سلامت زنان، سلامت نسل ها

“سالیانه بیش از نیم میلیون زن در سرتاسر جهان عمدتا به دلیل عوارض حاملگی و زایمان جان خود را از دست می دهند…”

هر ساله هفته آخر مهرماه (۲۴ لغایت ۳۰ مهر ماه) به عنوان هفته ملی سلامت بانوان ایرانی (سبا) نامگذاری شده و از سوی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی شعاری در راستای ارتقای سلامت زنان اعلام میگردد. شعار هفته مذکور در سال جاری “سلامت زنان؛ سلامت نسلها” تعیین گردیده است تا فعالیتها و برنامه های ویژه ای به منظور حساس‌‌سازی مدیران سلامت و عموم مردم نسبت به ابعاد مختلف سلامت زنان اجرا شود.

زنان بخش مهمی از جامعه هستند و سلامت آنان با سلامت افراد خانواده و جامعه پیوند عمیقی دارد. هر قدر در راستای ارتقای سلامت زنان جامعه تلاش کنیم در راستای سلامت جامعه کوشیده ایم و در حقیقت شادابی زنان باعث شادابی و سلامت خانواده و جامعه می شود. از آنجاییکه زنان محور سلامت خانواده محسوب می گردند علاوه بر مدیریت سلامت اعضای خانواده، الگوی اصلی آموزش و ترویج شیوه زندگی سالم به نسل بعدی نیز می باشند. از طرف دیگر زنان بیش از نصف جمعیت را در دنیا به خود اختصاص می دهند با وجود آنکه امید به زندگی زنان بیشتراز مردان است؛ ولی زنان بیش از مردان دچار بیماری و معلولیت می گردند و دست یافتن به سلامت آنان نسبت به مردان بسیار مشکل تر است.

اگرچه نوزادان دختر از زمان تولد در مقابل عفونت و سوء تغذیه مقاوم تر از نوزادان پسرهستند اما در برخی از جوامع به دلیل مسائل فرهنگی و اجتماعی نظیر فرق گذاردن بین دختر و پسر، فشار کار بیشتر بر زنان در داخل و خارج از منزل، تأمین نکردن نیازهای خاص بهداشتی زنان بخصوص در سنین باروری و… سلامت زنان با مشکلات جدی مواجه می گردد.

زنان در انجام مسئولیت جهت تأمین بهداشت و سلامت جامعه نقش مهم تر و مؤثرتری از مردان عهده دار هستند، زیرا آنان نه تنها مسئول سلامت خود می باشند بلکه بیشترین مراقبت ها را برای سلامت و بهداشت خانواده خود نیز انجام می دهند، بنابراین چنانچه مشکلاتی از قبیل سوء تغذیه، کار طاقت فرسا و دیگر مسائل فرهنگی و اجتماعی مؤثر بر سلامت آنها نادیده گرفته شود، علاوه بر سلامتی خودشان، سلامتی خانواده آنان نیز دچار آسیب خواهدشد.

در انجام مراقبت های بهداشتی اولیه، زنان از سه نظر مورد توجه هستند:

1. به عنوان افرادی که مستقیما از این مراقبت ها بهره مند می شوند.
2. به عنوان مادران خانواده.
3. به عنوان کارکنان خط مقدم بهداشت در خارج از منزل.

برای اینکه بتوان مرگ و میر زنان را بویژه در کشورهای در حال توسعه کاهش داد، باید بر هر سه نقش فوق الذکر تاکید لازم به عمل آید.

قبل از اینکه دختران از نظر جسمی و اجتماعی از بلوغ لازم برخوردار شوند؛ قابلیت بارداری و تولیدمثل پیدا می کنند. بارداری و بچه دار شدن در دوران بلوغ و بخصوص در اوایل این دوران، مخاطرات قابل توجهی را برای مادر و کودک به همراه دارد. سالیانه بیش از نیم میلیون زن در سرتاسر جهان عمدتا به دلیل عوارض حاملگی و زایمان جان خود را از دست می دهند. اگر برنامه ریزی و فاصله گذاری مناسب  در بین بارداری ها صورت گیرد؛ همه ساله از مرگ حدود ۶/۵ میلیون شیرخوار و ۲۰۰۰۰۰ مادر در دنیا جلوگیری می شود. اما در کنار پیشگیری از مرگ و میر مادران بدلیل بارداری و زایمان،  باید امکانات لازم برای حاملگی و زایمان بدون خطر در سطح گسترده را در اختیار آنان قرارداد.

بین ۲۰ تا ۴۵ درصد زنان سنین باروری در کشورهای در حال توسعه میزان کالری کمتری از حد مطلوب “۲۲۵۰ کالری” بطور روزانه دریافت می کنند. در اغلب اوقات زنان آخر از همه و کمتر از همه می خورند و سعی در برآورد نیازهای اعضای دیگر خانواده قبل از خود دارند.

کم خونی ناشی از سوء تغذیه و فقر آهن در بیشتر از ۴۰ درصد زنان کشورهای رو به توسعه دیده می شود. سوء تغذیه دختران منجر به محدودیت رشد و کاهش وزن آنان درکودکی و در نهایت جثه نحیف و لاغر و نیز تولد نوزاد کم وزن توسط آنان در سنین باروری می شود و حلقه معیوبی تشکیل می گردد. نیمی از زنان جهان در همه سنین و ۳۲ درصد آنان در دوران بارداری کم خون بوده و در نتیجه ضعیف و مستعد بیمار شدن هستند. البته این مطلب درست است که بسیاری از مردان و پسران هم دچار سوء تغذیه هستند ولی بالاتربودن موقعیت جنس مذکر در خانواده بویژه، اغلب موجب می شود که آنها اول از همه و از بهترین قسمت غذا بخورند.

اگرچه سرطان شایع ترین علت مرگ و میر انسان نیست ولی به دلیل ماهیت ناشناخته آن همواره توجه جامعه پزشکی را به خود جلب کرده است. سرطان پستان یکی از شایع ترین سرطان‌ها در زنان است. طبق محاسبات انستیتو ملی سرطان ایالات متحده آمریکا، از هر هشت زن یک نفر در زندگی خود مبتلا به سرطان پستان می‌شود. این سرطان در صورتی که به موقع تشخیص داده‌شود به راحتی قابل درمان است.

بیشتر بدانیم: تشخصیص بموقع سرطان پستان با معاینه

از جمله مشکلات شایع دیگر در زنان، بیماری های روانی گوناگون هستند که وضعیت نامطلوب بهداشت روانی و روابط ناسالم اجتماعی از عوامل مهم ایجاد و تشدید آنها به شمار می روند. رفتارهای خشونت آمیز و نامطلوب در خانواده و جامعه از جمله عوامل تشدیدکننده این بیماری ها به شمار می روند.

یکی از جنبه های سلامت اجتماعی زنان، سرپرستی خانواده ها توسط آن است. تعداد خانواده های تحت سرپرستی زنان و خانواده هایی که تنها از وجود یکی از والدین بهره مند هستند، رو به فزونی است. این خانواده ها از وضع نامطلوب اقتصادی رنج برده و افزایش تعداد آنها شرایط فقر را در کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته وخیم تر می کند.

اصلاح وضعیت سلامت کودکان و زنان بدون توجه کافی به وضع اجتماعی-اقتصادی، وضعیت سلامت و فشارکار و فعالیت های روزانه آنان میسر نخواهدشد. برای دستیابی به این امر مهم باید از مشارکت مردم و همکاری های بین بخشی بهره برد. همکاری بین بخشی در افزایش نام نویسی دختران در مدارس، افزایش آموزش زنان بالغ و افزایش امکان اشتغال زنان نقش بسیار مهمی دارد. برای اینکه زنان بتوانند از کودکان خویش بهتر مراقبت کنند و قادر باشند از خدمات بهداشتی ارائه شده جهت بهبود سلامت اعضای خود استفاده کنند، باید از فشار کارهای آنها در منزل کاسته شود. همچنین باید به زنان فرصت تحصیل و پرداختن به مشاغل داده بشود. آموزش و تحصیل به زنان آگاهی بیشتر، حق انتخاب بهتر و اعتماد به نفس بیشتری می بخشد. ارزش و مقام او در نظر همسر، خانواده و جامعه بالاتر می رود. باسوادبودن زن اولین قدم در پیشرفت وی در زمینه های گوناگون توسعه اجتماعی است.

معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی سمنان