سوختگی و مراقبتهای پرستاری آن (بخش اول)

سوختگی و مراقبتهای پرستاری آن در بیماران سوختگی یکی از مباحث مهم پرستاری است که نیازمند برخورداری از دانش کافی و کسب مهارت و توانمندی بالای پرستاران برای مراقبت از این بیماران است. پرستاران در آموزش جامعه در پیشگیری از سوختگی نقش مهمی داشته و بویژه در اولین برخورد با بیماران مصدوم سوختگی در بخش اورژانس بیمارستان بسیار تاثیرگذار هستند.

پرستاری كه مراقبت از بيمار سوخته را بر عهده می گيرد، از تغييرات فيزيولوژيك ناشی از سوختگی اطلاع کافی داشته و مهارتهای  مورد نياز برای تشخيص تغيير در شرايط بيمار را كسب نموده است. علاوه بر این پرستار نقش مراقبتی بسیار مهمی در مرحله عبور از فاز بحرانی بیماری داشته و در اولين زمان ممكن برنامه نوتوانی را برای بیمار شروع می كند. نقش ارتباطی و آموزشی پرستار در تعامل با بيماران سوختگی و اعضای خانواده وی نیز بسیار مهم بوده و بر سرعت و كيفيت بهبودی و و برگشت به زندگی عادی بيمار تاثیر مهمی دارد.

سوختگی صدمه ای است که در اثر تماس با منابع الکتریکی ،حرارتی ، شیمیایی و یا تابشی ایجاد شده و منجر به از دست دادن یا تخریب پوست یا بافت می شود.

درجه حرارت یا سوزندگی عامل سوختگی و طول مدت تماس با منبع سوختگی میزان صدمات بافتی را تعیین می کند.

تخمین زده شده است که سالانه 2.5 میلیون آمریکائی دچار سوختگی می شوند. تقریبا 100000 نفر در اثر حوادث منجر به سوختگی در بیمارستانها بستری شده و 70000 نفر به مراقبت های پزشکی نیاز دارند و در نهایت سالانه 12000 نفر  در اثر سوختگی جان خود را از دست می دهند. همچنین تقریبا 1000000 نفر دچار عوارض دائمی ناشی از سوختگی شده و 2/3 مرگ ومیر ناشی از سوختگی را بچه های زیر 7 سال و سالمندان شامل می شوند.

رایج ترین سوختگی، سوختگی ناشی از حرارت می باشد که می تواند بوسیله شعله، نور، آب گرم و یا تماس با اشیای داغ ایجاد شود.

سوختگی شیمیائی در اثر مواد شیمیائی که باعث ایجاد زخم و نکروز بافتی می شود بوجود می آید. در این سوختگی مهمترین کار دور کردن شخص از مواد سوختنی و یا بالعکس می باشد. سپس ناحیه سوختگی را با آب فراوان شسته و لباسهای آغشته به مواد شیمیائی از بیمار خارج گردد. تا زمانی که مواد شیمیائی با پوست تماس دارد فرآیند سوختگی ادامه پیدا خواهد کرد. نکروز بافتی ممکن است تا 72 ساعت بعد از تماس با مواد شیمیائی ادامه پیدا کند.

مواد شیمیائی می توانند علاوه بر صدمات پوستی و چشمی باعث مشکلات تنفسی و نیز سایر تظاهرات سیستمیک گردند. مواد تولید شده از سوختن مواد شیمیائی بطور مثال کربن ، برای مخا ط تنفسی سمی هستند.

سوختگی های شیمیائی بیشتر مواقع در اثر اسیدها ایجاد می شود. با وجود این درمان سوختگی های ناشی از مواد قلیائی بسیار سخت است. زیرا مواد قلیائی با مایع بافتی خنثی نمی شود در حالیکه سوختگیهای اسیدی تا حدی خنثی می شوند. مواد قلیائی به بافت می چسبد و باعث می شود که پروتئین های بدن هیدرولیز و در نتیجه سوزش شدید ایجاد گردد. تا زمانی که مواد قلیائی خنثی نشوند این آسیب ادامه خواهد داشت.

استنشاق هوای داغ یا مواد شیمیائی سمی می توانند باعث ایجاد صدمه به بافتهای دستگاه تنفسی شوند. صدمات مخاطی تنفسی بندرت اتفاق می افتد زیرا تارهای صوتی و اپیگلوت با مکانیسم بازدارنده خود از ورود سم بداخل ریه تا حدی جلوگیری می کنند.

دود قبل از اینکه به بافت ریه برسد توسط بدن سرد می شود. سوختگی تنفسی ناشی از دود یکی از عوامل مهم مرگ و میر در آتش سوزی ها به حساب می آید. سوختگی های استنشاقی 30-20% بیماران پذیرفته شده در مراکز سوختگی را شامل می شود و 70-60% مرگ و میر بیماران در اثر سوختگی می باشد.

سوختگی منواکسید کربن (CO):

سم CO بیشترین علت مرگ و میرهای حوادث آتش سوزی است. این گاز در اثر احتراق ناقص ناشی از سوختن مواد تولید می شود و در نتیجه باعث ترکیب CO  با هموگلوبین بجای ترکیب اکسیژن می شود. افزایش سمیت CO در خون، باعث مرگ بیمار می شود.

اغلب قربانیان آتش سوزی کسانی هستند که در فضاهای دربسته محبوس شده اند و سطح ترکیب هموگلوبین با CO افزایش یافته است. اگر بیمار مشکوک به تنفس با CO  باشد باید سریعا با اکسیژن 100% تحت درمان قرار گیرد و در صورت امکان سطح ترکیب کربن با هموگلوبین اندازه گیری شود. مسمومیت با CO ممکن است بدون آنکه شخص دچار سوختگی پوستی شود اتفاق افتد.

سوختگی استنشاقی بالای حنجره (سیستم تنفسی فوقانی):

این سوختگی ممکن است در اثر استنشاق هوای داغ یا بخار آب و یا دود ایجاد شود. سوختگی مخاط ازوفارنکس و لارنکس با تظاهرات بالینی مانند قرمزی و ادم ایجاد می گردد. بیماران در اثر انسداد مکانیکی راههای هوائی نیاز به درمان اورژانس دارند.

علایم قابل مشاهده شامل سوختگی در ناحیه صورت، موهای بینی، تورم مجاری تنفسی همراه با خرخر، درد و کبودی داخل دهان و بینی می باشد.

سوختگی استنشاقی زیر حنجره (سیستم تنفس تحتانی):

سوختگی تنفسی فوقانی در اثر حرارت ایجاد می شود و سوختگی تنفسی تحتانی معمولا در اثر مواد شیمیائی ایجاد می گردد.

میزان آسیب بافتی در قسمت تحتانی تنفس بستگی به طول زمان در معرض قرار گرفتن با دود یا کف های سمی دارد. تظاهرات بالینی ممکن است از 24-12 ساعت بعد از سوختگی ایجاد گردد و سپس به صورت سندرم دیسترس تنفسی حاد تظاهر کند.

بیماران باید بطور دقیق معاینه شوند تا برای علایم دیسترس تنفسی و مخاطرات جانی به سرعت مورد درمان قرار گیرند.

سوختگی های ناشی از برق منجر به نکروز دلمه ای پوست می گردد. سوختگی در اثر حرارت زیاد تولید شده بوسیله جریان برق ایجاد می شود. همچنین باعث آسیب مستقیم به اعصاب و عروق و آنوکسی بافتها و در نهایت منجر به مرگ می گردد. شدت سوختگی بستگی به مقدار ولتاژ و مقاومت بافتی و نوع جریان و مقدار سطح تماس با جریان برق و طول زمان جریان برق دارد. تراکم بافتی باعث افزایش مقاومت در مقابل جریان برق می شود. برای مثال چربی و استخوان بیشترین مقاومت و اعصاب و رگهای خونی کمترین مقاومت را در مقابل جریان برق دارند. ارگانهای حیاتی مانند مغز، کلیه، و قلب بیشترین آسیب را در مقابل جریان برق می بینند. علاوه بر این جرقه های الکتریکی ممکن است لباس بیمار را شعله ور کند و باعث سوختگیهای حرارتی و الکتریکی شود.

ارزیابی پرستار از بیمار مبتلا به سوختگی الکتریکی باید دقیق باشد. اغلب زخمهای مربوط به ورود و خروج جریا ن الکتریکی برق قابل رویت هستند. توجه به موقعیت بیمار وقتی که زخم مزمن داشته باشد و محل سوختگی می تواند به ارزیابی پرستار در آسیب ارگانهای زیرین کمک کننده باشد.

تماس با جریان برق می تواند تا حدی باعث انقباض عضلات شود و باعث شکستگی استخوانهای دراز و مهره ها گردد. دلیل دیگر شکستگی استخوانهای دراز و مهره ها سقوط از ارتفاع می باشد. به این دلیل همه بیماران با سوختگی بدن باید از نظر ریسک صدمات مهره های گردن بررسی شوند. هنگام حمل، بیماران باید از نظر آسیب مهره های گردنی مراقبت شوند و سپس از آنها گرافی گرفته تا هر گونه آسیب و شکستگی آشکار گردد.

سوختگی های الکتریکی بیمار را در معرض ریسک ناشی از آسیب قلبی یا آریتمی ها، اسیدوز متابولیک شدید و همچنین میوگلوبینوریا (نوعی گلوبولین که از سلول عضلانی آزاد می شود) قرار میدهد، که می تواند در نهایت به نکروز توبولر حاد کلیوی منجر گردد.

شوک الکتریکی حتی ممکن است باعث ایست قلبی یا فیبریلاسیون شود. بیمار بلافاصله باید CPR شود. احتمال ایست قلبی در 48-24 ساعت اول نیز وجود دارد. بنابراین بیمار باید بطور مداوم تحت کنترل باشد. در عرض چند دقیقه بعد از سوختگی بدلیل نکروز وسیع بافتها و پارگی سلولها بیمار دچار اسیدوز متابولیک شدید می گردد (حتی در صورت عدم ایست قلبی)

آزمایش ABG برای بررسی گازهای خونی انجام می شود . بیکربنات سدیم به مقدار کافی برای نگهداری PH سرم در حد نرمال تجویز می شود.

هنگامی که آسیب شدید عضلانی اتفاق می افتد میوگلوبین از بافتهای عضلانی به داخل گردش خون آزاد می شود و سپس به کلیه منتقل می شود و بدلیل بزرگی اندازه میوگلوبین باعث انسداد مجاری ادراری کلیه ها می گردد. این روند می تواند منجر به ATN شود و در نتیجه اگر به درستی بیمار معالجه نشود باعث آسیب شدید کلیوی می گردد.

درمان شامل تزریق رینگر لاکتات به میزان کافی برای تثبیت دفع ادرار در حد 100-75 سی سی در ساعت است (تا زمانیکه آزمایش نمونه ادرار نشان دهنده خروج میوگلوبین از سیستم گردش خون باشد). علاوه بر این دیورتیک اسموتیک مانند سرم مانیتول ممکن است جهت برون ده ادراری داده شود.

 درمان سوختگی ها بستگی به میزان صدمه دارد. برای تعیین میزان صدمات ناشی از سوخنگی از روش های طبقه بندی مختلفی استفاده می شود که مهمترین آنها عبارتند از:
1-عمق سوختگی
2- وسعت سوختگی
3-محل سوختگی
4- ریسک فاکتورهای بیمار

طبقه بندی از نظر عمق سوختگی:

شامل:

1- سوختگی نوع اول  2-سوختگی نوع دوم  3-سوختگی نوع سوم
موسسه حمایت از بیماران سوختگی آمریکا به طور واضح تعریف کرده که میزان سوختگی بستگی به عمق و میزان تخریب پوست دارد. در جدول زیر عمق صدمه در این طبقه بندی سوختگی معرفی شده است:

درجه سوختگی	تظاهرات بالینی	علت	درگیر ی پوستی
سوختگی درجه1 (صدمه به جزئی از ضخامت پوست)	-اریتم که هنگام فشار دادن سفید می شود   -ورم خفیف و عدم وجود تاول (اغلب 24 ساعت بعداز سوختگی ممکن تاول یا پوست اندازی بوجود آید)	-سوختگی سطحی بانور خورشید   (آفتاب سوختگی) -شعله خفیف آتش	تنها سوختگی سطحی با ظاهری پر خون و احساس درد هنگام  لمس
سوختگی درجه 2 (صدمه عمقی)	-وجود وزیکولهای قرمزکه حاوی مایع زلال می باشد.   -پوست براق مرطوب (اگر وزیکول پاره شود) -درد زیاد در صورت آسیب عصب -ادم متوسط	-شعله آتش   آبجوش -سوختگی تماسی -مواد شیمیایی	-درگیری اپیدرم- درم در عمقهای متفاوت   -ترمیم اپی تلیال در قسمت های ازپوست می تواند سبب ایجاد جوشگاه گردد
سوختگی درجه 3 (تخریب کامل ضخامت پوست)	خشکی –ظاهر سفید مومی وچرم مانند با پوست سخت   -وجود رگهایی که خون در آنها لخته شدهاست . -به درد وفشار غیر حساس است زیرا اعصاب از بین رفته است -ممکن است عضلات /تاندونها واستخوانها نیز درگیر باشند	–شعله آتش   آبجوش -قیر -مواد شیمیایی -برق گرفتگی	تمام قسمتهای پوست واعصاب تخریب شده است دلمه ونکروز مشاهده می شود

طبقه بندی از نظر وسعت سوختگی:

در این نوع طبقه بندی معمولا راهنمای تعیین کننده درصد سوختگی بصورت چارت Borwder-Luncl و یا قانون 9 می باشد.
در چارت Borwder-Luncl درصد سطح بدن برای نواحی آناتومیک مختلف بویژه اندامهای تحتانی و سر با رشد بدن تغییر می کند.
در قانون 9 به سادگی می توان وسعت سوختگی را تخمین زد.
برای سوختگی با شکلهای متفاوت و پراکنده مثل کف دست بیمار در صد سوختگی تقریبی اعلام می گردد (TBSA)
ارزیابی مجدد مدتی پس از سوختگی انجام می گیرد زیرا در آن زمان معمولا وسعت سوختگی چندان دقیق و واضح نخواهد بود.

Borwder-Luncl

• سر 7%
• گردن 2%
• قسمت جلو سینه 13%
• قسمت پشت سینه 13%
• باتکس راست 5%
• باتکس چپ 5%
• ژنتیال 1%
• قدام دست راست4%
• خلف دست راست4%
• کف دست راستHand5%
• کف دست چپ Hand5   %
• ران راست 9.5%
• ران چپ9.5%
• ساق پای راست7%
• ساق پای چپ7%
• پای راستfoot5%
• پای چپ foot5%
• توتال100%

قانون B (Nines chart) 9

• سروگردن 9%
• دست چپ9%
• دست راست9%
• قسمت جلو سیته18%
• قسمت پشت سینه18%
• پای راست18%
• پای چپ18%
• پرینه1%
• توتال100%

طبقه بندی از نظر محل سوختگی:

محل سوختگی نسبت مستقیم با شدت سوختگی دارد. سوختگی ها ی صورت و گردن و اطراف سینه ممکن است ایجاد انسداد مکانیکی بعلت ادم ثانویه و یا ایجاد اسکار نماید که موجب کاهش عملکرد تنفسی می گردد. این صدمات ممکن است به علت استنشاق و تخریب غشاء مخاطی دستگاه تنفسی باشد.

سوختگی دست ها و پاها –زانوها و چشم ها به علت به مخاطره انداختن self care (مراقبت از خود) نگران کننده است. همچنین تدابیر درمانی از پاها و دست ها بعلت وجود مویرگهای سطحی و اعصاب حسی متفاوت می باشد.

گوش ها و بینی بیشتر از غضروف تشکیل شده اند و بعلت جریان خون آهسته در آنها مستعد عفونت می باشند.

سوختگی باتکس یا ژنیتال  مستعد عفونت می باشند. در سوختگی ها جریان خون کاهش می یابد و در نهایت فرد ممکن است دچار آسیب شدید نورولوژیک گردد.

طبقه بندی سوختگی از نظر ریسک فاکتورهای بیمار:

درافراد مسن بهبود به آهستگی صورت می پذیرد و ترمیم دراین بیماران دشوارتر از افراد جوان می باشد. عفونت زخم سوختگی و پنومونی و گرفتاری های مشترک در افراد مسن می باشد.

در بیمارانی که بیماریهای کاردیوواسکولار و پولمونری و یا کلیوی وجود داشته باشد، پیش آگهی بهبودی کم است. زیرا صدمات سوختگی نسبت به بدن بسیار زیاد است.

در بیماران مبتلا به دیابت ملیتوس و یا بیماری عروقی احتمال گانگرن و یا عدم ترمیم زخم بخصوص در سوختگی پا و ساق وجود دارد.

ناتوانی فیریکی عمومی در هر بیماری مزمن مانند الکلیسم –سوءاستفاده دارویی وسوء تغذیه و… به میزان سوختگی بستگی دارد.

به علاوه در بیمارانی که همزمان شکستگی و ضربه مغزی یا تروما را نیز تحمل می نمایند، پیش آگهی بهبود خوب نمی باشد.

مدیریت سوختگی:

مدیریت سوختگی در سه  مرحله یا فاز طبقه بندی می شود:

1. فاز فوری
2. فاز حاد
3. فاز ترمیم

فاز فوری یا فاز مراقبت های پیش بیمارستانی:

مجموعه اقداماتی که در این مرحله انجام می شود با هدف نجات جان و بقای بیمار ارائه می گردد.

نخستین اقدام کمک به قربانی و دور کردن شخص از منبع سوختگی، توقف پروسه سوختگی و مراقبت محافظتی و درخور حادثه میباشد.

درمورد برق گرفتگی نخستین اقدام جدا کردن بیمار از منبع الکتریسته /توسط فرد متخصص  و آشنا به خطر برق می باشد.

در سوختگی شیمیایی بهترین درمان شستشوی ذرات شیمیایی از روی پوست با یک پارچه و سپس شستشوی دقیق با آب فراوان می باشد.

درسوختگی حرارتی کم می توان جهت کاهش درد بیمار و محافظت از او تا وقتی که تیم مراقبت پزشکی وارد عمل شود از پوشش یخ و یا قرار دادن در آب سرد استفاده کرد. در صدمات سوختگی با سطح کوچک سرما در مدت زمان کمتر از یک دقیقه می تواند عمق سوختگی را کاهش دهد.

درسوختگی هائی که پوست قرمز شده است (FLUSHING) ، زیر آب قرار دادن محل سوختگی قابل قبول  می باشد.

در برخورد اولیه با سوختگی باید توجه داشت که زمان را نباید تلف کرد و در اسرع وقت بایستی آب استریل یا محلول نمکی یا آنتی دوت تهیه نمود.

اگر سطح سوختگی حرارتی وسیع باشد اقدام اولیه توجه به باز بودن راه هوایی بیمار، وضعیت تنفس و گردش خون می باشد.

راه هوایی: کنترل دود اطراف سوراخ های بینی و یا سوختن موهای داخل بینی و اطمینان از باز بودن راه هوایی

تنفس: چک تهویه (ونتیلاسیون) مناسب

گردش خون: کنترل و اطمینان از ضربان نبض طبیعی

اگر سوختگی در سطح وسیع باشد نباید محل سوختگی را داخل آب سرد قرار داد زیرا سوختگی را وسیع تر نموده و زیان آور است. از قراردادن یخ بطور مستقیم روی محل سوختگی خوداری نمائید.

به منظور جلوگیری از هیپوترمی،  ایجاد گرما و محافظت از زخم باید بیمار را در یک ملحفه یا پتوی تمیز و خشک پیچید.

در سوختگی ها ممکن به بیمار صدمات دیگری نیز وارد شود که با توجه به ارزیابی اولیه بیمار مراقبت از سوختگی در اولویت قرار می گیرد. این مهم است که جهت کم کردن عوارض در فاز پیش بیمارستانی مراقبت های لازم از سوختگی بعمل آید.

فاز حاد:

مهم ترین مداخلات درمانی فاز حاد عبارتند از :

1- جایگزینی مایعات 2- درمان فیزیکی 3- مراقبت از زخم 4- برداشتن پوست مرده و پیوند زدن 5- کنترل درد

جایگزینی مایعات:

از زمان فاز اورژانس تا فاز حاد بر حسب نیاز بیمار ادامه می یابد . تزریق وریدی در جهت تأمین مایعات از دست رفته ، تجویز دارو ها ، و انتقال مواد لازم صورت
می گیرد . نوع داروهای جایگزین بر حسب نیازهای اختصاصی بیمار انتخاب می شود

مایعات معمول شامل: نرمال سالین ، رینگر لاکتات و انواع مختلفی از ترکیبات گلوکز در آب یا محلول های نمکی می باشند ، گلبول قرمز فشرده ، پلاسمای منجمد ممکن است در این زمان تجویز شود.

درمان فیزیکی:

درمان های فیزیکی دقیق برای حصول فعالیت های مطلوب مفاصل ضروری می باشد. زمان مناسب برای فعالیت ورزشی هنگام هیدروتراپی و بعد از آن است . زمانیکه پوست نرم تر و پانسمان ها برداشته شده باشند ، حرکات فعال و غیر فعال در تمامی مفاصل باید انجام شود . بیماران با سوختگی گردن باید بدون بالش بخوابند و یا سر طوری بر روی تشک قرار گیرد که گردن حالت هایپراکستنشن داشته باشد.آتل ها باید مفاصل را در حالتی مناسب قرار دهند و بطور متوالی ارزیابی شوند تا کاملا” متناسب با اندام باشد.

مراقبت از زخم:

اهداف مراقبت از زخم عبارتند از : الف – تمیز کردن و دبرید بافت نکروتیک که می تواند منجر به رشد باکتری ها شود. ب- کاهش تخریب پوست زنده پ- تحریک ساخت پوست در ناحیۀ زخم و موفقیت در پیوند پوست ج- افزایش راحتی بیمار .

مراقبت از پوست:

شامل معاینه، ارزیابی، تمیز نمودن و دبرید نمودن پوست است . مراقبت از پوست از زمان فاز اورژانس شروع و تا زمان فاز حاد ادامه می یابد.

کنترل درد:

بیمار سوخته ممکن است از شدت درد و یا هیپوولمی دچار شوک شود. اغلب موارد سوختگی متوسط و عمیق به دلیل تخریب انتهای اعصاب ابتدا بی حس می شوند. سوختگی های سطحی تا متوسط دردناک هستند. مصرف آنالژزیک ها در سوختگی شایع است. در صورت فلج ایلئوس فرم تزریقی آن استفاده می شود. داروی اصلی برای کنترل درد مورفین است ولی گاهی متادون نیز استفاده می شود.

فاز ترمیم و توانبخشی:

ترمیم زخم از زمانی که گلبولهای سفید منطقه سوخته را احاطه کرده و فاگوسیتوز شروع میشود آغاز می گردد. ناحیه زخم یا از طریق اقدامات اولیه و یا از طریق پیوند ترمیم پیدا می کند . پوست پوشش دهنده شروع به باز سازی ساختار بافت از بین رفته در اثر سوختگی می کند. رشته های چند رنگ در بافت های جدید به ترمیم و استحکام بافت های ضعیف کمک می کند. بعد از ترمیم، پوست جدید صاف و صورتی بنظر می رسد و تقریبا” در 4 تا 6 هفته ناحیۀ نامبرده  رشد کرده  و پر خون می شود.

گاه انجام جراحیهای زیبائی و ترمیمی در سوختگیهای شدید ضروری است. مهم این است که بیمار از ضرورت یا احتمال جراحی ترمیمی قبل از ترک بیمارستان آگاه شود.

مداخلات و مراقبتهای پرستاری در طول دوره فرآیند ترمیم زخم سوختگی:

• برقراری تعادل مایعات: چارت دقیق میزان مایعات دریافتی و دفعی. به منظور افزایش حجم ادرار می توان با صلاحدید پزشک و تجویز وی از دوپامین با دوز کم و یا دیورتیکها استفاده نمود.
• پیشگیری از عفونت: با مراقبت دقیق از زخم، توجه به نشانه های احتمالی عفونت و پیگیری مرتب نتایج زخم می توان جلوی عفونت را گرفته و یا در صورت بروز به موقع آنرا تشخیص داد. رعایت نکات استریل در موارد استفاده از کاتترهای داخل وریدی، تزریقات، ساکشن تراشه و کاتترهای ادراری
• کنترل تغذیه کافی: آغاز تغذیه دهانی بدنبال برگشت صداهای روده ای  و وضعیت عادی دستگاه گوارش. رژیم غذائی پرکالری و پرپروتئین است.
• مراقبت از زخم سوختگی: تعویض پانسمان در شرایط کاملا استریل
• تسکین درد و ناراحتی بیمار
• بهبود تحریک جسمی: به منظور جلوگیری از عوارض ناشی از بی حرکتی بیمار را تشویق به تنفس عمیق کرده از پهلوئی به پهلوی دیگر چرخانده و در وضعیت مناسبی قرار داده تا از آتلکتازی و پنومونی پیشگیری گردد.
• حمایت از بیمار و خانواده

اقدامات پرستاری در مرحله نوتوانی

• فراهم کردن آسایش و راحتی بیمار
• تقویت توانائیهای روانی از طریق برقراری روابط صادقانه با بیمار
• بهبود تصویر بدن و شناخت خود: آگاهی از اضطرابهای بیمار و درک اساس ترس در جهت حمایت از وی

این مطلب ادامه دارد…

منابع:

Lewis Heithemper Dirksen. Medical-Surgical Nursing. Assessment & Management Of Clinical problems. Mosby Elsevier. Seventh Edition.2007

Lippincott Williams&Wilkins. Nurse’s Quick Check Diseases.2005

Mathes. Plastic Surgery.General Principal. Second Edition.2006

4-آرزومانیانس سونیا. ترجمه مارلو. پرستاری کودکان. عضوهیئت علمی دانشکده پرستاری و مامائی.دانشگاه علوم پزشکی تهران. جلد دوم .