صرع و روش مراقبت از بیمار صرعی

صرع یا غش یک ​​اختلال مغزی است که با تشنج های مکرر مشخص می شود. افراد مبتلا به ناتوانی های رشدی و کودکان کم توان ذهنی، بدلیل وجود اختلالات زمینه ای مغزی بیشتر احتمال دارد که به صرع مبتلا گردند. یکی از نقش های مهم پرستاران نقش آموزشی آنها در ارتقای سلامت جامعه است. این مطلب آموزشی نیز جهت آموزش بیماران و خانواده بیماران صرعی تهیه شده است.

عواملی که افراد را در معرض خطر ابتلا به صرع قرارمی دهد؛ شامل موارد زیر است:

• آسیب مغزی پیش از تولد و بعد از تولد، مانند تروما، فقدان اکسیژن، عفونت
• ناهنجاری های مادرزادی مغز
• تومورهای مغزی، لخته شدن خون در عروق، خونریزی
• صدمات ناشی از ضربه مغزی

ممکن است صرع، خفیف یا شدید باشد. وقتی فردی به صرع خفیف مبتلا می شود، ممکن است ناگهان دست از کار بکشد، بدون برهم زدن پلک به رو به رو خیره شود و حرکات غیرعادی مانند حرکت دادن پشت سر هم لب ها و یا دست ها را انجام دهد.

بیشتر مواقع فرد درصرع شدید بدون هیچ مقدمه ای روی زمین می افتد و شا ید فریاد هم بزند. در این حالت اول بدن سفت و سپس شل می شود.

هنگام صرع شدید، دست ها و پاها حرکات غیرعادی پیدا میکنند. گاهی اوقات حرکات خشن می شوند از دهان آب و کف خارج می شود. ممکن است به دلیل گازگرفتن زبان یا لب ها، آب دهان آغشته به خون باشد. ممکن است موقع غش کردن، فرد کنترل ادرار و مدفوع خود را از دست بدهد. ممکن است اطرافیان فرد نگران شوند و بترسند، که این واکنش کاملا طبیعی است. معمولا این حالت بعد از مدت کوتاهی تمام می شود. در مدت حمله فرد درد نمی کشد و خطری زندگی او را تهدید نمی کند. گاهی پس از پایان یافتن حمله بیمار برای لحظاتی به خواب میرود.

بعضی از افراد معمولا پیش از حمله، احساس خاصی دارند، این افراد پیشاپیش می فهمند که به زودی دچارصرع می شوند. در بعضی موارد اطرافیان او نیز می فهمند که فرد در حال غش کردن است. آنها می توانند با مشاهده ی یک یا چند نوع از علایم زیر بفهمند که فرد در حال غش کردن است.

• فرد به نقطه ای خیره می شود یا به رویا فرو می رود.
• چشم هایش به سمت بالا می چرخد.
• در صورت یا سر فرد حرکات غیر عادی مشاهده می شود.
• صداهای غیر عادی از او شنیده می شود و حرکات غیرعادی می کند.

فردی را که آموزش می دهید شاید قبل از حمله صرع چنین حس های خاصی را داشته باشد یا این که شما یکی از این علایم را پیش از حمله صرع در او مشاهده کنید. بدین ترتیب خود او یا شما متوجه می شوید که فرد در حال غش کردن است. به فرد یادبدهید که قبل از غش کردن به سرعت در محل آرامی دراز بکشد تا از آسیب دیدگی او در ضمن حمله جلوگیری شود.

وقتی فردی دچار حمله می شود، اقدامات زیر را انجام دهید:

• آرام باشید و به سایرین تذکردهید که نترسند.
• فرد را در محل امنی بخوابانید و چنانچه در محل رفت و آمد اتومبیل ها یا نزدیک آتش قرار گرفته است، مکان او را تغییر دهید.
• لباس یا پارچه ای را تاکنید و زیر سرش بگذارید.
• دگمه یا زیپ لباس او را بازکنید تا لباس هایش گشاد و راحت شود.
• فرد را به پهلو بخوابانید تا زبان در قسمت جلوی دهان قرارگیرد و چنانچه کف در دهان او جمع شده باشد، خارج گردد و با این کار، راحت تر نفس بکشد.
• به اندازه ای کنار او بمانید تا غش کاملا برطرف شود و فرد درک کند که در اطرافش چه خبر است.
• او را آرام کنید، چون گاهی خود فرد نمی داند دچار حمله شده است.
• برایش توضیح دهید که چه اتفاقی افتاده و بگذارید کاملا استراحت کند.

  زمان حمله ممکن است انجام بعضی از کارها فایده ی چندانی برای او نداشته باشد و حتی به او صدمه بزند. بنابراین از انجام کارهای زیر خودداری کنید:

1. چیزی در دهان وی نگذارید.
2. چیزی برای خوردن و نوشیدن به او ندهید.
3. هیچ دارویی به او نخورانید.
4. سعی نکنید حرکات غیرعادی بدن وی را متوقف کنید.
5. چیزی روی پوست و بدن فرد نگذارید.

چنانچه زمان وقوع حمله دچار آسیب دیدگی شد، کارهای زیر را انجام دهید:

• اگر جایی از بدن او خراشی برداشته است، ابتدا آن قسمت را با آب و صابون بشویید و سپس با یک تکه پارچه ی تمیز آن را بپوشانید.
• چنانچه فرد مصروع دچار سوختگی و آسیب شدید شده باشد، با اورژانس ۱۱۵ تماس بگیرید.

• دادن داروهای ضدصرع در زمان مقرر
• برنامه ملاقات های منظم با متخصصان پزشکی برای معاینات دوره ای
• تشویق فرد به داشتن یک سبک زندگی سالم مثل خواب کافی، استرس کم، تغذیه خوب

• چنانچه فرد دارو مصرف می کند، اطمینان حاصل کنید که داروی خود را به موقع مصرف می کند. به او یاد بدهید که در زمان معین، دارویش را بخورد و به هیچ وجه بدون اجازه پزشک، مصرف دارو را قطع نکند.
• پیش از تمام شدن داروها، باید داروهای مورد نیاز تهیه گردد و فرد مبتلا به صرع نباید هیچ گاه بدون دارو بماند.
• بعد از مصرف دارو مدتی را حتما کنار فرد بمانید چون دارو مدتی طول می کشد تا اثر کند.
• همواره دارو را در محل های خاصی که کودکان به آن دسترسی ندارند، بگذارید.

گاهی رفتار فرد مبتلا به حمله تغییر می کند. ممکن است ناگهان خیلی فعال شود، بطوریکه نتوان او را مهار و متوقف کرد.

آگاهی هایی که باید به همسایه ها داد:

برای کمک به فردی که دچار حمله می شود با دوستان و همسایگان درباره صرع صحبت کنید. به آنها بگویید که وقتی فرد دچار حمله شد، آنها باید چه کنند. به این ترتیب دوستان و همسایگان از دوستی با این فرد ترس نخواهندداشت.

ممکن است وقتی فرد، خارج از منزل است دچار حمله شود. در این صورت همسایه ها و سایرین باید بدانند دچار حمله شده است. به این منظور کارت کوچکی برای او درست کنید و روی آن نام و نوع بیماری را بنویسید تا وقتی به زمین می افتد، مردم از ماجرا باخبر شوند. کارت باید از مقوای سفت، چوب یا فلز سبک باشد. کارت را داخل جیب لباس او بگذارید یا آن را با بند به گردن او آویزان کنید.

در موارد زیر با اورژانس ۱۱۵ تماس حاصل فرمایید:

• اگر فرد دچار دو یا چند تشنج بدون بهبودی کامل بین تشنج ها گردد.
• هنگامی که تنفس فرد بعد از تشنج دوباره مثل اول انجام نشود.

• ترتیبی اتخاذنمایید تا فرد هنگام حمله در محیط خانه، محیط کار و مدرسه صدمه نبیند.
• منزلی که فرد در آن زندگی می کند باید ایمن باشد و شاید نیاز به تعمیراتی در پشت بام یا دیوارها باشد. اگر این طور است سعی نمایید آن اقدامات را انجام دهید.
• فرد نباید به تنهایی به حمام برود، یا در رودخانه شنا کند، یا کنار آن راه برود.
• فرد مبتلا به صرع نباید روی بلندی مثل پشت بام یا نردبان کارکند، زیرا ممکن است به هنگام غش سقوط کند و آسیب ببیند.
• دور چاه ها و اجاق ها را با حصار یا دیواره ای بپوشانید تا هنگام غش، به داخل چاه یا آتش سقوط نکند. به همین دلیل نیز فرد نباید نزدیک آب یا آتش بنشیند یا کار کند.
• فرد نباید مدت درازی به آتش یا خاموش و روشن شدن نور نگاه کند. زیرا گاهی اوقات این کار موجب بروز حمله می شود.
• به فرد بیمار یاد بدهید با دقت و هوشیاری از جاده ها عبور کند. باید از کنار جاده و برخلاف جهتی که وسایل نقلیه می آیند، حرکت کند.
• افراد مبتلا به صرع هنگام بروز غش، اغلب از ناحیه سر آسیب می بینند. چنانچه فرد غالبا دچار آسیب دیدگی از ناحیه ی  سر میشود، کلاهی برای او تهیه کنید که کاملا به سرش بچسبد و او را از آسیب دیدگی حفظ کند.

با فرد مبتلا به صرع چگونه باید رفتار کرد:

باید با کودکی که صرع دارد مانند سایر خواهران و برادران و کودکان همسالش رفتار کرد. همچنین با بزرگسالی که صرع دارد نیز باید مانند سایر بزرگسالان رفتار کرد. کودک یا بزرگسالی که صرع دارد باید یک زندگی عادی داشته باشد. به بیمار مبتلا به صرع که آموزش دهید، کمک کنید تا زندگی مشابه سایر افراد همسن و سال خود داشته باشد.

فرد باید بتواند همان کارهایی را که سایر افراد همسال او انجام می دهند، انجام دهد.

منبع:

مطلب آموزشی فوق بخشی از مجموعه آموزشی “مراقبت از کودک کم توان ذهنی با رویکرد خانواده محور” است که توسط آقای حسین عبدالهی کارشناس ارشد پرستاری گرایش بهداشت جامعه جهت استفاده پرستاران، مراقبین بهداشتی و بویژه خانواده های کودکان کم توان ذهنی در این سایت منتشر می گردد.