میگرن و سردردهای میگرنی؛ علائم و درمان

میگرن یک بیماری عصبی است که می‌تواند در فرد علائم مختلفی ایجاد کند. این بیماری غالبا با سردردهای شدید و طاقت‌فرسا شناخته می‌شود. اما علائم دیگر ممکن است شامل تهوع، استفراغ، مشکل در صحبت کردن، بی حسی یا مورمور شدن و حساسیت به نور و صدا باشد. میگرن معمولا ارثی است و تمام سنین را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

تشخیص سردردهای میگرنی بر اساس سابقه‌ بالینی، علائم گزارش شده و رد احتمال سایر عوامل، انجام می‌شود. رایج‌ترین طبقه‌بندی‌ سردرد میگرنی شامل سردردهای بدون پیش درآمد یا اورا (Aura) (که قبلا به عنوان میگرن معمولی شناخته می‌شد) و سردردهای همراه با پیش درآمد یا اورا (که قبلا به عنوان میگرن کلاسیک شناخته می‌شد) است.

میگرن‌ می‌تواند در کودکی شروع شود و یا ممکن است تا اوایل بزرگسالی بروز نکند. احتمال ابتلا به میگرن در زنان نسبت به مردان بیشتر است. سابقه‌ خانوادگی یکی از مهم‌ترین ریسک فاکتورهای ابتلا به میگرن است.

علائم میگرن ممکن است یک تا دو روز قبل از خود سردرد شروع شوند. این مرحله، به عنوان مرحله‌ی پیش‌نشانه شناخته می‌شود. علائم این مرحله می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• میل شدید به غذا
• افسردگی
• خستگی یا پایین بودن انرژی
• خمیازه‌ی مکرر
• بیش‌فعالی
• تحریک‌پذیری
• سفتی گردن

در میگرن همراه با پیش درآمد یا اورا، اورا بعد از مرحله‌ پیش‌نشانه رخ می‌دهد. در طول اورا، شما ممکن است مشکلاتی در دید، ادراک، حرکت و صحبت داشته باشید. مثال‌هایی از این مشکلات عبارتند از:

• مشکل در صحبت کردن به طور واضح
• احساس مور مور یا سوزن سوزن شدن در صورت، بازوها یا پاها
• دیدن اشکال، نورها یا لکه‌های روشن
• از دست دادن دید به صورت موقت

مرحله‌ی بعدی، فاز حمله است. این مرحله، حادترین یا شدیدترین فاز درد میگرن اصلی است. در برخی افراد، این مرحله می‌تواند با اورا هم‌پوشانی داشته باشد یا در طول اورا رخ دهد. علائم فاز حمله ممکن است از ساعت‌ها تا روزها طول بکشد و ممکن است از فرد به فرد متفاوت باشد. برخی علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• افزایش حساسیت به نور و صدا
• تهوع
• سرگیجه یا احساس ضعف
• درد یک طرف سر، سمت چپ یا راست یا جلو یا گیجگاه
• سردرد ضربان‌دار و ذق ذق‌ کننده
• استفراغ

بعد از فاز حمله، فرد اغلب فاز پس‌نشانه را تجربه می‌کند. در طول این فاز، معمولا تغییراتی در حالت و احساسات فرد رخ می‌دهد. این تغییرات می‌تواند از احساس سرخوشی و خوشحالی شدید تا احساس خستگی و بی‌حالی متغیر باشد. سردردی خفیف و گنگ نیز ممکن است هم‌چنان تداوم داشته باشد.

طول و شدت سردرد در این فازها می‌تواند در افراد مختلف، درجات متفاوت داشته باشد. گاهی اوقات ممکن است از یک فاز جهش شود و حمله‌ میگرنی بدون ایجاد سردرد، رخ دهد.

مردم معمولا درد میگرن را به صورت زیر توصیف می‌کنند:

• ضربان‌دار
• ذق ذق‌ کننده
• سوراخ‌ کننده
• کوبنده
• ناتوان‌کننده و طاقت‌فرسا

هم‌چنین، این درد ممکن است،گنگ، شدید و مدام باشد. این درد ممکن است به صورت خفیف شروع شود ولی بدون درمان، متوسط تا شدید خواهد شد. درد میگرن بیشتر ناحیه‌ پیشانی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این درد معمولا در یک طرف سر ایجاد می‌شود ولی می‌تواند دو طرفه هم باشد یا بین طرفین سر جابجا شود.

بیشتر میگرن‌ها حدود ۴ ساعت طول می‌کشند. اگر میگرن درمان نشود یا به درمان پاسخ ندهد، می‌تواند از ۷۲ ساعت تا یک هفته نیز به طول بیانجامد. در میگرن‌های همراه با اورا، درد ممکن است با اورا هم‌پوشانی داشته باشد یا ممکن است کلا رخ ندهد.

بیش از نیمی از کسانی که میگرن می‌گیرند، تهوع را به عنوان یک علامت دارند. بیشتر آن‌ها استفراغ نیز می‌کنند. این علائم ممکن است هم‌زمان با سردرد آغاز شوند. با این حال، معمولا این علائم حدود یک ساعت بعد از سردرد شروع می‌شوند.

تهوع و استفراغ می‌توانند به اندازه‌ خود سردرد، دردسرساز شوند. اگر فقط تهوع داشته باشید، ممکن است قادر باشید داروهای معمول میگرن خود را مصرف کنید. بالعکس، استفراغ می‌تواند مانع از مصرف قرص‌ها یا حفظ آن‌ها درون بدن تا زمانی که بتوانند جذب شوند، بشود. اگر مجبور شوید مصرف داروهای میگرن را به تاخیر بیاندازید، احتمالا میگرن شما شدیدتر خواهد شد.

اگر شما تهوع بدون استفراغ داشته باشید، پزشک متخصص مغز و اعصاب ممکن است به شما داروهایی برای رفع تهوع که به آن‌ها ضد تهوع گفته می‌شود، پیشنهاد کند. در این مورد، داروهای ضدتهوع می‌تواند به جلوگیری از استفراغ یا بهبود تهوع کمک کند.

فشار درمانی نیز می‌تواند در درمان تهوع میگرنی کمک‌کننده باشد. یک مطالعه در سال ۲۰۱۲ نشان داد که فشار درمانی، شدت تهوع میگرنی را در عرض ۳۰ دقیقه کاهش داد و اثر آن تا ۴ ساعت افزایش یافت.

پزشکان، میگرن را با شنیدن علائم شما، دریافت یک سابقه‌ پزشکی یا خانوادگی دقیق و اجرای یک معاینه‌ی فیزیکی برای رد سایر عوامل بالقوه، تشخیص می‌دهند. روش‌های تصویربرداری مانند سی تی اسکن یا ام آر آی، می‌توانند احتمال سایر عوامل مانند موارد زیر را رد کنند:

• تومورها
• ساختارهای ناهنجار مغزی
• سکته مغزی

میگرن نمی‌تواند درمان شود ولی پزشک می‌تواند به شما در مدیریت آن کمک کند تا کمتر به آن دچار شده و در زمان بروز آن، علائم کمتری داشته باشید. درمان، هم‌چنین می‌تواند به شما کمک کند تا میگرنی که در حال حاضر دارید، شدت کمتری داشته باشد.

برنامه‌‌ی درمانی شما به عوامل زیر بستگی دارد:

• سن شما
• تعداد دفعات بروز میگرن
• نوع میگرنی
• شدت میگرن، (بر اساس طول آن، میزان درد و بازدارندگی آن‌ از رفتن به سر کار)
• تهوع یا استفراغ
• دیگر بیماری‌هایی که دارید و داروهایی که ممکن است مصرف کنید

برنامه‌ی درمانی ممکن است شامل ترکیبی از موارد زیر باشد:

• درمان‌های خانگی خودمراقبتی میگرن
• تغییرات سبک زندگی، شامل مدیریت اضطراب و دوری از محرک‌های میگرن
• هورمون درمانی در صورتی که میگرن با چرخه‌ی قاعدگی شما در ارتباط باشد
• مشاوره

داروها نیز می‌توانند برای پیشگیری از وقوع میگرن یا درمان آن در صورت بروز، استفاده شوند. شما ممکن است با مصرف داروهای OTC تسکین پیدا کنید. با این حال، اگر داروهای OTC موثر نبود، ممکن است پزشکتان تصمیم بگیرد داروهای دیگری تجویز کند. داروهای بسیاری برای درمان میگرن تهیه شده است که بعضی از آنها علاوه بر تسکین یا پیشگیری میگرن غالباً برای درمان دیگر عارضه‌ها نیز به کار برده می‌شود. داروهای مقابله با میگرن به دو دسته اصلی تقسیم‌بندی می‌شود:

به محض مواجهه با نشانه‌ها یا علائم میگرن داروهای مسکن را مصرف کنید تا بهترین نتیجه را از دارو بگیرید. این داروها برای درمان سردرد گردنی و سردرد پشت سر نیز موثر است. اگر پس از مصرف دارو در یک اتاق تاریک بخوابید یا استراحت کنید نیز دارو بهتر تاثیر می‌کند. متداول‌ترین داروهای تسکین دهنده میگرن عبارت است از:

آسپرین یا ایبوپروفن: میگرن خفیف را تسکین می‌دهد.

استامینوفن: میگرن خفیف برخی بیماران را تسکین می‌دهد.

داروهای مخصوص تسکین میگرن مانند ترکیبی از استامینوفن، آسپرین و کافئین (اکسدرین میگرن) درد میگرنی متوسط را آرام می‌کند. این داروها به تنهایی برای میگرن شدید موثر نیستند.

تریپتان‌ ها: تریپتان درد و دیگر علائم همراه با میگرن را به نحو موثری تسکین می‌دهد. این داروها به صورت قرص، اسپری بینی و آمپول در دسترس است. سوماتریپتان (ایمیترکس)، ریزاتریپتان (ماکسالت)، الموتریپتان (اگزرت)، ناراتریپتان (امرج)، زولمی‌تریپتان (زومیگ)، فرواتریپتان (فروا) و التریپتان (ریپلاکس) از داروهای تریپتان به شمار می‌آیند.

ارگات‌ ها: داروهای ترکیبی از ارگاتامین و کافئین (میگرگات، کافرگات) به اندازه تریپتان‌ها موثر نیستند و بیشترین تاثیر را برای بیمارانی دارند که دردشان بیش از 48 ساعت استمرار داشته است. بهترین نتیجه از مصرف ارگات زمانی به دست می‌آید که به محض شروع علائم میگرن مصرف شود.

داروهای ضد تهوع: داروهای از بین برنده حالت تهوع معمولاً همراه با دیگر داروها مصرف می‌شود. کلرپرومازین، متوکلوپرامید (رگلان) یا پروکلرپرازین (کمپرو) متداول‌ترین داروهای ضدتهوع هستند.

داروهای مخدر: این دسته از داروها حاوی مخدرها، به ویژه کدئین، هستند که گاهی برای تسکین درد میگرن برای بیمارانی تجویز می‌شوند که نمی‌توانند ارگات‌ها یا تریپتان‌ها را مصرف کنند. داروهای مخدر اعتیادآور هستند و معمولاً فقط در صورت نتیجه‌بخش نبودن مصرف دیگر داروها استفاده می‌شوند.

گلوکوکورتیکوئید (پردنیزون، دگزامتازون): گلوکوکورتیکوئید گاهی در کنار دیگر داروها برای تسکین درد مصرف می‌شود. مصرف درازمدت این داروها اثرهای جانبی را به دنبال دارد.

داروهای پیشگیری تعداد، شدت و مدت میگرن را کاهش و تاثیرگذاری مصرف داروهای تسکین دهنده علائم در زمان حملات میگرن را افزایش می‌دهد. چند هفته زمان می‌برد تا علائم در اثر مصرف این داروها بهبود یابد. داروهای پیشگیری به صورت روزانه یا فقط هنگام قرار گرفتن در معرض محرک‌هایی مانند قاعدگی مصرف می‌شود. پرکاربردترین داروهای پیشگیری از میگرن عبارت است از:

مسدود کننده‌های بتا که عموماً برای درمان فشار خون بالا و ناراحتی‌های عروقی مصرف می‌شود، تعداد و شدت حمله‌های میگرن را نیز کاهش می‌دهد. سودمندی مسدود کننده‌های بتا از قبیل پروپرانولول (ایندرال LA، اینوپران XL و اقلام مشابه)، متوپرولول تارترات (لوپرسور) و تیمولول (بتیمول) در پیشگیری از میگرن به اثبات رسیده است. دیگر مسدود کننده‌های بتا نیز گاهی برای درمان میگرن به کار برده می‌شود. بهبود علائم ناشی از مصرف این داروها گاهی چند هفته زمان می‌برد.

ضدافسردگی‌های سه حلقه‌ای تعداد حملات میگرن را با تاثیر بر سطح سروتونین و دیگر مواد شیمیایی مغز کاهش می‌دهد. آمی‌تریپتیلین تنها ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای است که سومندی آن در جلوگیری از میگرن به اثبات رسیده است. دیگر ضدافسردگی‌های سه‌حلقه‌ای گاهی به دلیل اثرهای جانبی کمتر از آمی‌تریپتیلین مصرف می‌شود.

داروهای ضدصرع: بعضی داروهای ضدصرع مانند والپروات (دپاکین) و توپیرامات (توپاماکس) تعداد حمله‌های میگرن را کاهش می‌دهد. البته مصرف این داروها در دوز بالا اثرهای جانبی متعددی را به دنبال دارد. سدیم والپروات حالت تهوع، رعشه، افزایش وزن، ریزش مو و سرگیجه را در پی دارد. بانوان باردار یا درصدد باردار شدن نباید از فراورده‌های والپروات استفاده کنند.

سم بوتولینیوم تیپ A (بوتاکس): بوتاکس به درمان میگرن‌های مزمن بزرگسالان کمک می‌کند.

مسکن‌های غیراستروئیدی ضدالتهاب، به ویژه ناپروکسین (ناپروزین) از میگرن جلوگیری می‌کند و علائم را کاهش می‌دهد

شما می‌توانید چندین چیز را در خانه برای کمک به تسکین درد ناشی از میگرن امتحان کنید:

• دراز کشیدن در یک اتاق تاریک و ساکت
• ماساژ دادن کف سر یا گیجگاه‌ها
• قرار دادن یک حوله‌ سرد روی پیشانی یا پشت گردن

چندین عمل جراحی برای درمان میگرن وجود دارد. با این حال، این روش‌ها توسط اداره‌ کل غذا و داروی آمریکا (FDA) تایید نشده‌اند. این جراحی‌ها، شامل جراحی‌های تحریک عصبی و جراحی فشارزدایی از روی سایت محرک میگرن (MTSDS) است. بنیاد میگرن آمریکا تمام کسانی را که جراحی میگرن را مد نظر دارند، تشویق می‌کند تا به یک متخصص سردرد مراجعه کنند. متخصص سردرد یک دوره‌ فلوشیپ معتبر پزشکی را گذرانده و یا در زمینه‎‌ی سردرد مدرک تخصصی دریافت کرده‌است.

در طول این جراحی‌ها، جراح الکترودهایی زیر پوست شما قرار می‌دهد. الکترودها نورون‌های خاصی را تحریک الکتریکی می‌کنند. چندین نوع محرک امروزه در این جراحی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این محرک‌ها شامل موارد زیر است:

• محرک‌‌های عصب پس سری یا اکسیپیتال
• محرک‌های عمقی مغز
• محرک‌های عصب واگ
• محرک‌های گانگلیون اسفنوپالاتین

معمولا بیمه محرک‌ها را پوشش نمی‌دهد. تحقیقات در مورد نقش تحریک عصبی در درمان سردردها ادامه دارد.

این عمل جراحی شامل رهاسازی اعصاب اطراف سر و صورت، که ممکن است به عنوان سایت‌های محرک برای میگرن مزمن ایفای نقش کنند، است. تزریق اونابوتولینیوم توکسین A (بوتاکس) معمولا برای شناسایی اعصاب دخیل در حمله‌ میگرن استفاده می‌شود. جراح اعصاب جدا شده را تحت بی‌حسی غیرفعال کرده یا فشار را از روی آن‌ها برمی‌دارد. معمولا جراحان پلاستیک این عمل را انجام می‌دهند.