکز در جفت به صورت گلیکوژن ذخیره می شود و بعد مورد استفاده قلب ،کبد و ماهیچه های جنین قرار می گیرد. این ذخیره ها برای تامین انرژی مغز جنین در طول حاملگی و همچنین برای تغذیه پس از تولد مهم هستند.
هیپو گلیسمی در دوران شیرخوارگی و کودکی،ممکن است ناشی ازنقایص هورمونی ومتابولیک باشد. شایع ترین زمان بروز آن در اوایل دوره نوزادی است که معمولا ناشی از عدم کفایت ذخایر انرژی برای تامین نیازهای متابولیکی نسبتا بالا در نوزادان نارس یا IUGR است.
بروز هیپوگلیسمی در طی چند روز اول زندگی در نوزادی که از جهات دیگر سالم است، کمتر مطرح بوده و نیاز به بررسی دارد. پس از ۲-۳ روز اول زندگی، شیوع هیپوگلیسمی بسیار کمتر است و اغلب ناشی از اختلالات اندوکرین یا متابولیک است.
هیپوگلیسمی در نوزاد:
هیپوگلیسمی وضعیتی است که در آن مقدار گلوکز بدن از حد طبیعی کمتر است.
تشخیص باید بر اساس غلظت گلوکز سرم (پایین می باشد)، علایم مطابق با هیپوگلیسمی و رفع علایم پس از تجویز گلوکز مطرح شود.
غلظت گلوکز سرم کمتر از ۴۵mg/dl غیر طبیعی تلقی میشود ونیاز به درمان دارد.
تقریبا از هر ۱۰۰۰ نوزاد ۲تای آنها دچار هیپوگلیسمی می شوند.
نوزادان مستعد هیپوگلیسمی:
*نوزادانی که مادران دیابتی دارند. پس از زایمان ،وقتی ارتباط با منبع گلوکز (بدن مادر) قطع می شود و انسولین تولیدی سوخت و ساز گلوکز را بر عهده می گیرد.
*نوزادان نارس (بدلیل کمی وزن و عملکرد کم کبد و کاهش ذخیره گلوکز)
وضعیت های زیادی ممکن است با هیپوگلیسمی نوزاد در ارتباط باشد از جمله:
-وجود انسولین مازاد تولید شده در بدن مادر دیابتی
-عدم تغذیه ناکافی مادر در دوران بارداری
-بیماری همولیتیک درنوزاد (ناسازگاری خون مادر وجنین)
-بیماری متابولیک مادر زادی
-آسفیکسی نوزاد
Cold stress-
-بیماری کبدی
هیپوگلیسمی شدید یا طولانی ممکن است باعث آسیب جدی به مغز شود.
علایم هیپوگلیسمی:
۱-کاهش درجه حرارت یا بی ثباتی آن
۲-پرش های عضلانی
۳-تشنج
۴-گریه ضعیف یا جیغ مانند
۵- مکیدن ضعیف یا خوب شیر نخوردن
۶-لتارژی یا خواب آلودگی
۷-سیانوز
۸-هیپوتونی
۹-آپنه یا تاکی پنه
۱۰-چرخش چشم
کنترل هیپوگلیسمی نوزاد:
تشخیص و نظارت دقیق بر نوزادان در معرض خطر زیاد هیپوگلیسمی و برقراری اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از بروز آن،بهترین تدبیر درمانی برای این اختلال است.
شروع زود هنگام تغذیه روده ای یا داخل وریدی توصیه می شود. دکستروز۱۰%داخل وریدی به میزان۴-۶mg/kg در هر دقیقه باید برای بیشتر نوزادان کافی باشد.
با این وجود اگر هیپوگلیسمی بروز کند، دکستروز ۱۰%به میزان ۳-۵mg/kg بایستی بطور آهسته و بولوس تزریق گردد. از تزریق غلظتهای بالاتر بدلیل خطر آسیب بافتی بهتر است اجتناب شود.
اگر برای حفظ سطح قند خون، غلظتهای بالاتر مورد نیاز باشد، به منظور پیشگیری از آسیب عروقی، آسیب خارج عروقی و اسکار ناشی از اثرات اسکلروزان محلول، باید انفوزیون را از راه ورید مرکزی تجویز کرد. محل انفوزیون وفشار پمپ باید به دقت مشاهده گردد.
عواقب هیپوگلیسمی بدون علامت کاملا مشخص نیست، اما در نوزادان با وزن کم تولد متعاقب ۵ نوبت سطح قند خون زیر ۶/۲mmol/l کاهش تکامل حرکتی وذهنی گزارش شده است. پیامد عصبی پس از تشنج ناشی از هیپوگلیسمی ،خوب نیست.
لازم به ذکر است نگهداری نمونه خون در دمای اتاق موجب افزایش گلیکولیز می شود که برای پیشگیری از آن پرستار باید نمونه خون را در یخ قرار دهد و یا با استفاده از دستگاه گلوکومتر قند خون نوزاد را پایش نماید.
