همه‌ چیز درباره‌ ی رشته‌ ی پرستاری

رشته پرستاری رشته‌ای است که در کشور ایران ناشناخته مانده است و بیشتر افراد با شنیدن نام پرستار، تنها تزریقات و کمک‌های اولیه در ذهنشان نقش می‌بندد. البته تزریقات یا پانسمان، جزو مراقبت‌های پرستاری محسوب می‌شود اما نمایانگر تمام وظایف، توانمندی‌ها و نقش های پرستاران نیست. امروزه با گذشت زمان و با پیشرفت علم و تکنولوژی، مراقبت های پرستاری نیز علمی‌تر و پیچیده‌تر شده است و پرستاری در حال حاضر یک رشته علمی است، و متخصص این رشته باید علوم بسیاری را فرا گرفته و کاربرد آنها را در ارتباط با بیمار بیاموزد.

 این برداشت که پرستاری به معنای مراقبت کردن از بیمار است، تا حدودی درست می‌باشد. لغت پرستار (NURSE) از کلمه لاتین (NUTRIX) به معنای تغذیه گرفته شده است. پرستار، یکی از اعضاء کلیدی در گروه مراقبت های بهداشتی و درمانی است و نقش ارزنده او در پذیرش، آماده سازی، مراقبت‌ها و حمایت های جسمی و اجتماعی، بر هیچ کس پوشیده نیست. امروزه در تقسیم‌بندی‌های آکادمیک، ارزش پرستار خوب همتراز یک پزشک خوب قرار می گیرد. کار یک پزشک خوب موقعی به‌حد مطلوب می رسد که یک پرستار خوب و ورزیده مسئولیت بیمار او را بر عهده داشته باشد.

 پرستاری یعنی کمک به فرد سالم یا بیمار در درمانگاه یا بیمارستان برای انجام آن دسته از فعالیت‌هایی که سبب حفظ و ارتقای سلامت می‌گردد؛ به نحوی که اگر فرد توانایی، اراده یا آگاهی لازم را داشت، می‌توانست آن فعالیت‌ها را بدون کمک انجام دهد.

پرستاری، تنها مراقبت از علایم حیاتی بیمار نیست؛ فقط نگاهبانی از مرز حیات بیمار نیست؛ بلکه دمیدن روح زندگی است در تن رنجور بیمار؛ وزش نسیم محبت است و جاری کردن زلال امیدواری در بدن خسته بیمار؛ پرستاری حفظ جان بیمار است و تقویت روح او؛ درمان زخم های بیمار است و مرهم نهادن بر زخم های درون او. پرستاری آمیختن طبابت جسم است با طبابت روح؛ روشن نگه داشتن چراغ حیات بیمار است و درخشان کردن خورشید ایمان و اعتمادش به زندگی. برای همین است که : “پرستاری هنر است و تخصص“

از سوی دیگر باید توجه داشت که وظیفه یک پرستار تنها مراقبت از بیمار در بیمارستان نیست؛ بلکه یک پرستار با مراقبت از افراد در تمام مراحل زندگی آنها از پیشگیری از بیماری‌ها گرفته تا مراقبت در هنگام بیماری، و توانبخشی پس از بیماری سروکار دارد. زیرا بسیاری از بیماری‌ها ریشه در عادتهای غلط و شیوه نادرست زندگی دارد. برای مثال، زمینه بسیاری از سکته‌های قلبی، از مدتها قبل فراهم می‌شود و دلیل آن نیز نوع غذای فرد، وزن و مقدار فعالیت بدنی وی می‌باشد. حال، این پرستار است که با آموزشهای لازم در مورد نوع غذا، نحوه و مقدار فعالیت بدنی و نحوه جلوگیری از فشار خون و افزایش چربی سعی می‌کند تا از بیماری پیشگیری کند یا افراد را با علائم و اختلالات بیماری آشنا سازد تا بیمار به‌موقع، و قبل از پیشرفت بیماری به پزشک مراجعه نمایند.

مجمع بین المللی پرستاران چهار هدف مهم را در حیطه وظایف پرستاری تعیین کرده است:

1. پیشبرد، بهبود و برقراری بهداشت
2. پیشگیری از بیماری ها
3. حفظ تندرستی
4. تسهیل در تطابق و تسکین درد و رنج بیمار

پرستاری هنر، علم و آیین مراقبت از مردم از طریق ترویج، نگهداری و بازگرداندن سلامتی و تندرستی در تمام طول زندگی است. حقیقت پرستاری شامل ارتباط، تفکر انتقادی، تشریک مساعی (همکاری)، مراقبت، آموزش، حمایت، رفتار اخلاقی و تعهد به یک آموزش مادام العمر است. پرستاران به طور جمعی و مستقل در کیفیت مراقبت از مددجو، آموزش، تحقیقات و نظارت بر امکان بهبودی مددجو مشارکت دارند. پرستاران براساس نقش های متنوع، به وسیله صلاحیت های کسب شده فعالیت می نمایند.

برای کسب اطلاعات بیشتر درباره فلسفه پرستاری، اینجا کلیک کنید.

پرستاری رشته‌ای مستقل، و شاخه ای از علوم پزشکی است که دانش آموختگان آن به عنوان عضوی از تیم بهداشتی، درمانی در عرصه های مختلف مربوطه، به ارائه خدمات بهداشتی، آموزشی، پژوهشی، مشاوره ای، پیشگیری، مدیریتی و حمایتی، مراقبت های درمانی و توانبخشی می پردازند.

کسانی که دوره کارشناسی پرستاری را می گذرانند قادر به انجام امور زیر خواهند شد:

1. اجرای مراقبت از بیماران بر اساس فرآیند پرستاری، رساندن دارو و انجام سایر درمان ها و توجه به واکنش های حاصل و کاربرد آنها
2. سرپرستی و ارزیابی فعالیتهای انجام شده توسط گروه پرستاری و شناسایی و بررسی مشکلات خدمات پرستاری و کمک درحل آنها
3. ایجاد هماهنگی در تقسیم و فعالیتهای پرستاری با توجه به تجربیات و معلومات هر یک از اعضای گروه پرستاری
4. برقراری ارتباطی انسانی و اسلامی با بیماران
5. ایجاد محیط فیزیکی امن، بهداشتی و مرتب با ارائه مراقبت های پرستاری جهت آسایش و آرامش جسمی و روانی بیماران
6. مشاوره راهنمایی و برقراری ارتباط با مددجویان، بیماران و خانواده آنان به منظور درک نیازهایشان و کمک به رفع مشکلات بهداشتی، و درمانی آنان با توجه به کاربرد مراقبت های اولیه بهداشتی، با همکاری سایر کارکنان و اعضای گروه پزشکی
7. آموزش نکات بهداشتی و مراقبتی به مددجو، خانواده و سایرین
8. ارائه مراقبت های پرستاری در بخشهای تخصصی ویژه
9. آموزش بهداشت و همکاری با گروه بهداشت در طرح و برنامه ریزی‌های پیشگیری از بیماری‌ها با توجه به فلسفه بهداشت برای همه و استراتژی مراقبت‌های اولیه بهداشتی به منظور اعتلای سلامت جامعه
10. قبول مسئولیت در امر سازمان دهی و مدیریت در مراکز بهداشتی، درمانی و آموزشی

پرستار یک عضو مهم در تیم مراقبت بهداشتی است و و دارای نقش های گسترده ای از جمله نقش مراقبتی، حمایتی، درمانی، هماهنگی، مشورتی، مدیریتی، آموزشی و تحقیقاتی می‌باشد. به این معنا که پرستار وظیفه مراقبت و حمایت از بیمار، وظیفه هماهنگی بین بیمار و پزشک و بیمار و خانواده بیمار (انتقال دهنده خواستها و نیازهای بیمار یا مددجو)، مسئولیت مدیریت بخش و رهبری تیم پرستاری و درمانی (اولویت‌بندی برای رسیدگی به بیماران و تصمیم‌گیری به موقع در مورد بیماران اورژانسی)، وظیفه آموزش به بیمار در جهت تطابق با مشکلات و ناراحتی‌های پیش‌آمده و وظیفه تحقیق درباره روشهای مراقبتی که اعمال کرده است و تحقیق بر روی نحوه کاهش تعداد روزهای بستری یک بیمار را بر عهده دارد.

بطور خلاصه پرستاری یعنی کمک به فرد سالم یا بیمار برای انجام آن دسته از فعالیت‌هایی که سبب حفظ و ارتقای سلامت می‌گردد به نحوی که اگر فرد توانایی، اراده یا آگاهی لازم را داشت، می‌توانست آن فعالیت‌ها را بدون کمک انجام دهد.

در بیمارستان جسم‌هایی بیمار، روح هایی دردمند و یا روان هایی آشفته حضور دارند. پرستار باید پذیرای مشکلات بسیار و پاسخگوی نیازهای بی‌شمار آنها باشد. پرستار باید بتواند روزی هشت ساعت در بخش های مختلف بیمارستان یا اتاق عمل با تمامی وجود در خدمت بیمار و همراه تیم پزشکی باشد. باید سالها در بخش سرطان یا سوانح و سوختگی، دردمندترین بیماران را مشاهده کند و در حد توان به آنها رسیدگی نماید و در یک کلام باید عشق به هم‌نوع و ایثار و همیاری در ذره ذره وجودش خانه کرده باشد.

پرستار باید عاشق انسان و انسانیت باشد تا بتواند در شرایط سخت و بحرانی، حتی زمانی که خسته است یا آمادگی جسمی و روحی لازم را ندراد، به دیگران کمک کند. همچنین باید فردی منظم و دقیق باشد و بداند که نظم و سخت گیری اساس کار پرستاری است و از لحاظ علمی نیز لازم است که به روز باشد و برای روزآمد بودن و اطلاع از آخرین دستاوردهای دانش پرستاری، لازم است که از کتب، نشریات و منابع علمی مرتبط استفاده کند.

پرستار باید از سلامت کامل جسمانی برخوردار باشد تا به یاری دید قوی، بتواند کارهای ظریف و دقیق پرستاری را بخوبی انجام دهد و با شنوایی خوب صدای قلب را حتی اگر ضعیف باشد، بشنود. حتی داشتن قدی متناسب و عدم لکنت زبان یا لرزش دست در این رشته ضروری است. چون همین مشکلات به ظاهر کوچک، در کارایی یک پرستار بسیار موثر است.

پرستار باید بیش از هر چیز متواضع بوده و هدفش خدمت به مردم باشد چون کار در بیمارستان یک کار مشخص و کلاسه شده نیست بلکه پرستار در صورت ضرورت باید هرکاری حتی کاری که از یک فرد بیسواد نیز برمی‌آید، انجام دهد. یعنی قرار نیست که دانشجوی پرستاری پس از فارغ‌التحصیلی پشت میز نشین شده و کار اداری انجام دهد بلکه باید در انجام هر خدمتی پیشقدم باشد. همچنین لازم است که پرستار قادر به برقراری ارتباط خوب و مناسبی با بیمار و همراه بیمار باشد، چون پرستار نزدیکترین فرد به بیمار است و اینکه بعضی از بیماران مشکل خود را به راحتی با پزشک در میان نمی‌گذارند اما با پرستاری که ارتباط خوبی برقرار می کند و توانسته است اعتماد بیمار را جلب کند، در میان می‌گذارند.

همچنین اطلاعات عمومی خوب در زمینه پزشکی برای یک پرستار ضروری است چون پرستار به نوعی دیگر درمانگر بیمار است و حتی دروسی که می‌خواند همان دروس پزشکی با دیدگاه مراقبتی است.

پرستاری علم و هنر است؛ برای همین یک پرستار باید علاوه بر دانش لازم، از آمادگی روحی و روانی، صبر و حوصله، روابط عمومی خوب و قدرت تجزیه و تحلیل بالا برخوردار باشد. به عبارت دیگر یک پرستار نمی‌تواند تنها با تکیه بر دروس دانشگاهی، در کار خود موفق شود بلکه باید از دانش خود در شرایط مختلف و متفاوت به درستی استفاده کند و این نیاز به قدرت تجزیه و تحلیل خوب، سرعت عمل و آمادگی روحی و روانی دارد.

پرستار با دردمندترین افراد جامعه در ارتباط است برای همین باید جسمی قوی و روحی توانا داشته باشد تا بتواند از عهده شب‌کاری یا کار در بخش‌هایی حساس و دشوار مثل C.C.U ، I.C.U ، بخش بیماران سرطانی یا بخش سوانح و سوختگی برآید و در ضمن دچار فشارهای روحی و روانی یا ناتوانی‌های جسمی نشود.

پرستاران یک بیمارستان، عامل اصلی موفقیت یک بیمارستان هستند. یعنی اگر پرستاران یک بیمارستان خوب، کارآمد و دلسوز باشند، اکثر بیماران از آن بیمارستان راضی خواهند بود. چرا که بیشترین ارتباط بیمار با پرستاران می‌باشد و رضایت از پرستار مساوی است با رضایت از بیمارستان .

به بیان دیگر لبخند رضایت بیمار، شیرین‌ترین و دلپذیرترین هدیه‌ای است که هر روز به یک پرستار دلسوز و تلاشگر تقدیم می‌شود؛ هدیه‌ای که پرستار را به تلاشی پیگیر تر و بیشتر تشویق می‌کند. وجود پرستار، کارهای او، لبخند او، سخن او و فعالیت او آرامش بخش جان انسان‌هایی است که بیش از هر انسان دیگر نیازمند آرامش هستند.

محل احتمالی استخدام می‌تواند بیمارستان‌ها، کلینیک‌ها و پاراکلینیک‌های دولتی و خصوصی، ادارات، سازمانها و به عنوان مربی در دانشکده ها و آموزشگاه های پرستاری باشد. این رشته یا شغل در اکثر مراکز درمانی دولتی و خصوصی و غیره بصورت شیفت در گردش (صبح ، عصر و شب) یا شیفت ثابت می باشد و شرایط محیط کار آن بستگی به نوع مسئولیت و بخشهای بیمارستان و مراکز درمانی که پرستار در آن مشغول می باشد دارد. مثلا شرایط محیط کار یک پرستار که در بخش اورژانس و یا پایگاه اورژانس بیمارستان کار می‌کند با پرستاری که در بخش اطفال بیمارستان یا بخش داخلی و جراحی و یا ICU و CCU و یا اتاق عمل مشغول است، فرق می‌کند.

پرستار می تواند در بیمارستان براساس سطح تحصیلات ( کارشناسی ، کارشناسی ارشد ) و سابقه کار در پستهایی مثل پرستار شیفت، سرپرستار، سوپروایزر بالینی، سوپروایزر کنترل عفونت، سوپروایزر آموزشی و مدیریت پرستاری بیمارستان مشغول به کار شود.

مدارک تحصیلی و دوره های آموزشی ضروری برای احراز شغل

کلیه دانش آموزان نظام آموزشی در ایران پس از اخذ دیپلم متوسطه و قبولی در آزمون سراسری گروه علوم تجربی می توانند در رشته پرستاری به تحصیل بپردازند و سپس در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا نیز ادامه تحصیل دهند.

مدت دوره آموزش

مدت تحصیل حداقل ۴ سال و حداکثر ۵ سال ( در شرایط خاص و با موافقت آموزش کل دانشگاه علوم پزشکی مثل : مرخصی تحصیلی و … ) می باشد.

جهت دانلود فایل واحدهای دروس تئوری و عملی رشته پرستاری در مقطع کارشناسی لطفا روی عبارت زیر کلیک کنید:

دانلود فایل واحدهای دروس تئوری و عملی رشته پرستاری در مقطع کارشناسی

فارغ‌التحصیلان دوره کارشناسی پرستاری، طبق ضوابط خاص، قبولی در آزمون ورودی و همچنین مصاحبه، در دوره دو ساله کارشناسی ارشد پرستاری پذیرفته می‌شوند. در این دوره ۲۶ واحد درسی (شامل دروس اصلی ۷ واحد، دروس تخصصی و الزامی ۸ واحد و دروس اختیاری ۱۱ واحد) و ۶ واحد پایان‌نامه ارائه می‌گردد. دانشجویان در یکی از تخصصهای آموزش پرستاری یا مدیریت خدمات پرستاری، بیماریهای جراحی و داخلی، پرستاری بهداشت جامعه، مدیریت آموزش پرستاری، پرستاری سالمندان، پرستاری ویژه، پرستاری ویژه نوزادان، پرستاری گردش خون و یا پرستاری اورژانس ادامه تحصیل می‌دهند. فارغ‌التحصیلان کارشناسی ارشد در سطح بالای تخصصی، امور آموزش، مدیریت خدمات پرستاری و ارائه خدمات بالینی، در دانشکده‌های پرستاری و مراکز مختلف بهداشتی درمانی خدمت می‌کنند. این فارغ‌التحصیلان باید قادر باشند امور مهم و مشکلات آموزش خدمات پرستاری و به طور کلی، بهداشت و درمان جامعه را مشخص و با تصمیم‌گیری و ایجاد تغییر برای اصلاح وضع موجود و ایجاد تغییرات مطلوب برنامه‌ریزی و آن را اجرا نمایند.

پرستاری داخلی جراحی

پرستاری کودکان

پرستاری مراقبتهای ویژه نوزادان

پرستاری مراقبتهای ویژه

روان پرستاری

پرستاری نظامی

پرستاری توانبخشی

پرستاری اورژانس

پرستاری سلامت جامعه

پرستاری سالمندی

دارندگان مدرک کارشناسی ارشد پرستاری طبق ضوابط خاص، قبولی در آزمون کتبی ورودی و مصاحبه و گذراندن دوره آموزشی شامل ۲۵ واحد دروس اختصاصی، ۲۰ واحد رساله دکتری و امتحان جامع دکتری به دریافت درجه دکترای پرستاری نایل می‌گردند. این دوره در تعداد معدودی از دانشگاه های تیپ یک کشور دایر می‌باشد. دارندگان درجه دکترای پرستاری بطور عمده امور برنامه‌ریزی آموزشی و پژوهشی ، تدریس و تحقیق و مدیریت در سطوح بالاتر را در دانشگاههای علوم پزشکی (آزاد و دولتی) عهده‌درا می‌شوند.

خصوصیات جسمی و توانایی های لازم برای احراز شغل:

پرستار باید از سلامت کامل جسمی و ذهنی و روحی برخوردار باشد و فردی دقیق، علاقه مند و صبور باشد و کنترل کافی روی احساسات شخصی خود داشته باشد.

بیشتر بخوانید: بررسی طرح افزایش پذیرش رشته پرستاری از طریق آموزش پرستاران در بیمارستان‌ها

سلامت جامعه و خانواده

پرستاری و بهداشت مدارس

پرستاری داخلی و جراحی

پرستاری سرطان و خون شناسی

پرستاری سالمندی

پرستاری کودکان و نوزادان

روانپرستاری

پرستاری در بلایا و تروما

پرستاری اورژانس

پرستاری توانبخشی

آموزش پرستاری

رهبری مدیریت پرستاری

پرستاری مراقبت های ویژه

کنترل عفونت

پرستاری قلب و عروق

حقوق یک پرستار به محل استخدام، (موقعیت جغرافیایی)، بخش محل خدمت و ساعات کار بستگی دارد و اگر استخدام موسسات یا وزارتخانه ها باشد بر اساس قوانین اداره امور استخدامی کشور، حقوق ماهانه و ترفیع دریافت می کند. البته لازم به ذکر است در حال حاضر مبلغ دریافتی ماهانه یک پرستار در مقایسه با پزشکان چندان رضایت بخش نیست و مخصوصاً در مراکز دولتی بعلت کمبود پرستار، با حداکثر کار و شیفت های اجباری همراه است. اختلاف دریافتی های بین پرستاران ایران در مقایسه با سایر کشورها در سالهای اخیر موجب مهاجرت تعداد زیادی از آنها به کشورهای نیازمند پرستار در کشورهای اروپایی، عربی، استرالیا و آمریکای شمالی شده است. اخیراً با پیگیری های فراوان پرستاران و سازمان نظام پرستاری، و با اجرای قانون بهره وری مشاغل درمانی (قانون کاهش ساعت کاری) همزمان با افزایش سوابق کاری و بسته به نوع بخش، تمهیداتی جهت کاهش ساعت کاری پرسنل پرستاری در نظرگرفته شده است و در ادامه نیز با اجرای قانون تعرفه گذاری خدمات پرستاری، خدمات این گروه از جامعه پزشکی نیز مانند سایر رشته های مشابه بر اساس خدمت ارائه شده ارزش گذاری شده، و پرداخت بر اساس عملکرد صورت خواهد گرفت.

شغل پرستاری جزو ۲۰ شغل پر درآمد دنیا به شمار می آید و به طور میانگین سالانه ۱۵۰ هزار دلار در سال در آمد برای پرستاران وجود دارد که در نوع خود عدد قابل توجهی است. اگر بخواهیم به طور جزئی تر به وضعیت پرستاران در این رنکینگ بپردازیم، باید بگوییم که پرستاری در انگلستان رتبه ۱۷ را در بین مشاغل پر درآمد با درآمد سالیانه ۱۵۰ هزار دلار از آن خود کرده و این درحالی است که دندانپزشکی با ۱۵ هزار دلار تفاوت یعنی با در آمد سالیانه ۱۶۵ هزار دلار تنها چند رتبه از پرستاری جلوتر است.

در آمریکا عنوانِ چهارمین شغل پر درآمد متعلق به سرپرستار، و ششمین شغل پر‌درآمد مربوط به پرستار هوشبری، با در آمد سالیانه قریب به ۱۷۰هزار دلار است و این در حالی است که دندانپزشکی با ۲۴۰ هزار دلار درآمد سالانه رتبه نخست را در این رنکینگ دارد. آمار جهانی هم به آمار آمریکا شباهت بسیاری دارد و عملاً در کشورهایی مثل سوئد، استرالیا، آلمان، سویس و… پرستاری درآمدهای بسیار بالایی را به خودش اختصاص داده است.

ولی وقتی به آمار ایران نگاه می کنیم مانند آمار های کشورهای غربی و جهان، دندانپزشکی و حتی پزشکی در رده های اول هستند ولی شغل پرستاری عملاً در کنار شغل شریف معلمی و کارگری سه شغل کم در آمد جامعه را تشکیل می دهند. همین آمار، خود، بی عدالتی در سیستم بهداشت و درمان ما را اثبات می کند.

یکی از علل این بی عدالتی به طور حتم و یقین عدم اجرای قانون تعرفه گذاری خدمات پرستاری است که با اجرای آن خدمات پرستاران دارای تعرفه خواهد شد. در اکثر کشورهای توسعه یافته و یا در حال توسعه، پرستاران صرفاً بر اساس تعرفه درآمد دارند و نه بر اساس ساعت و یا مزد مشخص!

در تحقیقی که در دانشکده پرستاری سبزوار انجام شده، با اجرای طرح تعرفه گذاری که در سال ۱۳۸۶ بدون رای مخالف از سوی مجلس تصویب شده درآمد یک پرستار به هشت میلیون تا ۱۸میلیون خواهد رسید. همین امر کافی است که اندکی تامل کنیم که برای تشویق فارغ التحصیلان پرستاری جهت اشتغال در این حرفه آیا می توان از این مشوق ها استفاده کرد یا این که طرح های معیوب و غیر کارشناسانه را برای تامین نیروی انسانی مورد نیاز به کار بگیریم؟

بیشتر بخوانید: تحصیل و پذیرش در رشته پرستاری در استرالیا

آینده نگری درباره شغل با توجه به شرایط اجتماعی:

با توجه به نیازهای جامعه به پرستار و دیدگاه مثبت در خصوص پرستار و موقعیت او در جامعه بخصوص در چند سال اخیر که تحول در این حرفه ایجاد شده است امید است بتوان در جهت بهبود و ارتقاء سطح سلامت و بهداشت عمومی جامعه و مراقبت از بیماران در بیمارستانهای دولتی و خصوصی، مطبها، کلینیکها و پاراکلینیکها و درمانگاهها و سایر بخشهای ارائه کننده خدمات پرستاری تلاش نمود.

جهت دانلود متن کامل شرح وظایف عمومی و تخصصی پرستاری، اینجا کلیک کنید.