خط مشی و پروتکل تماس با اجسام نوك تيز (نیدل استیک) در بیمارستان
جراحت ناشی از سرسوزن و اجسام تیز یکی از شایع ترین آسیب های شغلی در بین پرستاران و کارکنان بالینی بیمارستان می باشد.
دکتر مسعود مردانی عضو کمیته کشوری ایدز عنوان می کند: یکی از مخاطرات جدی که پرسنل پزشکی و پرستاری را در زمان ارائه خدمات درمانی بویژه هنگام تزریقات تهدید می‌کند، فرو رفتن سوزن آغشته به خون یا ترشحات خونی بیماران در دست پزشک یا پرستار است. این عارضه که اصطلاحا به آن «نیدل استیک» شدن گفته می‌شود ممکن است به عوارض جبران ناپذیری همچون ایدز، هپاتیت B، هپاتیت C یا سایر بیماری‌های عفونی منتهی شود و فرد مراقبت‌دهنده را تا آخر عمر با مشکلاتی مواجه کند. وی با اشاره به اینکه پرستاران و به ویژه پرستاران جوان و یا پزشکانی که دوره انترنی را طی می‌کنند بیشتر در معرض این گونه آسیب‌ها قرار دارند، اظهار می کند که شیوع این عارضه با عوامل مختل‌کننده تمرکز شامل شلوغی، حجم کاری، شیفت کاری، حواس‌پرتی، عجله کردن، خستگی و ناکافی بودن آموزش و کم تجربگی ارتباط مستقیم دارد.
با توجه به اهمیت این موضوع و لزوم داشتن برنامه ای مدون در بیمارستان ها برای پیشگیری از این قبیل حوادث و مدیریت آنها، سایت “پرستاران توانمند ایران” خط مشی و پروتکل مواجهه پرسنل با نیدل استیک را که توسط کارشناسان دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان تهیه شده است را با مختصری ویرایش منتشر می سازد:
تعاریف:
سیاست:
هدف بیمارستان این است که توسط فراهم نمودن طیفی از روال‌ها، اطمینان حاصل نماید که همگی پرسنل، دانشجویان، پیمانکاران، و ملاقات کنندگان، تا آنجا که عقلاً امکان‌پذیر باشد، از خطر ناشی از تماس با «اجسام تیز» در امان باشند و خطرات مرتبط را به حداقل برساند. این سیاست اقدامات فوری که پس از قرار گرفتن در معرض خون و مایعات بدن، اتخاذ می‌گردد را پوشش می‌دهد.
تعریف:
جسم تیز: شامل هر ابزار یا شئی که برای سوراخ یا پاره کردن پوست مورد استفاده قرار می‌گیرد را شامل می‌شود. سوزن‌ها با یا بدون لومن، لانس، تیغه، شیشه، یا هر وسیله تیز دیگر.
پسماندهای تیز: اجسام تیز آلوده به خون یا مایعات خونی با خطر بالا، به عنوان پسماندهای خطرناک طبقه‌بندی شده و بایستی با دقت به کار گرفته شوند.
جراحت ناشی از اجسام تیز (یا سرسوزن): جراحت ناشی از جسم تیز یا سرسوزن به صورت زخمی که در اثر نفوذ یک سوزن یا جسم تیز دیگر آلوده به خون یا مایع خونی خطرناک دیگر به زیر پوست ایجاد شود. این تعریف، گاز گرفتگی توسط یک شخص آلوده به نحوی که پوست پاره شود را نیز شامل می‌شود.
مثال:
- جراحت‌های زیرجلدی و مانند آن ناشی از سوزن‌های استفاده شده، گازگرفتکی و گزیدگی و زخم‌های دیگر ناشی از اجسام تیز.
- تماس مخاطی مانند پاشیدن به داخل دهان، چشم‌ها و غیره، یا پاشیدن به داخل پوست با زخم باز مانند بریدگی‌های قبلی، حساسیت‌ها و غیره.
- تماس با ویروس‌های قابل انتقال خونی در هر وضعیتی که پوست توسط اجسام تیزی که ممکن است آلوده به خون باشند سوراخ شده یا در جایی که خون یا نسوجی که می‌توانند آلوده باشند، یا مایعات بدن، لایه‌های مخاطی (مثلاً چشم یا دهان) یا پوست پاره شده را آلوده نماید، بایستی مورد بررسی قرار گیرد.
مایعات و ترشحاتی که ممکن است ویروس‌های قابل انتقال را منتقل کنند:
- خون
- مایعات مهبلی (واژینال)
- بزاق (در رابطه با دندانپزشکی)
- منی
- مایع مغز نخاعی
- مایع دور جنین (آمنیوتیک)
- مایع دور قلب (پری کارد)
- شیر پستان انسانی
- مایع صفاقی
- مایع پلور (جنب)
- مایع سینوویال
- نسوج یا اندام‌های انسانی جایگذاری نشده
- مایع یا نسج مترشحه از زخم یا سوختگی
- هرگونه مایع بدن در صورتی که به خون قابل مشاهده آلوده باشد
قلمرو، پوشش و کاربرد:
این سیاست موارد زیر را پوشش می‌دهد:
- همگی کارکنان، دانشجویان، پیمانکاران و ملاقات کنندگان
- تمامی مکان‌هایی که توسط بیمارستان به منظور ارائه خدمات مراقبتی (مانند نمونه‌گیری خون در بیرون از بیمارستان) مورد استفاده قرار گیرد.
با همه «اجسام تیز» دور انداخته شده به گونه‌ای رفتار می‌شود که بالقوه آلوده هستند و روال‌های مستند شده در این سیاست، در هر موقعیتی که جسم تیزی پیدا شود به طور کامل دنبال می‌گردد.
توجه:
- تماس با مایعات بدن کم خطر بدن مانند ادرار و مانند آن، استفراغ، مدفوع، آب دهان و بزاق (بجز موارد مربوط با دندانپزشکی) در حالت عادی تا زمانی که با خون قابل مشاهده آلوده نباشند، خطر محسوب نمی‌شود.
- تماس پوست سالم با خون و مایعات بدن، وابسته به انتقال ویروس‌های قابل انتقال از طریق خون نمی‌باشد.
- سرپرست کمیته کنترل عفونت بایستی داروهای لازم برای پنج نفر از کارکنان زخمی شده با سوزن را در بیمارستان داشته باشد و بر اساس یک روال قانونی، تاریخ انقضاء آنها را چک کند.
روال یا رویه:
- همه اقلام تیز بایستی در ظروف مخصوص اجسام تیز با مشخصات قابل قبول دور انداخته شوند.
- سرنگ‌هایی که با سرسوزن همراه هستند بایستی در ظروف مخصوص اجسام تیز جای داده شوند.
- همه اجسام تیز استفاده شده بایستی در همان مکان استفاده و توسط شخص استفاده کننده دور انداخته شوند. اجسام تیز و واحدهای سرنگ و سرسوزن کامل را بلافاصله پس از استفاده مستقیماً به داخل جعبه مخصوص اجسام تیز بیاندازید. اجسام تیز استفاده شده نباید به سمت جعبه اجسام تیز انتقال یابد، بلکه جعبه مزبور بایستی به کنار بیمار یا ارباب رجوع برده شود.
- سرنگ‌هایی که به سرسوزن وصل شده‌اند را به بخش‌های دیگر مانند آزمایشگاه نفرستید.
- سوزن‌های آلوده نبایستی دوباره در غلاف گذاشته شوند.
- در صورتی که به دلیل امنیتی خاصّی، مطلقاً لازم باشد که سوزن مجدداً در غلاف خود بازگردانده شود، سوزن را با یک دست روی یک سطح صاف به داخل غلاف بلغزانید تا در نتیجه از خطر احتمالی جراحت در امان باشید.
- ظروف مخصوص اجسام تیز باید:
- بایستی در همه مکان‌هایی که اجسام تیز پزشکی مورد استفاده قرار می‌گیرند در دسترس باشد اما نبایستی در دسترس کودکان قرار گیرد.
- بایستی به درستی سوار (مونتاژ) شده و بررسی گردد تا از محکم بودن همه اتصالات اطمینان حاصل شود.
- نبایستی بیش از اندازه (بیش از 75% حجم کامل) پر شوند یا اینکه خط سطح پر شدن داشته باشند.
- بایستی بسته به مکان کاربرد به طور مطمئن در جای خود محکم شده و نباید در جایی که در دسترس کودکان باشد رها گردند.
- بایستی با موارد زیر برچسب‌گذاری شوند:
– نام بیمارستان، بخش/ قسمت / درمانگاه
– نام شخصی که جعبه را مونتاژ کرده است و تاریخ مونتاژ
– نام شخصی که آن را بسته و قفل کرده و دور انداخته است.
- بایستی پس از 10 روز بعد از تاریخ مونتاژ دور انداخته شود، حتی اگر هنوز به 75% حجم پر نشده باشد.
- به اندازه کافی محکم باشد تا در برابر سوراخ شدن مقاومت کند.
- به طور واضح به عنوان ظرف اجسام تیز مشخص شود.
- درپوش یا چفت‌هایی برای قابلیت بسته شدن محکم داشته باشد.
- نشانه‌ای مبنی بر خطر حیاتی داشته باشد (و همچنین زمانی که قابل اجرا باشد، یک نشانه از خطر مسمومیت)
- مشخصاتی برای جلوگیری از امکان بیرون آوردن محتویات داشته باشند.
- دسته یا وسیله دیگری برای حمل داشته باشند.
- در مکان‌هایی با دسترسی عمومی، در صورت امکان، گیره‌ای برای نصب و قفل داشته باشند.
- برای پسماندی که به منظور استفاده در آن ساخت شده است مناسب باشد، برای مثال ظروف بزرگتر در مکان‌هایی با حجم پسماند زیاد یا دریچه بزرگتر برای امحاء وسیله‌های بزرگتر.
- ظروف مخصوص اجسام تیز نبایستی در مکان‌های نگهداری بیماران مانند اتاق‌های بیماران بستری یا در راهروهای بیمارستان نگهداری شوند.
- تکه‌های بزرگ شیشه‌ها و سفال‌های شکسته و غیره نبایستی بر طبق سیاست مدیریت پسماندها امحاء شوند.
- در صورتی که اجسام تیز از ظرف یا دریچه آن بیرون زده است، هرگز سعی نکنید وضعیت آن را با فشار دادن اجسام به داخل ظرف چاره کنید. اگر ظرفی بیش از اندازه پر شده است، محتویات آن را به ظرف دیگر سرازیر نکنید. در صورت امکان آن را در داخل ظرف مخصوص اجسام تیز بزرگتری جای داده و پس از بستن درب، آن را دور بیاندازید. بایستی یک فرم گزارش حادثه به عنوان «خطای نزدیک» پر و به سرپرست بخش یا واحد گزارش گردد.
- برای امحاء نهایی، ظروف اجسام تیز را در داخل کیسه‌های زرد رنگ پسماندهای بیمارستانی قرار ندهید. ظروف اجسام تیز بایستی بر طبق سیاست مدیریت پسماندها، امحاء گردند.
پروتکل جراحت ناشی از سرسوزن یا حادثه مایعات بدنی:
شخصی که متحمل جراحت ناشی از سرسوزن یا تماس با مایعات بدن شده است، در معرض خطر ابتلا به بیماری قابل انتقال از طرق خون خصوصاً هپاتیت B، هپاتیت C، و ایدز (HIV) می‌باشد.
پیگیری هر گونه جراحت ناشی از سرسوزن یا هر جسم بُرنده دیگر، یا نفوذ عمده مایعات بدن به محل بریدگی‌ها، خراشیدگی‌ها، چشم‌ها یا دهان به روال زیر می‌باشد:
- زخم ناشی از سوزن‌ها یا اجسام تیز استفاده نشده بایستی شسته و توسط پانسمان ضد آب پوشیده شود.
- بلافاصله زخم را بطور کامل با صابون و آب جاری بشویید. عضو را به منظور خروج خون بیشتر فشار ندهید. اطراف آن را با پارچه ضدعفونی شده تمیز کرده و روی آن را با چسب محافظ بپوشانید.
- اگر خون به داخل چشم یا دهان پاشیده شده باشد، بلافاصله کار را متوقف کرده و محل را با آب لوله‌کشی یا سرم سالین بشویید. هرگز چشم خود را نمالید.
- سرپرستار بخش، قسمت یا واحد را باخبر نموده و فرم حادثه را خیلی زود پر کرده و به او تحویل دهید.
- سرپرستار متولی پیگیری موضوع و کنترل فرم حادثه و حصول اطمینان از از عدم نیاز فرد آلوده شده به اقدامات بعدی می‌باشد.
- اگر فرد منبع مشخص است، 5 تا 10 سی‌سی از خون (سرم) او را برای تست آنتی‌ژن سطح هپاتیت B، آنتی‌بادی هپاتیت C، و آزمایش HIV جمع‌آوری کنید.
- 5 تا 10 سی‌سی از خون (سرم) فرد آلوده، برای تست آنتی‌ژن سطح هپاتیت B، آنتی‌بادی هپاتیت C، و آزمایش HIV جمع‌آوری کنید.
- نتایج فرد منبع و فرد آلوده شده بایستی بلافاصله به متخصص کنترل عفونت فرستاده شود.
- در صورتی که فرد منبع آلوده باشد، برنامه پیگیری برای تست‌های 3، 6 و 12 ماهه جهت هپاتیت B، هپاتیت C، و HIV ترتیب دهید.
- بایستی به فرد آلوده شده توصیه گردد تا پیگیری مشاوره مناسب متخصص بیماری‌های عفونی یا داخلی را دریافت کند.
دیدگاهتان را بنویسید
این سایت، با هدف ارتقای دانش پرستاران، معرفی توانمندی های آنها و نیز دسترسی آزاد عموم بویژه دانشجویان و شاغلین حرفه پرستاری و پیراپرستاری به مطالب روز و مورد نیاز علمی، راه اندازی شده است.
