آشنائی با انواع آنتی بیوتیک و خصوصیات فارماکولوژی آن

آنتی بیوتیک ها مواد شیمیایی هستند که از دو راه طبیعی و مصنوعی به دست می‌آیند. آنتی‌بیوتیک های طبیعی از میکروارگانیسمهایی مانند قارچها و باکتریها گرفته می‌شوند. امروزه با پیشرفت شیمی پزشکی بیشتر آنتی‌بیوتیکهای حاصل تغییرات مولکولی بر روی آنتی‌بیوتیکهای طبیعی هستند.

اهمیت آنتی بیوتیکها:

• بیش از ۳۰ % و یا بیشتر، از تمام بیماران بستری شده در بیمارستان، با یک و یا چند دروه با عوامل ضدمیکروبی درمان می شوند؛ یعنی میزان مصرف آنتی بیوتیکها ، در بیمارستان حتی در اجتماع و حتی به صورت خودسرانه و OTC بالاست.

مرگ ناشی از عفونت باکتریال غیرقابل درمان چیزی مربوط به گذشته است و امروزه ما از نبود یا عدم تاثیر آنتی بیوتیک گزارش مرگ نداریم.

اهمیت و تبعات استفاده نابجا از آنتی بیوتیکها:

• برای بیش از ۴۰ % از بیماران مبتلا به عفونتهای ویروسی دستگاه تنفسی، یک دوره درمان ضدباکتریال تجویز می شود. در حالیکه ویروسها به اثرات آنتی بیوتیکها حساس نیستند و از طرفی پس از گذشت دوره بیماری ویروسی ، بیماری خودبخود خوب می شود.

• استفاده نابجا از آنتی بیوتیکها باعث ظهور پاتوژنهای مقاوم به آنتی بیوتیک می شود و در نتیجه نیاز بیشتری به کشف داروهای جدید یا مصرف داروهای موثر تر ایجاد می شود.
• افزایش هزینه مراقبت های پزشکی و هزینه دارویی ( بعلت وخیم تر بودن عوارض بیماری ایجادی با میکروارگانیسمهای مقاوم تر).

در مباحث داروشناسی ( فارماکولوژی) دو اصطلاح رایج مورد استفاده است :

فارماکوکینیتیک : به خواصی از دارو می پردازد که مربوط به جذب ( از روده ، محل تزریق عضلانی، جلدی ، زیر جلدی ) ، انتشار( در خون یا پلاسما، مایع لنف ، مایع مغزی – نخاعی ) ، متابولیسم ( در کبد ، کلیه ، ریه ، پوست ) و دفع دارو ( از کبد ، کلیه )

فارماکودینامیک : به خواص ملکولی دارو می پردازد که مربوط به اثرات بالینی داروست و توسط ملکولهای پروتئینی بزرگی در ساختمان سلول بنام گیرنده پا رسپتور اعمال می شود.

تفاوت آنتی بیوتیکها:

• تفاوت در :

۱- خواص فیزیکی و شیمایی (تفاوت های فارکوکینتیک) و

۲- تفاوت در طیف ضدمیکروبی و مکانیسم اثر آنها (تفاوت های  فارماکودینامیک)

• درک کردن مکانیسمهای مولکولی تکثیر باکتریها، قارچها و ویروسها( یعنی عوامل ایجاد کننده عفونت ) ، اثر زیادی در گسترش و توسعه معقول ترکیباتی ( آنتی بیوتیکها) شده است که می توانند با چرخه حیات میکروارگانیسمها تداخل کرده است و باعث مهار رشد یا کشتن آنها شوند.

]انواع مختلف آنتی‌بیوتیک‌ها از لحاظ خصوصیات شیمیایی، فیزیکی، داروشناسی، طیف ضد میکروبی و مکانیسم عمل با هم متفاوت هستند. [

طبقه بندی آنتی بیوتیکها:

آنتی بیوتیکها را بر اساس سه فاکتور ذیل می توان تقسیم بندی کرد:

• طیف اثر ( وسیع الطیف ، محدود الطیف)

– مکانیسم اثر ( باکتریسید ، باکتریواستاتیک)

– ساختار گیرنده ( موثر بر گیرنده های PBPs ، مهار کننده های فعالیت ریبوزومی  ، مهار کننده های ساخت DNA یا   RNAمیکروب )

آنتی بیوتیک‌ها به دو گروه عمدهٔ تقسیم می شوند( از جهت مکانیسم اثر ) :

۱-  آنتی بیوتیک‌های باکتریوسید، که باعث کشتن سلول بیماریزا می‌شوند یعنی حیات میکروارگانسیم خاتمه می یابد و هیچگونه فعالیت دال بر حیات ندارد.

۲-  باکتریواستاتیک، که باعث توقف رشد و ثابت ماندن تعداد سلول بیماریزا ، می‌شوند یعنی حیات میکروارگانسیم خاتمه می یابد و هیچگونه فعالیت دال بر حیات ندارد. میکروارگانسیم نه می میرد و نه می تواند رشد و تکثیر کند.

 

آنتی بیوتیک‌ها ( از منظر طیف اثر ) به دو گروه ٔ تقسیم می شوند :

۱- آنتی بیوتیک‌های وسیع الطّیف:آنهایی هستند که در مقابل انواع مختلف میکرو ارگانیسم‌ها فعّال می‌باشند. مانند تتراسایکلین که در مقابل بسیاری از باکتری‌های گرم منفی، کلامیدیا، مایکوپلاسما و ریکتزیا‌ها موثّر است.

۲- آنتی بیوتیک‌های با طیف محدود: آنهایی هستند که فقط در مقابل یک میکرو ارگانیسم یا طیف بسیار محدودی از میکروارگانیسم‌ها فعّال می‌باشند؛ مانند وانکومایسین که عمدتاً در مقابل کوکسی‌های گرم مثبت مانند استافیلوکوک‌ها و انتروکوک‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.

خصوصیت یک آنتی بیوتیک خوب

یک آنتی بیوتیک خوب و موثر آنتی بیوتیکی است که :

۱- در محل عفونت (‌محل تجمع پاتوژن مانند آبسه دندانی ، سیونوزیت ، مغز و … )غلظت کافی از دارو که برای مهار رشد یا کشتن  میکرو ارگانیسم‌ها نیاز است ‌ایجاد کند.

۲- آسیبی ( عارضه ، سمیت )  به میزبان وارد نکند یا در حد بالایی وارد نکند.

۳- به حد کافی پایدار باشد بطوری که بتوان آنرا از محیط کشت جدا نمود و برای مدت معقولی ذخیره کرد بدون اینکه اثرش کاهش یابد.

۴- سرعت دتوکسیفیکاسیون (سم زدایی) و دفع دارو از بدن به گونه‌ای باشد که غلظت کافی را برای مدت معینی در خون نگاه داشته و احتیاجی به دوزهای مکرر نباشد.

۵- دفع دارو به حد کافی سریع و کامل باشد و پس از قطع مصرف دارو بطور کامل دفع گردد.

به عبارتی یک آنتی بیوتیک خوب آنتی بیوتیکی است که برای میکروب سمی و کشنده باشد و برای میزبان سالم و بی خطر باشد و زود خراب و فاسد نشود و مدت کافی در بدن توقف داشته باشد و بتواند به محل عفونت وارد شود و وقتی قطع شد تا مدت مدیدی در بدن نماند و در زمان معقولی تصفیه شود .

معرفی نام و شکل داروئی آنتی بیوتیک های رایج:

• انواع ویال آنتی بیوتیک
  • سفازولین (سفالسپورین ها-ویال)
  • سفتازیدیم (سفالسپورین ها -ویال)
  • سفتریاکسون (سفالسپورین ها-ویال)
  • استرپتوسین (ویال)
  • مروپنم (ویال)
  • ایمیپنم+ سیلاستاتین (ویال)
  • سفوتاکسیم (ویال)
  • ونکومایسین (ویال)
  • سفتی زوکسیم (ویال)
  • آمپی سیلین (ویال)
  • کلوگزاسیلین (ویال)
  • پنی سیلین (ویال)
  • آمپی سیلین +سولباکتام (ویال)
  • پیپراکتام (ویال)
  • کلرام فنیکل (ویال)
  • سفپیم (ویال)
  • سفوروکسیم (ویال)
  • اریترومایسین (ماکرولیدها) (ویال)
  • سیپروفلوکسین (ویال)
  • آزیترومایسین (ماکرولیدها) (ویال)
  • آمپی سیلین (پنی سیلین ها) (ویال)
  • کلرامفنیکل (آمپول)
  • کلوکساسیلین (آمپول)
  • مترونیدازول (ویال)
• انواع پماد، کرم، ژل و لوسیون آنتی بیوتیک:
  • تتراسایکلین (پماد)
  • جنتامایسین (پماد)
  • اریترومایسین (پماد)
  • کلیندامایسین (کرم،ژل)
  • مترونیدازول (کرم.پماد.ژل)
  • مفناید (پماد، کرم، ژل)
  • تریپل سولفا (پماد، کرم، ژل)
  • نیتروفورازون (کرم)
  • موپیروسین (کرم.پماد.ژل)
• انواع سوسپانسیون آنتی بیوتیک:
  • سفالکسین (سفالسپورین ها-سوسپانسون)
  • اریترومایسین (ماکرولیدها-سوسپانسون)
  • کو آموکسی کلاو (پنی سیلین ها-سوسپانسون)
  • آموکسی سیلین (پنی سیلین ها-سوسپانسون)
  • سفکسیم (سفالسپورین ها-سوسپانسون)
  • آزیترومایسین (ماکرولید-سوسپانسیون)
  • آمپی سیلین (سوسپانسیون)
  • وی بنزاتین (پنی سیلین)(سوسپانسیون)
  • کلاریترومایسین (سوسپانسیون)
  • بنزوئیت مترونیدازول (سوسپانسیون)
  • کلرامفنیکل (سوسپانسیون)
  • کلاویسیلین (سوسپانسیون)
• انواع قطره آنتی بیوتیک:
  • سولفاستامید (قطره)
  • کلرامفنیکل (قطره)
  • سیپروفلوکساسین (قطره)
  • جنتامایسین (قطره)
  • ریفامپین ( قطره)
• انواع محلول آنتی بیوتیک:
  • کلیندامایسین (محلول)
  • گلوتارال (محلول)
  • اریترومایسین (محلول)
• انواع شربت آنتی بیوتیک:
  • آموکسی سیلین (سفالوسپورین ها- شربت)
  • اریترومایسین (ماکرولیدها- شربت)
  • سیپروفلوکسین (شربت)
  • آزیترومایسین (ماکرولیدها)(شربت)
  • آمپی سیلین (پنی سیلین ها- شربت)
  • آموکسی کلاو (پنی سیلین ها- شربت)
  • تتراسایکلین (تتراسایکلین)(شربت)
  • داکسی سایکلین (تتراسایکلین)(شربت)
  • سفالکسین (سفالوسپورین ها- شربت)
  • سفکسیم (سفالوسپورین ها)(شربت)
  • فورازولیدون (شربت)
  • کلرامفنیکل (شربت)
  • کلوکساسیلین (پنی سیلین ها)(شربت)
  • کوتریماکسازول (شربت)
  • کیلیندامایسین (شربت)
  • مترونیدازول (شربت)
  • آمیکاسین (آمینوگلی کسید)(شربت)
  • استرپتومایسین (آمینو گلی کسید)(شربت)
  • جنتامایسین (آمینوگلی کسید)(شربت)
  • نئومایسین (آمینو گلی کسید)(شربت)
  • وی پتاسیم (شربت پنی سیلین)
  • پنی سیلین (شربت)
• انواع کپسول آنتی بیوتیک:
  • آمپی سیلین (کپسول)
  • آموکسی سیلین (پنی سیلین- کپسول)
  • کلوکسا سیلین (پنی سیلین ها) کپسول
  • سفالکسین (سفالوسپرین ها)کپسول
  • آموکسی کلاو (پنی سیلین ها- کپسول)
  • سفکسیم (سفالوسپورین-کپسول)
  • کیلیندامایسین (آنتی بیوتیک) کپسول
  • کوتریماکسازول (کپسول)
  • آزیترومایسین (ماکرولیدها)(کپسول)
  • اریترومایسین (ماکرولیدها) کپسول
  • داکسی سایکلین (کپسول)
  • تتراسایکلین ( کپسول )
  • کلرامفنیکل (کپسول )
  • سیپروفلوکسین (کپسول)
  • فورازولیدون (کپسول)
  • مترونیدازول (کپسول)
  • کوآموکسی کلاو ( کپسول)
  • آزیترومایسین (کپسول)
  • ریفامپین ( کپسول )
  • سفیکسیم (کپسول)
• انواع قرص آنتی بیوتیک:
  • اریترومایسین (ماکرولیدها- قرص)
  • سیپروفلوکساسین (قرص)
  • آمپی سیلین (پنی سیلین ها-قرص)
  • آموکسی سیسلین (پنی سیلین ها- قرص)
  • آموکسی کلاو (پنی سیلین ها- قرص)
  • استرپتومایسین (آمینو گلی کسید- قرص)
  • تتراسایکلین (تتراسایکلین -قرص)
  • جنتامایسین (قرص آمینوگلی کسید)
  • داکسی سایکلین (تتراسایکلین-قرص)
  • سفالکسین (سفالوسپورین ها- قرص)
  • فورازولیدون (قرص)
  • کلرامفنیکل (قرص)
  • کلوکساسیلین (قرص)
  • کوتریماکسازول ( قرص)
  • کیلیندامایسین (قرص)
  • مترونیدازول (قرص)
  • نئومایسین (آمینو گلی کسید- قرص)
  • کوآموکسی کلاو ( قرص)
  • آزیترومایسین (قرص)
  • نالیدیکسیک اسید (قرص)
  • هیدروکسی کلروکین سولفات (قرص)
  • وی پتاسیم (قرص)
  • سفیکسیم (قرص)
  • سفیوروکسیم (قرص)
  • کلاریترومایسین (قرص)
  • نیتروفورانتوئین (قرص)
  • پیرازینامید (قرص)
  • فنازوپیریدین (قرص)
  • مایکوفنولیت ( سل سپت ) قرص
  • آرتمتر – لومفانترین (قرص)
  • اوفلوکساسین (قرص)
  • ایزونیازید (قرص)
  • تریپل سولفا واژینال (قرص)
  • اتامبوتول (قرص)
  • لووفلوکساسین (قرص)
  • موکسی فلوکساسین (قرص)
• انواع آمپول آنتی بیوتیک:
  • داکسی سایکلین (تتراسایکلین) (ویال)
  • کوتریماکسازول (آمپول)
  • کیلیندامایسین (آمپول)
  • مترونیدازول ( آمپول)
  • جنتامایسین (امپول)
  • آمیکاسین (آمپول) 
  • کلیندامایسین( آمپول)
• انواع ساشه آنتی بیوتیک:
• آموکسی کلاو (ساشه)

 

توجه: این مطلب ادامه دارد. متقاضیان محترم جهت دریافت متن کامل جزوه “آشنائی با انواع آنتی بیوتیک و خصوصیات فارماکولوژی آن” به فروشگاه سایت مراجعه نمایند.

جهت انتقال به فروشگاه سایت و دانلود فایل آموزشی این مطلب که در قالب یکصد اسلاید پاورپوینت (۲۰۰۷)  به زبان فارسی و با استفاده از تصاویر آموزشی تهیه شده است “لطفا اینجا کلیک کنید“

[parspalpaiddownloads id=”68″]