ایمنی و مهار بیماران با اختلال هوشیاری

وقتی سطح هوشیاری بیمار کمتر از حالت طبیعی است، به آن حالت گیجی یا کامفیوز و زمانی که آگاهی بیمار (نسبت به زمان، مکان یا شخصی) مختل می شود، دیس اورینت اطلاق می شود. بیمار دیس اورینت (Disorient) حالت های توهم- هذیان یا آژیته بودن را تجربه می کند. گاه این بیماران مضطرب هستند. پرستار باید علائم اضطراب را در بیمار بررسی کند و به میزان اضطراب او توجه داشته باشد. فردی که نگرانی عاطفی دارد، ناآگاهانه بسوی خطر می شتابد.

بسیاری از مؤسسات اجازه می دهند که افراد خانواده در صورت تمایل، در کنار بیمار بمانند ولی این امر نباید پرستاران و بهیاران را از مسئولیت های خود غافل کند. تامین ایمنی و امنیت بیمار، دومین نیاز انسانی در جدول مازلو می باشد. هدف از مراقبت های پرستاری در ارتباط با ایمنی بیمار، پیشگیری از بروز صدمات تصادفی است.

پرستار باید محیط بیمار را بطور کامل از نظر وجود خطراتی چون وجود چهارپایه ها در محل نامناسب، لیز بودن زمین و خلاصه هر وضعیتی که منجر به بروز حادثه شود، مورد بررسی قرار دهد. در همین رابطه توجه به نکات زیر ضروری است:

مرتب بودن وسایل:

وسایل باید بگونه ای مرتب باشند که حداکثر آرامش و راحتی بیمار و خانواده و ملاقاتی ها و پرسنل را تامین کند. هنگام مراقبت از بیمار، پرستار باید اطمینان حاصل کند که فضای مناسب برای کار کردن را در اختیار دارد تا بتواند فعالیت های خود را بخوبی انجام داده  و هنگام بلند کردن و حرکت دادن بیمار و اشیاء، وضعیت مناسب بدنی به خود گیرد. برای مثال کار کردن از روی نرده کنار تخت یا مرتب جابجا شدن برای دسترسی به وسایل مورد نیاز بسیار دشوار، وقت گیر و خطر آفرین است.

پیشگیری از حوادث مکانیکی:

سقوط یا زمین خوردن رایج ترین نوع حادثه مکانیکی در بیماران است. زمین خوردن از تخت، صندلی و در حین راه رفتن و در حین ورود و خروج از حمام، رایج اما قابل پیشگیری است.  همچنین فردی که بعلت بیماری ضعیف شده ممکن است در حرکت بطرف میز کنار تخت، تعادل خود را از دست داده و زمین بخورد. جهت پیشگیری از این وضعیت باید از تخت هایی که ارتفاع آنها قابل تغییر است، استفاده کرده و در زمان عدم حضور پرستار، باید تخت در ارتفاع پائین قرار داده شود. در این حالت ورود و خروج به تخت برای بیمار ایمنی بیشتری دارد. همچنین راحت تر می توان به بیمارانی که چندین روز در تخت بستری بوده اند یا ضعیف شده اند کمک کرد تا راه بروند. لیز بودن زمین نه تنها برای بیماران بلکه برای همه افراد و در همه زمان ها خطرناک است . برای کاهش این خطر از مواد غیر لغزنده برای کف پوش بیمارستانها استفاده می شود و هم چنین از آنجائی که ریختن هر ماده ای بر سطح زمین سبب سر شدن آن میشود، قبل از آنکه موجب سر خوردن کسی شود بلافاصله باید خشک گردد و همچنین کف زمین باید در زمان حداقل رفت وآمد در بخش، شسته و خشک شود .

بی نظمی:

بی نظمی هم می تواند منجر به بروز حادثه شود. وجود سیم های آزاد، چهار پایه ها و وسایلی که بر سطح زمین بطور پراکنده قرار دارند، می تواند موجب به زمین خوردن افراد شود. هنگامی که بیمار میخواهد اشیاء مورد نظر خود را از میز کنار تخت بردارد یا زنگ اخبار را بدست گیرد، ممکن است از تخت پائین بیافتد. پرستار میتواند با مرتب قراردادن و در دسترس قرار دادن اشیاء مورد نظر به بیمار کمک کند. از دیگر علل احتمالی زمین خوردن، وجود برانکاردها و صندلیهای چرخدار است. در اغلب موارد هنگامیکه بیمار می خواهد بر صندلی چرخدار بنشیند، صندلی از جای خود حرکت میکند، بنابراین هنگامیکه قرار است بیمار بر روی صندلی چرخدار بنشیند یا روی برانکارد بخوابد، باید حتما چرخها قفل شده باشند. به دور انداختن تکه های شکسته شیشه یکی دیگر از راههای تامین ایمنی جهت بیماران و پرستاران است.

وسایل محدود کننده:

پرستار برای تامین ایمنی بیمار ممکن است وسایل محدودکننده خاصی را بکار گیرد. هر چند استفاده از این وسایل نیز خود خطراتی را در بر دارد. برای مثال بستن افراد ناآگاه نسبت به زمان و مکان، آنها را در وضعیت خطرناکی قرار می دهد و یا استفاده از وسایل محدود کننده ممکن است در زمان بروز آتش سوزی مانع حرکت بیمار شود. بنابراین بسیاری از مؤسسات وسایل محدود کننده جهت بستن و بی حرکت کردن بیمار را فقط در مواقع کاملا ضروری توصیه می کنند. در بسیاری از بیمارستان ها  وسایل محدود کننده به دستور پزشک یا بر اساس قضاوت پرستار مورد استفاده قرار میگیرند. در مواقعی که با دستور مافوق مجبور به بستن و بی حرکت کردن بیمار شدید حتماً از محافظ مناسب و پنبه جهت کاهش صدمه احتمالی به  بافت و عروق استفاده کنید.

Bed Side یا نرده های کنار تخت:

نرده های کنار تخت مانع از سقوط بیمار از تخت می شوند. البته این نرده ها بیمار را به عدم خروج از تخت تشویق نمی کنند. بلکه فقط به وی یادآوری می کنند که در تخت بستری است و باید از خود مراقبت کند. اکثر بیمارستان ها روش هایی را در استفاده از نرده های کنار تخت به کار می بندند. غالباً این نرده ها برای بیماران نابینا، بیهوش، کسانیکه داروی خواب آور مصرف کرده اند و یا مبتلایان به ناتوانی عضلانی یا تشنج مورد استفاده قرار می گیرند. در بعضی از بیمارستانها برای تخت تمام بیماران بالای ۷۰ سال نرده کنار تخت بکار برده می شود. همچنین در بعضی از بیمارستانها برای تمام بیماران در شب نرده کنار تخت بکار برده می شود.

حائز اهمیت است که هنگام استفاده نرده کنار تخت هر دو طرف بالا باشد. برای مثال حتی اگر یک طرف دیوار باشد باز هم باید نرده هر دو طرف بالا باشد چون دیوار جایگزین مناسبی نیست. هنگام مراقبت از بیماری که تخت وی نرده دارد، پرستار نباید بدون بالا کشیدن نرده ، بیمار را ترک کند. پرستار باید نرده قسمتی را که در آن مشغول کار است پایین بکشد و بیش از فاصله یک بازو از تخت بیمار دور نشود چون احتمال سقوط بیمار وجود دارد.  برای بیمار بیقرار (آژیته) ، باید با بالش های اضافی اطراف نرده ها را پوشاند تا مانع از آسیب دیدن بیمار گردد.

بعضی از بیماران این نرده های کنار تخت را دوست ندارند چون آنها را یاد گهواره دوران کودکی می اندازد. بعضی بیماران از نرده ها وحشت دارند و برخی احساس وابستگی و ناتوانی در کنترل وضعیت خود می کنند. بیان علت استفاده از نرده های کنار تخت اغلب به پذیرش این بیماران کمک می کند. عموماً نرده های کنار تخت، نمی تواند بیمار را علی رغم میل خود در تخت نگهدارد و در صورت لزوم به بستن بیمار باید از ژاکت (جلیقه) ایمنی استفاده نمود.

جلیقه و کمربند ایمنی:

بعضی اوقات بیماران گیج تلاش می کنند با حرکت از روی نرده های کنار تخت ، خود را از تخت خارج سازند. این بیماران اغلب نسبت به محیط اطراف خود ناآگاه بوده و فقط می خواهند از تخت خارج شوند. اغلب می توان با استفاده از جلیقه ایمنی یا کمربند های بیحرکت کننده از حرکت آنها جلوگیری کرد. جلیقه پارچه ای بوده و دارای نوارهای بلندی در جلو یا عقب است که می توان آنها را به لبه های تخت بست و در نقطه ای دور از دسترس بیمار گره زد. کمربند بی حرکت کننده مانند جلیقه ایمنی عمل می کند . دور تا دور بدن بیمار بسته می شود و نوارهای آن به لبه تخت بسته می شود. این دو وسیله با وجود ممانعت خروج بیمار از تخت و سقوط بیمار به او امکان می دهند تا نسبتًا آزاد در تخت حرکت کند.

گاهگاهی ضرورت می یابد که پا یا بازوی بیمار به تخت بسته شود. بطور کلی این اقدام برای بیمار و همراه بیمار خوشایند نیست چون منجر به محدود شدن حرکات بیمار می شود. بستن یک طرف بدن به تنهایی خطرناک است (برای مثال دست و پای راست) این امر بیقراری بیمار را تشدید می کند. و ممکن است بیمار در تلاش برای آزاد کردن اندام بسته، به خود صدمه بزند . در صورتیکه فقط دو اندام بسته می شود باید اندامهای مخالف باشد. اصطکاک مچ دست و پا با بندها، منجر به آسیب بافتهای این نواحی می گردد. بند بازو ممکن است در حین تزریق وریدی نیز مورد استفاده قرار گیرد.

دستها و پاها نباید بیش از مدت ضروری بسته نگه داشته شوند و حداقل هر ۴ ساعت یکبار باید باز شده و ورزش داده شوند. در صورتیکه اندام سفت بسته شود، یا در وضعیت غیرطبیعی بسته شود ممکن است گردش خون آن عضو مختل گردد. در بعضی مؤسسات برای پوشاندن پوست زیر محافظ از پارچه نرم بعنوان پد استفاده می شود . گره روی بند از سفت شدن آن جلوگیری می کند. هیچگاه نباید از بندهای جاذب رطوبت استفاده کرد. چون شکل خود را از دست داده و جمع می شوند.

در صورت بروز هرگونه آبی رنگ شدن ، رنگ پریدگی، سردی یا شکایت بیمار از سوزش اندام، بند مهار کننده بایستی باز شده و با ورزش و ماساژ، جریان خون به حالت طبیعی باز می گردد . بهترین وضعیت بی حرکت کردن اندام، در حالت کمی خم است.

دستکش مهارکننده:

این دستکشها برای بیماران گیج یا نیمه هوشیار مورد استفاده قرار گرفته و ممکن است برای حفاظت از پانسمانها و تیوب های بیمار استفاده شود. اغلب این پوشش ها برای بیماران مبتلا به ضربه مغزی یا کسانیکه بعد از سکته مغزی گیج هستند مورد استفاده قرار می گیرند.  این دستکشها حرکات بیمار را محدود نکرده ولی مانع از دست زدن بیمار به پانسمانها ، تیوپ ها یا نرده های کنار تخت می گردد.

این دستکش ها نرم بوده و انواع مختلفی از آن وجود دارد و آن را با استفاده از پد، باند گازی و نوار چسب می توان درست کرد. قبل از بستن دستکش، دست بیمار در وضعیت طبیعی قرار داده می شود. این امر مانع از اختلال جریان خون شده و کشش مختصری بر عضله وارد می شود. پانسمان نرمی در کف دست بیمار قرار داده می شود بگونه ای که انگشت شصت همسطح سایر انگشتان قرار گیرد. پد نرم به بیمار امکان می دهد تا در زمان استفاده دست خود را خم کند.

به منظور جلوگیری از تحریک پوست، تمام سطوح آن از هم جدا نگه داشته می شود. همچنین به منظور جلوگیری از سایش برجستگی های استخوان در این نواحی ابتدا پانسمانی قرار داده شده و سپس پانسمان بر روی کل دست قرار داده می شود. (از قسمت میانی به طرفین و از نوک انگشتان به طرف مچ) حداقل هر ۲۴ ساعت یکبار هم باید دستکش را باز کرد. در این زمان بیمار دستهای خود را باز و بسته و ورزش می دهد یا کمک پرستار این کار را برای او انجام می دهد. این پوشش ها باید دستهای بیمار را بخوبی بپوشاند اما به قدری محکم نباشند که موجب اختلال گردش خون شوند.

در نهایت باید توجه کرد که تمامی وسایل مصنوعی بیمار نظیر دندان، عینک و لنزهای خارج چشمی از بیمار جدا شده و تا زمان برگشت کامل هوشیاری بیمار به همراه بیمار تحویل شده و یا  در جای مناسبی نگهداری شود.

بیشتر بخوانید: اصول استریلیزاسیون در بیمارستان