تزریقات ایمن

سالیانه حدود ۱۶۰۰۰ میلیون تزریق در کشورهای در حال توسعه و در حال گذر تجویز می شوند. مطابق با مطالعات انجام شده توسط سازمان جهانی بهداشت در کشورهای در حال توسعه و توسعه نیافته تعداد متوسط تزریقات به ازای هر فرد در سال ۳/۴ بار می باشد. از طرفی ۹۰% تزریقات در موارد درمانی و ۱۰%-۵% آن جهت واکسیناسیون صورت می گیرد. این ارقام خود به تنهایی مؤید بالا بودن تجویز دارو به روش تزریقی است، که در صورت  تؤام شدن با خطرات بالقوه ناشی از تجویز غیر ایمن داروها، منجر به اکتساب بیماریهای عفونی نظیر عفونت های HIV، هپاتیت B  و هپاتیت C می شود.

    تزریقات ایمن به معنای این است که:

• به دریافت کننده خدمت (بیمار) آسیب نزند.
• به ارائه کننده خدمت (کارکنان خدمات بهداشتی درمانی) صدمه ای وارد نسازد.
• پسماندهای آن باعث آسیب و زیان جامعه نشود.      

ثابت شده است که مهمترین عامل شیوع هپاتیت B ،C، ایدز و سایر بیماریهای ویروسی منتقله از راه خون از طریق reuse یا استفاده مشترک سرسوزن ها صورت می گیرد.

آمار ابتلای سالانه به بیماری ها در اثر تزریقات غیر ایمن:

• ۸ تا ۱۶ میلیون مورد جدید ابتلا به هپاتیت B
• ۲ تا ۵ میلیون مورد جدید ابتلا به هپاتیت C
• ۸۰ تا ۱۶۰ هزار مورد جدید ابتلا به HIV

میزان تزریقات غیر ایمن از ۱۵% در منطقه اروپای شرقی تا ۵۰% در آسیا متفاوت است.

• کاهش رفتار پر خطر کارکنان بهداشتی به منظور پیشگیری از جراحات ناشی از وسایل تیز و برنده (از طریق آموزش)
• افزایش سطح ایمنی کارکنان در حین کار با وسایل تیز و برنده (تهیه وسایل و ابزار حفاظتی)
• جمع آوری، نگهداری، انتقال و دفع مناسب و بهداشتی زباله های آلوده و پرخطر (استفاده از safety box)
• تغییر رفتار و نگرش افراد جامعه و پزشکان نسبت به مقوله تقاضا و تجویز دارو به روش تزریقی

بر روی یک میز و یا سینی تمیز که مخصوص تزریقات می باشد و احتمال آلودگی سرنگ و سر سوزن با خون، مایعات بدن و یا سوآب های کثیف وجود ندارد وسایل تزریق را آماده نمایید .

به خاطر داشته باشید وسایلی که روی میز است باید تمیز بوده و خون، پنبه آلوده و … منظره آن را زشت نکرده باشد.

قبل از آماده کردن دارو و تزریق آن، دستها را با آب و صابون بشویید و یا با استفاده از محلول های ضد عفونی با بنیان الکل ضد عفونی کنید.

در صورتی که مابین تزریقات، دست ارائه کننده خدمت کثیف یا آلوده به خون و مایعات بدن بیمار گردید، رعایت بهداشت دست ضروری است.

1. از یک سرنگ و سر سوزن استریل یکبار مصرف جدید برای هر بار تلقیح هر واحد واکسن و یا تزریق دارو استفاده کنید.
2. قبل از استفاده از سرنگ و سرسوزن، به تاریخ انقضای آن توجه نمایید و بسته بندی سرنگ و سر سوزن را به لحاظ وجود پارگی و صدمه مورد بررسی قرار دهید.
3. حتی المقدور از ویالهای تک دوزی دارو استفاده کنید.
4. در صورتی که ملزم به استفاده از ویالهای چند دوزی دارو هستید، برای هر بار کشیدن دارو از ویال، از سر سوزن استریل استفاده کنید.
5. قبل از اقدام به تزریق دارو به بیمار، کلیه داروهای تزریقی محلول و سرم های وریدی را از لحاظ کدورت، شکستگی جداره و تاریخ انقضاء بررسی نموده و در صورت مشاهده هر گونه مغایرت آنها را به نحو صحیح دفع نمائید.
6. توصیه های اختصاصی کارخانه سازنده را در ارتباط با نحوه استفاده، ذخیره سازی (به ویژه لزوم رعایت زنجیره سرما) و جابجایی دارو بکار گیرید.
7. به هیچ قسمت از سرسوزن قبل و بعد از تزریق دست نزنید و از سرپوش گذاری مجدد سرسوزن اجتناب کنید.

مطالعه مقاله «آموزش تزریقات» پیشنهاد می شود.

اگر سرپوش گذاری لازم است (برای مثال کودک به علت ترس حرکاتی انجام می دهد و تزریق با تاخیر انجام می شود) تکنیک استفاده از یک دست را بکار ببرید.

1. سرپوش را روی میز قرار دهید.
2. سرنگ و سرسوزن را در یک دست گرفته و بدون استفاده از دست دیگر داخل سرپوشی که روی میز گذاشته اید، قرار دهید.

1. قبل از تزریق در صورتی که موضع تزریق بصورت مشهود کثیف می باشد، پوست را با آب و صابون بشویید.
2. محل تزریق را با پنبه الکل ۷۰% به صورت دایره ای ضدعفونی کنید.
3. هرگز از پنبه الکل از قبل آماده شده استفاده نکنید.
4. جهت ورود سر سوزن به داخل سیستم وریدی متصل به بیمار فقط از پورت تزریق استفاده کنید. برای ورود سر سوزن به داخل سیستم وریدی متصل به بیمار محل ورود سر سوزن بداخل سیستم را با استفاده از الکل ۷۰% تمیز کنید.

بیشتر بخوانید: «اصول پرستاری در تزریقات»

جمع آوری صحیح اجسام نوک تیز (Appropriate collection of sharps) به معنای جمع آوری و نگهداری و دفع سر سوزن و … در ظروف جمع آوری ایمن (SAFETY BOX) می باشد.

به منظور پیشگیری از سرریز شدن وسایل دفعی، در صورتی که حداکثر۴/۳ حجم ظروف مزبور پر شده باشد، ضروری است درب ظروف به نحو مناسب بسته و دفع شوند.

1. ضمن درپوش گذاردن سرسوزن (RECAP)
2. وضعیت نامناسب بیمار خصوصا کودکان هنگام تزریق
3. انتقال مایعات بدن از سرنگ بداخل لوله های آزمایش
4. دفع نامناسب وسایل تیز استفاده شده

1. جهت شکستن ویال های دارویی، ترجیحا از انواعی استفاده شود که احتیاج به تیغ اره نداشته باشد و در صورت نیاز به استفاده از تیغ اره و جهت رعایت اصول ایمنی، در داخل یک محافظ مثل Pad گرفته شود.
2. پس از تزریق، از گذاشتن درپوش سرسوزن خودداری کنید.
3. در موارد ضروری جهت گذاردن درپوش سرسوزن از یک وسیله مکانیکی جهت ثابت نگه داشتن درپوش استفاده نمایید و یا از یک دست به روش scoop استفاده کنید.
4. از شکستن و خم کردن سرسوزن قبل از دفع خودداری کنید.
5. جهت حمل وسایل تیز از ریسیور استفاده نمایید و از حمل وسایل مزبور در دست یا جیب یونیفرم خودداری نمایید.
6. از دست به دست کردن وسایل تیز و برنده اجتناب نمایید.

1. فرورفتن سرسوزن در دست کارکنان بهداشتی درمانی
2. پاشیده شدن خون و یا سایر ترشحات آلوده بدن بیمار به بریدگی های باز، چشمها، غشاء مخاطی (برای مثال داخل دهان) و گاز گرفتگی که منجر به پارگی اپیدرم شود.

• الف)
  • شستشوی زخم با صابون و آب ولرم
  • بر اساس آخرین دستورالعمل ها نیازی به کمک به خونروی از محل اولیه زخم (موضع تماس) نمی باشد.
  • خودداری از مالش موضعی چشم
  • شستشوی چشم ها و غشاء مخاطی با مقادیر زیاد آب درصورت آلودگی.
• ب) گزارش فوری سانحه به سوپروایزر کشیک
• ج) ثبت رسمی مورد گزارش شده در گزارشات حین کار توسط سوپروایزر و تشکیل پرونده بهداشتی کارکنان و اطلاع به مدیر و مسئول مرکز و طرح در کمیته کنترل عفونت بیمارستانی و پیگیری از طریق مراجع مربوطه
• د) تشکیل پرونده و پیگیری مورد.
• ه) بررسی میزان خطر بیماری زایی ناشی از تماس در کارکنان: در صورتی که آلودگی منبع تماس (بیمار-مددجو) به HIV محرز شود، الزامی است فرد مورد تماس در حداقل زمان ممکن ترجیحاً در عرض یک ساعت اول، تحت مراقبت های درمانی با نظر پزشک متخصص عفونی قرار گیرد.
• و) در صورتی که منبع آلوده به عنوان مورد شناخته شده HBV/HIV باشد، ۵-۱۰ میلی لیتر خون از فرد مورد تماس گرفته و به منظور پیگیری آتی ذخیره می شود.
• ز) پس از تماس جهت تعیین عفونت منبع، ۵-۱۰ میلی لیتر خون از منبع تماس جهت بررسی هپاتیت HIV و C/B اخذ و مورد آزمایش قرار می گیرد.