هيپوگليسمی (كاهش قند خون) نوزاد و مراقبتهای پرستاری آن

گلوكز يك سوخت حياتي:

بين غذاها گلوكز يك منبع مهم وبي واسطه انرژي براي بدن است .گلوكز مي تواند در كبد و ماهيچه ها براي كاربردهاي بعدي ذخيره شود ومازاد آن به صورت چربي در مي آيد. گلوكز منبع اصلي غذاي مغز است و علي الخصوص براي نوزادان و كودكان از اهميت زيادي بر خوردار است. تركيبات هورموني و مكانيسم هاي عصبي با مقدار گلوكز وعده هاي غذايي تنظيم مي شوند.

در طول حاملگي گلوكز به وسيله جفت از مادر به جنين انتقال مي يابد، مقداري از اين گلوكز در جفت به صورت گليكوژن ذخيره مي شود و بعد مورد استفاده قلب ،كبد و ماهيچه هاي جنين قرار مي گيرد. اين ذخيره ها براي تامين انرژي مغز جنين در طول حاملگي و همچنين براي تغذيه پس از تولد مهم هستند.

هيپو گليسمي در دوران شيرخوارگي و كودكي،ممكن است ناشي ازنقايص هورموني ومتابوليك باشد. شايع ترين زمان بروز آن در اوايل دوره نوزادي است كه معمولا ناشي از عدم كفايت ذخاير انرژي براي تامين نيازهاي متابوليكي نسبتا بالا در نوزادان نارس يا IUGR است.

بروز هيپوگليسمي در طي چند روز اول زندگي در نوزادي كه از جهات ديگر سالم است، كمتر مطرح بوده و نياز به بررسي دارد. پس از 2-3 روز اول زندگي، شيوع هيپوگليسمي بسيار كمتر است و اغلب ناشي از اختلالات اندوكرين يا متابوليك است.

هيپوگليسمي در نوزاد:

 هيپوگليسمي وضعيتي است كه در آن مقدار گلوكز بدن از  حد طبيعي كمتر است.

تشخيص بايد بر اساس غلظت گلوكز سرم (پايين مي باشد)، علايم مطابق با هيپوگليسمي  و رفع علايم پس از تجويز گلوكز مطرح شود.

غلظت گلوكز سرم كمتر از 45mg/dl  غير طبيعي تلقي ميشود ونياز به درمان دارد.

تقريبا از هر 1000 نوزاد 2تاي آنها دچار هيپوگليسمي مي شوند.

نوزادان مستعد هيپوگليسمي:

*نوزاداني كه مادران ديابتي دارند. پس از زايمان ،وقتي ارتباط با منبع گلوكز (بدن مادر) قطع مي شود و انسولين تولیدی سوخت و ساز  گلوكز را بر عهده مي گيرد.

*نوزادان نارس (بدليل كمي وزن و عملكرد كم كبد و كاهش  ذخيره گلوكز)

وضعيت هاي زيادي ممكن است با هيپوگليسمي نوزاد در ارتباط باشد از جمله:

-وجود انسولين مازاد توليد شده در بدن مادر ديابتي

-عدم تغذيه ناكافي مادر در دوران بارداري

-بيماري هموليتيك درنوزاد (ناسازگاري خون مادر وجنين)

-بيماري متابوليك مادر زادي

-آسفيكسي نوزاد

Cold stress-

-بيماري كبدي

هيپوگليسمي شديد يا طولاني ممكن است باعث آسيب جدي به مغز شود.

علايم هيپوگليسمي:

1-كاهش درجه حرارت يا بي ثباتي آن

2-پرش هاي عضلاني

3-تشنج

4-گريه ضعيف يا جيغ مانند

5- مكيدن ضعيف يا خوب شير نخوردن

6-لتارژي يا خواب آلودگي

7-سيانوز

8-هيپوتوني

9-آپنه يا تاكي پنه

10-چرخش چشم

كنترل هیپوگلیسمی نوزاد:

تشخيص و نظارت دقيق بر نوزادان در معرض  خطر زياد هيپوگليسمي و برقراري اقدامات پيشگيرانه براي جلوگيري از بروز آن،بهترين تدبير درماني براي اين اختلال است.

شروع زود هنگام تغذيه روده اي يا داخل وريدي توصيه مي شود. دكستروز10%داخل وريدي به ميزان4-6mg/kg  در هر دقيقه بايد براي بيشتر  نوزادان كافي باشد.

با اين وجود اگر هيپوگليسمي بروز كند، دكستروز 10%به ميزان   3-5mg/kg بايستي بطور آهسته و بولوس تزريق گردد. از تزريق غلظتهاي بالاتر بدليل خطر آسيب بافتي بهتر است اجتناب شود.

اگر براي حفظ سطح قند خون، غلظتهاي بالاتر مورد نياز باشد، به منظور پيشگيري از آسيب عروقي، آسيب خارج عروقي و اسكار ناشي از اثرات اسكلروزان محلول، بايد انفوزيون را از راه وريد مركزي تجويز كرد. محل انفوزيون وفشار پمپ بايد به دقت مشاهده گردد.

عواقب هيپوگليسمي  بدون علامت كاملا مشخص نيست، اما در نوزادان با وزن كم تولد متعاقب 5 نوبت سطح قند خون زير 6/2mmol/l كاهش تكامل حركتي وذهني گزارش شده است. پيامد عصبي پس از تشنج ناشي از هيپوگليسمي  ،خوب نيست.

لازم به ذكر است نگهداري نمونه خون در دماي اتاق موجب افزايش گليكوليز مي شود كه براي پيشگيري از آن پرستار بايد نمونه خون را در يخ قرار دهد و يا با استفاده از دستگاه گلوكومتر قند خون نوزاد را پايش نمايد.