تاثیر ورزش بر سلامت و بهداشت روان

بهداشت روان علمی است برای بهتر زیستن و رفاه اجتماعی که تمام زوایای زندگی از اولین لحظات حیات جنینی تا مرگ اعم از زندگی داخل رحمی، نوزادی، کودکی تا نوجوانی، بزرگسالی و پیری را در بر می گیرد. بهداشت روان، دانش و هنری است که به افراد کمک میکند تا با ایجاد روشهایی صحیح از لحاظ روانی و عاطفی بتوانند با محیط خود سازگاری نموده و راه حل های مطلوب تری را برای حل مشکلاتشان انتخاب نمایند.

این افراد نسبت به خود آرامش دارند یعنی به طور نسبتا معقولی احساس امنیت و کفایت دارند. توانائی های خود را در حد واقعی خود ارزیابی میکنند، نه بیشتر و نه کمتر. به خود احترام میگذراند و کمبودهای خود را می پذیرند. به حقوق دیگران احترام می گذارند. می توانند به دیگران علاقمند شوند و آن ها را دوست بدارند. می توانند احترام و دوستی دیگران را جلب کنند. می توانند نیازهای زندگی خود را برآورده سازند و برای دشواری هایی که زندگی آنها پیش می آید راه حلّی پیدا کنند. آنها قادرند خود بیندیشند و تصمیم بگیرند.قادرند مسئولیت های روزمره خود را با برگزیدن اهداف معقول پیش ببرند. تحت تاثیر عواطف، ترس، خشم، عشق یا گناه خود بطوری قرار نمی گیرند که زندگیشان پریشان شود. 

احساس نگرانی دائمی ناشادی دائمی به علل ناموجه از دست دادن آسان تعادل روانی در بیشتر اوقات بی خوابی مکرر افسردگی و سرخوشی متناوب بصورت ناتوان کننده احساس بی علاقگی و تنفّر دائمی نسبت به مردم آشفتگی زندگی عدم تحمل دائمی فرزندان همواره خشمگین و بعد دچار پشیمانی شدن ترس بی جهت و مستمر دائما حق را به جانب خود دادن و دیگران را ناحق شمردن احساس درد و شکایت های بی شمار بدنی که عّلتی برای آن پیدا نمی شود 

ورزش نه تنها برای سلامت قلب و کنترل وزن شما مفید است، بلکه توانایی ذهنی و هوش شما را نیز تقویت می کند.  مطالعات نشان داده اند که ورزش برای مغز نیز بسیار مفید است و بر خلق و خو، پُر انرژی بودن، هوشیاری و احساسات خوب شما بسیار موثر می باشد. ورزش، به‌خصوص اگر به طور مستمر و مداوم انجام می‌گیرد، به کاهش اختلالات عصبی و عاطفی کمک می‌نماید و از بروز بسیاری از اختلالات و بیماری‌های روانی پیشگیری کرده و بسیاری از عوارض آنها را درمان و یا کاهش دهد. آمار جهانی نشان داده که در حدود ۲۵% مردم از افسردگی و اضطراب و دیگر اختلالات روحی به درجات ضعیف تا متوسط رنج می‌برند و ورزش یکی از جدیدترین رویکردها به درمان مشکلات روانی به‌خصوص اضطراب و افسردگی  در موقعیت فشارهای روانی و هیجانی، تمام سیستم‌های بدن اعم از سیستم عصبی و خودکار، سیستم هورمونی درون‌ریز، سیستم قلبی ـ عروقی و … برای عکس‌العمل مناسب بسیج می‌شوند. و در اثر آن هورمون‌های استرس‌ از جمله آدرنالین در خون آزاد شده و میزان فشار خون و کلسترول خون افزایش می‌یابد، و قلب و ریه‌ها تندتر انجام وظیفه می‌کنند. در این شرایط اگر فعالیت بدنی و به خصوص ورزش هوازی مثل دو، انجام گیرد، تمام دستگاه‌ها و سیستم ایمنی بدن نیرومند و مقاوم شده و روند عکس‌العمل و ستیز آنها با عامل استرس‌زا تسهیل و اصلاح می‌شود، و هیچ عارضه جانبی برای بدن به وجود نمی‌آید . یکی از متخصصین بهداشت روانی می‌نویسد: «ورزش جسمی، آثار منفی استرس را به شیوه‌های مختف کاهش می‌‌دهد که عبارتند از :                                                                           

 در درجه اول: هورمون‌های وارد شده در جریان خون به هنگام استرس را مصرف می‌کند و خطر آنها را در تحت تأثیر قرار دادن دستگاه ایمنی بدن کاهش می‌دهد.                                                                                   

در درجه دوم: نیروی متراکم شده در ماهیچه‌ها را آزاد می‌سازد.

و در نهایت: ورزش نیرو، نرمی و قدرت بدنی را افزایش می‌دهد و مقاومت دستگاه قلبی ـ عروقی را زیادتر می‌کند.»

ورزش از رویکرد‌های نسبتاً جدید در درمان افسردگی به شمار می‌رود. ورزش یکی از مهمترین عوامل کاهش افسردگی و یا پیشگیری از به وجود آمدن آن می‌باشد. همه می دانیم که افسردگی مختل کننده ی فعالیت های ما است چرا که افسردگی حافظه و کارایی فرد را مورد مخاطره قرار می دهد. در حالی که اگر شما بتوانید روان خود را کنترل کنید می توانید به آرامش و تمرکز ذهنی و حافظه ی خوب دست پیدا کنید.

مطالعات نشان داده اند که ورزش و فعالیت بدنی در کاهش عصبانیت، خستگی، استرس و افسردگی بسیار مفید واقع می شوند. جالب است بدانید اخیرا مطالعه ای بر روی ۱۵۰ فرد با سن ۵۰ سال و بالاتر که افسردگی در آنان تشخیص داده شده بود انجام گرفت. برای آن ها هر یک از روش های ورزش و فعالیت بدنی یا مصرف داروی ضدافسردگی  سرترالین یا ترکیب ورزش و دارو، برای مدت ۴ ماه  تجویز شد. پس از پایان ۴ ماه هر ۳ گروه احساس بهتری داشتند ولی پژوهشگران تحقیق را رها نکردند و ۶ ماه بعد مجددا افراد را بررسی نمودند و مشاهده نمودند که برگشت بیماری افسردگی در  افرادی که از روش ورزش برای درمان استفاده می نمودند بسیار کمتر از گروه های مصرف کننده ی دارو یا مصرف کننده ی توام دارو و ورزش بود. به نظر می رسد مصرف دارو به موازات ورزش موجب مخدوش کردن اثرات مفید ورزش می شود.

همچنین پژوهش‌ها نشان داده که ورزش منظم یک روش درمانی مؤثر و ارزشمند برای درمان افسردگی خفیف تا متوسط است، و ممکن است در درمان علایم جانبی اختلالات شدید افسردگی نیز مفید باشد. دانشمندان در سال ۱۹۹۰ با به کار بردن تکنیک فراتحلیلی دریافتند که فعالیت ورزشی برای همه انواع اختلالات افسردگی مفید است. پسران کمتر از دختران مستعد افسردگی هستند، روان‌پزشکان معتقدند که این امر تا حدودی به علت عادت پسران به فعالیت و ورزش کردن است اگر افراد افسرده به صورت منظم ورزش کنند، بهبود چشم‌گیری در علائم رفتاری آنها به وجود خواهد آمد و در نتیجه آشفتگی و غم و اندوه کمتری را احساس کرده و به آرامش روانی دست پیدا می‌کنند، و خواب بهتر و آسوده‌ای را خواهند داشت.

فعالیت‌های تفریحی و ورزشی، به خصوص از انواع هوازی و شادی‌بخش مثل پیاده روی تند و ایروبیک، می‌تواند از جهت‌های مختلف از ایجاد افسردگی پیشگیری و آن را درمان کنند: اولاً، ورزش درست در جهت مخالف حالت‌های  افسردگی، با انرژی‌بخشی و کم‌کردن فشارهای عضلانی و ایجاد انگیزه و روحیه بهتر، میل به فعالیت‌های لذت‌بخش همچون معاشرت، تفریح و … را افزایش داده واحساس خستگی و تنبلی و احساس منفی و بدبینانه به زندگی را کم می کند.ثانیا، با افزایش ترشح ماده شیمیایی شادی‌آور و لذت‌بخش به نام اندروفین، مشکل اساسی فرد افسرده (ناتوانی در کسب لذت) را از بین می‌برد .     

   ورزش بر نواحی بسیاری از دستگاه عصبی و ترشح مواد شیمیایی شاد کننده ای مانند سروتونین و دوپامین موثر است که نتیجه ی این امر در نهایت ما را آرام و شاد و خرسند می نماید. وقتی شخصی ورزش نماید این امر باعث می شود که بهتر فکر کند و عملکرد بهتری داشته باشد و روحیه ی بهتری بیابد. شما با ورزش سیستم اعصاب و عملکرد خودتان را به وضعیت بهتری می رسانید. توجه به این نکته مهم است که ورزش و فعالیت بدنی می تواند اضطراب و عصبانیت را برای چند ساعت پس از ورزش کاهش دهند. البته ورزش نباید شدت زیادی داشته باشد و خود موجب فشار آوردن به شما شود بلکه باید ملایم و فرح بخش باشد.

       برای تقویت مغز توصیه به انجام ورزش های با شدت ملایم تا متوسط می شود. روزانه ۸ تا ۱۲ دقیقه تعریق و ورزش با شدت زیاد (۶۰ درصد از سرعت ضربان قلب) برای تقویت مغز خوب است. ولی ادامه فعالیت بدنی روزانه بهتر است از فعالیت های سبک تر باشد تا به فرد ورزش کننده فشار و تنش وارد نشود. همچنین توصیه می شود به جای یک جلسه فعالیت بدنی شدید بهتر است فعالیت بدنی را در دو نوبت انجام دهید. برای مثال ۲۰ تا ۳۰ دقیقه در صبح شنا یا ورزش کنید و سپس در شب به پیاده روی بپردازید. نیم الی یک ساعت فعالیت بدنی برای ۵ روز در هفته بسیار مفید تر است ازآن که هر روز فعالیت بدنی و ورزش داشته باشید. شما می توانید از طیف گسترده ای از ورزش ها و نرمش ها برای تقویت مغز و اعصاب خود بهره مند شوید از جمله: بازی با توپ (مثل بسکتبال، تنیس و..)، شنا، دویدن ملایم، پیاده روی، نرمش کششی ، یوگا ، تمرینات هوازی، وزنه برداری سبک و…

بنابراین توصیه ی نهایی آن است که بسته به امکانات و موقعیت خود چند نوع فعالیت بدنی را انتخاب کنید و آن ها را به برنامه ی روزانه ی خود اضافه کنید و از مزایای ورزش و فعالیت بدنی بر روی مغز خود نیز بهره مند شوید.

• یکی از مهمترین اصول سلامت روان معنویت و ارتباط با خداست.
• ارتباط با خدا در سختی ‌ها، مشکلات و بحران‌ های زندگی به انسان آرامش می دهد.
• خودباوری ، اعتماد به نفس و امید سه کلید درمان بیماریهای جسمی و روانی هستند.
• اکثر اختلالات روانی در اثر تغییرات شیمیایی در مغز ایجاد می شود و قابل درمان هستند.
• با حمایت و مراقبت از بیماران مزمن آنها را در سازگاری با شرایط بیماریشان یاری دهیم.
• سلامت روان یعنی اینکه فرد بتواند روابط مثبت با دیگران برقرار کند.
• افزایش کیفیت زندگی مستلزم بهبود سلامت جسم وروان می باشد.
• به افراد مبتلا به اختلالات روانپزشکی احترام بگذارید و حقوق انسانی آنان را رعایت نمایید.
• بیایید تلاش کنیم تا انگ بیمار روانی را در جامعه از بین ببریم.
• بیمار روانی قبل از اینکه یک بیمار باشد یک انسان است و از حقوق انسانی برخوردار است.
• احساس امنیت شغلی از بروز بیماریهای روانی جلوگیری می کند.
• با رعایت اصول بهداشت روانی کار، میزان کارآیی شاغلین را افزایش دهیم.