خونریزی و مراقبتهای پرستاری آن

انواع خونریزی را می توان در سه دسته زیر تقسیم کرد:

1. شریانی 
2. وریدی  
3. مویرگی

در خونریزی شریانی خون قرمز روشن و جهنده (Spurting) از زخم خارج می شود. هنگامی که  فشارخون بیمار پایین می آید فوران خون نیز اغلب کاهش یافته و به جای آن یک جریان خون یکنواخت  ایجاد می شود.

خونریزی یکنواخت تیره که نشان دهنده ورید آسیب دیده است.

خون قرمز تیره که به آهستگی جریان دارد و اغلب خودبخود لخته می شود و چنانچه سطح بزرگی از بدن را درگیر کند خونریزی می تواند وسیع باشد.

با توجه به کانون، خونریزی به دو دسته تقسیم می شود:

الف – خونریزی خارجی      ب – خونریزی داخلی

خونریزی خارجی یا خونریزی قسمت های قابل مشاهده بدن باید در طی ارزیابی اولیه کنترل شود .

1. رعایت موارد احتیاط در جداسازی ترشحات بدن بیمار با پوشیدن دستکش و استفاده از تجهیزات محافظت کننده.
2. در محل خونریزی فشار مستقیم وارد کنید:‌ یک گاز یا پانسمان استریل را روی محل جراحت گذاشته و با نوک انگشتان فشار واردکنید.
3. اندام آسیب دیده را بلند کنید: بالابردن یک اندام آسیب دیده هماهنگ با فشار مستقیم برای کنترل خونریزی انجام می شود. دست یا پای آسیب دیده را بالاتر از سطح قلب ببرید تا جریان خون کند شود. اگر ادام بیمار دردناک، متورم یا دچار تغییر شکل شده آن را پس از آتل گیری بالا ببرید. بکارگیری یخ یا پک سرد باعث انقباض عروق شده و ممکن است تورم را نیز کاهش دهد.
4. در صورتی که فشار مستقیم و بلندکردن اندام به تنهایی باعث توقف خونریزی نشود از نقاط فشار استفاده کنید: شریانی که نزدیک به سطح پوست و بر روی یک برآمدگی استخوانی است یک نقطه دارای نبض ایجاد می کند این نقاط، نقاط فشار نیز نامیده می شوند. در خونریزی اندامهای فوقانی از نقاط فشار براکیال استفاده کنید و در اندامهای تحتانی از نقاط فشار فمورال استفاده کنید. به دلیل اینکه چندین شریان، خونرسانی هر اندام را تامین می کنند ممکن است نیاز باشد همانطور که فشار مستقیم بر روی محل آسیب دیده وارد می کنید برای کنترل خونریزی وسیع از نقاط فشار نیز استفاده کنید.
5. برای کمک به کنترل خونریزی اندامهای آسیب دیده را بی حرکت کنید.
6. به عنوان آخرین راه برای کنترل خونریزی در یک اندام قطع شده در صورتیکه تمام روشهای قبلی شکست خورده باشند از (تورنیکه) استفاده کنید. در هنگام استفاده از تورنیکه به این موارد توجه کنید:
   1. همیشه از باند پهن استفاده شود.
   2. هرگز تورنیکه را روی مفصل قرارندهید.
   3. همیشه تورنیکه را در دید باز قرار دهید.
7. درمان مناسبی برای علایم و نشانه های شوک بکار ببرید.

نکته: منبع خونریزی در بعضی شکستگی ها خود استخوان است نه عروق اطراف آن، این نکته بخصوص در استخوان ران و لگن صادق است در این موارد از یک آتل کششی استفاده کنید.

دلایل خونریزی از بینی، گوش یا دهان می تواند شامل موارد زیر باشد:

1. آسیب جمجمه
2. ترومای صورت
3. سینوزیت
4. هایپرتانسیون (BP )
5. اختلالات انعقادی
6. بیماری مری

نکته: در صورتیکه بیمار دچار صدمه به سر شده باشد نباید برای متوقف کردن جریان خون اقدام کنید زیرا می تواند باعث افزایش فشار داخل جمجمه و حتی تخریب بیشتر شود. در عوض یک پانسمان شل در اطراف محل قراردهید تا احتمال عفونت را کاهش دهد.

• بیمار را در وضعیت نشسته قراردهید و به سمت جلو خم کنید. قسمت گوشتی سوراخ بینی را محکم گرفته و فشار مستقیم وارد کنید: تا حد امکان بیمار را ساکت و آرام نگه دارید، از پک سرد و یا یخ بر روی بینی استفاده کنید.

خونریزی داخلی که ممکن است در ظاهر بدن هیچ علامتی مشاهده نشود. خونریزی داخلی ممکن است ناشی از عوامل متعددی باشد از جمله موارد زیر:

1. ترومای غیرنافذ
2. انعقاد غیرطبیعی
3. پارگی یک رگ خونی
4. شکستگی ها (بخصوص لگن)

به دلیل اینکه این نوع خونریزی به ندرت مشهود است می تواند منجر به اتلاف خون شدیدی با پیشرفت سریع، شوک و مرگ ظرف چند دقیقه شود.

شدت خونریزی به عواملی مانند وضعیت کلی بیمار، سن، منبع خونریزی و سایر بیماریهای بیمار بستگی دارد. دو منبع شایع خونریزی داخلی عبارتند از:

1. ارگانهای داخلی آسیب دیده 
2. اندامهای شکسته بخصوص لگن، فمور یا هیپ

نکته: شدت خونریزی داخلی باید بر پایه علایم و نشانه ها تخمین زده شود.

نکته: در موردبیمار با افت فشار خون غیرقابل توضیح همیشه به خونریزی داخلی شک کنید.

نکته: اطلاعاتی که در طی ارزیابی اولیه بدست مِی آورید در تعیین شرایط بیمار مهم می باشد.

1. درد، حساسیت یا بی رنگ شدن قسمت مشکوک به آسیب
2. استفراغ خون قرمز روشن یا تیره
3. شکم حساس، سفت و یا متورم

بیمار را از نظر وضعیت ذهنی ارزیابی کنید. کاهش وضعیت ذهنی علامت زودرس هیپوکسی و شوک می باشد. با ادامه اتلاف خون وضعیت ذهنی بیمار رو به زوال خواهدرفت. راه هوایی بیمار را ارزیابی کنید و از بازبودن آن مطمئن شوید. هنگامی که بیمار خون از دست می دهد شرایط کمبود خونرسانی، هیپوکسی سلولی و تحریک سیستم عصبی سمپاتیک باعث افزایش سرعت و عمق تنفس می شود.

بعد از ارزیابی راه هوایی و تنفس، نبض، رنگ پوست و پرشدگی مویرگی را نیز ارزیابی کنید.

نکته: چگونگی نبض اغلب اولین نکته ای است که اتلاف خون را نشان می دهد؛ حتی قبل از افزایش سرعت نبض، نبض ضعیف و نخی شکل می شود و به دنبال ادامه خونریزی، تاکی کاردی بوجود می آید.

در ارزیابی پوست، پوست رنگ پریده، خنک و مرطوب است. پرشدگی مویرگ با تاخیر صورت می گیرد. (در حالت طبیعی در بالغین این زمان کمتر از ۳ ثانیه و در کودکان کمتر از ۲ ثانیه است و در کهنسالان کمتر از ۴ ثانیه است).

هدف از اقدامات این است که وجود خونریزی داخلی به سرعت معلوم شده، خونرسانی بدن حفظ شود، درمان شوک صورت گیرد و امکان انتقال سریع بیمار به یک مرکز درمانی مناسب فراهم شود.

1. موارد احتیاط مربوط به محافظت شخصی را رعایت کنید.
2. راه هوایی را ارزیابی کرده و تنفس کافی را برقرارکنید.
3. خونریزی خارجی را کنترل کنید. اندام دردناک، متورم یا تغییر شکل یافته ای را که مشکوک به شکستگی آن هستید؛ آتل ببندید.
4. انتقال فوری بیمار با شرایط بحرانی را که دارای علایم و نشانه های شوک می باشد را فراهم کنید.
5. درمان شوک را انجام دهید.

نکته: همزمان که در حال انتقال بیمار هستید از جهت خونریزی مجدد هوشیار باشید. وضعیت بیمار بحرانی را متناوبا سنجیده و ارزیابی مداوم را هر ۵ دقیقه یکبار انجام دهید.

خون از دست رفته بوسیله انقباض عروقی جبران میشود.

تاثیر: بیمار هوشیار می ماند. فشارخون و نبض در محدوده طبیعی است، سرعت تنفس و عمق آن، رنگ پوست و دما طبیعی است.

انقباض عروق با اندکی اشکال ادامه می یابد؛ جریان خون به سمت ارگانهای حیاتی منحرف می شود.

تاثیر: بیمار ممکن است گیج و بی قرار باشد، پوست حالت رنگ پریده، خنک و خشک دارد. فشار دیاستولیک افزایش یا کاهش می یابد. نبض باریک می شود. ضربان قلب افزایش (‌بیش از ۱۰۰ ضربه در دقیقه) دارد. بدلیل تحریک سمپاتیک سرعت تنفس افزایش می یابد، پرشدگی مویرگی با تاخیر انجام می شود.

انقباض عروق بیش از این کاهش فشارخون را تحمل نمی کند و انقباضات کاهش می یابد بدون ده قلبی کاهش می یابد.                                                

تاثیر: بیمار بیش تر از قبل گیج و بی قرار است. علایم کلاسیک شوک ظاهر می شوند. ضربان قلب افزایش و فشارخون کاهش می یابد، تنفس سریع و اندامها سرد و مرطوب می شوند.

انقباض جبرانی عروق خودش مشکل ساز شده و باعث کاهش بیشتر خونرسانی به بافتها می شود.

تاثیر: بیمار بی حال و خواب آلوده و سست است. علایم شوک واضح تر شده فشارخون کاهش می یابد. کمبود جریان خون به مغز و سایر ارگانهای حیاتی در نهایت منجر به نارسایی ارگان ها و مرگ می شود.

*یک فرد بالغ با جثه متوسط ۵ لیتر خون در گردش دارد.

خواندن این مطلب مفید است: مراقبت های پرستاری در بیماران مبتلا به خونریزی دستگاه گوارش فوقانی