خط مشی و دستورالعمل دفع ایمن زباله های بیمارستانی

مقدمه

مديريت زباله هاي خطرناك بخش جدايي ناپذير بهداشت بيمارستان وكنترل عفونت است كه درصورت عدم رسيدگي مناسب ميتواند از طريق تماس مستقيم بوسيله ناقليني از راه هوا به ديگران منتقل شود، لذا لازم است تمام فعاليتهايي كه در زمينه جمع آوري، انتقال ودفع زباله انجام مي شود، مطابق با در نظر گرفتن آيين نامه هاي وزارت بهداشت وشهرداري وتوسط شركتهاي طرف قرارداد مورد تأييد صورت گيرد.

اهداف:
– كاهش منابع توليد زباله

– اقدامات مديريتي و كنترل خوب زباله ها

– تفكيك زباله ها (جدا سازي)

– دستيابي به يك محيط سالم و بي خطر براي كاركنان، بيماران، مراجعه كنندگان و جامعه شهري

– جمع آوري، انتقال و ذخيره موقت اصولي و صحيح تا تحويل به متصديان مورد تاييد شهرداري

– دفع زباله مطابق با اصول، قوانين و مقررات
حوزه تحت پوشش:
كليه افراد اعم از كاركنان، پرستاران، ملاقات كنندگان و بيماران واحدهاي درماني، تشخيصي مراكز درماني دانشگاه علوم پزشكي (شامل بخش هاي بستري ويژه، سرپايي و قسمتهاي پاراكلينيك ) بايستي اين سياست و رويه را اجرا نمايند.
تعاريف:
زباله هاي بيمارستاني: به زباله هايي اعم از بيولوژيك يا غير بيولوژيك اطلاق ميگردد كه دفع شده و بايستي از بيمارستان خارج گردد.
زباله هاي عادي: به زباله هايي گفته ميشود كه از كاركردهاي بخش هاي اداري و اجرايي بيمارستان توليد ميگردد. ( قسمتهاي اداري ،آشپزخانه، آبدار خانه ها، محوطه عمومي بيمارستان)
زباله هاي خطرناك: به زباله هايي اطلاق ميگردد كه ميتواند مجموعه اي از مخاطرات بهداشتي را ايجاد نمايد. اين نوع زباله ها شامل موارد زير ميباشد:
• زباله هاي عفوني: شامل بخشي از زباله هاي پزشكي است كه بالقوه ميتواند بيماري عفوني را منتقل نمايد. پسماندهاي مظنون به داشتن عوامل زنده بيماري مانند كشتهاي ميكروبي آزمايشگاه، سواب هاي كشت استفاده شده، پسماندهاي ناشي از جدا سازي بيماران عفوني، بافتها، مواد و تجهيزاتي كه با بيماران عفوني تماس داشته اند، مواد دفع شده از اين بيماران، مواد و وسايل يكبار مصرف آغشته شده به خون يا ترشحات بيمار در اين گروه قرار ميگيرند.
• زباله هاي پاتولوژيك: شام بافتها و مايعات انساني، قطعه هاي بدن انسان، خون و ساير فراورده
هاي خوني، جنين و … ميباشد.
• زباله هاي برنده و نوك تيز: بخشي از زباله هاي عفوني هستند و شامل تيغه چاقو، تيغ، چاقو،
• Scalpels ،Lancets ،سرنگهاي با سر سوزن، سوزنهاي بخيه، سر سوزن و اجسام برنده آغشته به ، خون يا ترشحات بيمار است.
• زباله هاي دارويي: به داروهاي تاريخ گذشته يا غير لازم، اقلامي كه به دارو آلوده شده اند يا محتوي دارو هستند مانند قوطيها يا شيشه هاي دارويي اطلاق ميگردد.
• زباله هاي ژنوتوكسيك: به زباله هايي اطلاق ميگردد كه محتوي مواد با خصوصيات سمي براي ژنها ميباشد ازجمله اين داروها ميتوان داروهاي مورد استفاده در درمان سرطان را نام برد .
* زباله هاي شيميايي: زباله هايي كه محتوي مواد شيميايي مانند معرفهاي آزمايشگاهي، داروهاي
ظهور و ثبوت فيلم، مواد گندزداي تاريخ گذشته يا غير لازم و حلالها ميباشد.
• زباله هاي داراي فلزات سنگين: شامل مواردي مانند باتريها، ترمومترهاي شكسته، اسبابهاي
جيو ه اي اندازه گيري فشار خون و … ميباشد.
• ظرفهاي تحت فشار: شامل مواردي نظير قوطي افشانه ها و اسپري ها ميباشد.
• زباله هاي پرتوساز: به مايعات مصرف نشده پرتو درماني يا آزمايشگاه هاي تحقيقاتي، لوازم شيشه اي آلوده، بسته بندي ها، كاغذهاي جاذب، ادرار و مواد دفع شده بيماران درمان شده يا آزمايش شده به وسيله داروهاي راديو نوكلوئيد زباله هاي پرتوساز ميگويند.
نظارت و كنترل:
مسئوليت كنترل و نظارت بر حسن اجراي اين سياست و رويه بر عهده پرستار كنترل عفونت ميباشد. مسئولين بخش ها نيز موظف به اجراي صحيح اين سياست و رويه توسط كاركنان حوزه تحت سر پرستي خود ميباشند.
رويه (روش اجرا)
1- تفكيك زباله بر عهده كليه كاركنان در قسمت ها و بخش هاي مختلف مراكز درماني ميباشد.
2- زباله هاي عادي درمانگاه ها، محوطه، واحدهاي اداري و مديريتي، بخشها و ساير نقاط بيمارستان مي بايست در سطلهاي حاوي كيسه با رنگ مشكي قرار داده شود.
3- زباله هاي خطرناك مي بايست در كيسه هاي زرد رنگ كه داراي نشان بين المللي زباله هاي خطرناك مي باشد و در سطل هاي پدالي قرار داده شده، ريخته شود.
4- زباله هاي برنده و نوك تيز بايستي بر اساس سياست و رويه Needle stick and Sharp Injuries دفع شود. لازم به ذكر است اين نوع زباله ها بايستي در همان محلي كه توليد شده و مورد استفاده قرار گرفته اند داخل Safety Box قرار گيرند.
5- سرسوزنهاي استفاده شده به هيچ عنوان نبايد Recap شوند.
6- درب Safety Box بايستي بسته شده و بر روي آنها تاريخ آغاز و پايان استفاده، نام بيمارستان و بخش استفاده كننده درج شود. جمع آوري و انتقال Safety Box ها توسط كاركنان خدمات آموزش ديده بايستي با احتياط كامل صورت پذيرفته و از برگرداندن آنها خودداري شده و به آنها ضربه وارد نگردد. همچنين از تحت فشار قرار گرفتن و روي هم گذاشتن آنها خودداري شود .
7-محل جمع آوري موقت ها Safety Box بايستي خصوصيات زير را دارا باشد:
– در معرض ديد عموم و حتي رفت و آمد كاركنان نباشد.
– محل آن قابل شستشو بوده و داراي تهويه مناسب باشد.
– دماي آن با روشن بودن مداوم كولر خنك نگه داشته شود.
– زمان نگهداري در اين محل نبايستي بيش از 48 ساعت باشد.
8-كيسه ها و ديگر محفظه هايي كه براي زباله عفوني استفاده ميشود بايستي داراي نشان بين المللي وجود ماده عفوني باشد.
9-زباله هاي عفوني بايستي در كيسه هاي زرد رنگ (واجد نشان عفوني) انداخته شود. كيسه محتوي اين زباله ها در صورت متعفن بودن در همان لحظه بايستي توسط كاركنان خدمات بسته شده و به محل انبار موقت بيمارستان منتقل گردد. در غير اين صورت كاركنان خدمات بايستي در پايان هر شيفت كاري، كيسه ها را تعويض و به محل انبار موقت بيمارستان منتقل نمايند.
10- كشت هاي ميكروبي توليد آزمايشگاه بايستي درون كيسه هاي Biohazard مخصوص اوتوكلاو قرار داده شده و پس از قرار گرفتن در اوتوكلاو استريل شوند. انتقال اين زباله ها همانند ساير زباله هاي عادي مي باشد.
11- ادرار و نمونه هاي آن بايستي با مقاديري آب در توالت ريخته شود.اتل هاي كاغذي ادرار در دستگاه مخصوص( (Bed Pan Washer قرار گرفته و زماني كه تعداد آنها به 5 عدد رسيد دستگاه را روشن نموده تا در مسير فاضلاب شستشو شود.
12- مدفوع بيماران بايستي در توالت ريخته شود. ظروف كاغذي جمع آوري مدفوع همانند لوله هاي ادراري در دستگاه مخصوص(Bed Pan Washer) قرار گرفته و زماني كه تعداد آنها به 5 عددرسيد دستگاه را روشن نموده تا در مسير فاضلاب شستشو شود.
13- زباله هاي شيميايي كه در مقادير كم در بيمارستان توليد ميشود، بايستي با ذكر دقيق نام ماده يا دارو و تاريخ بسته بندي توسط واحد يا بخش توليد كننده، در كيسه هاي سفید رنگ قرار داده شود.
14- مواد دارويي مورد استفاده قرار نگرفته و يا تاريخ گذشته كه در بخشهاي مختلف بيمارستان از رده مصرف خارج ميشوند بايستي جهت دفع به داروخانه عودت داده شوند. ساير زباله هاي دارويي بخشها نظير داروهاي آلوده يا دور ريخته شده يا بسته هاي حاوي بقاياي دارو نبايستي به داروخانه برگردانده شوند چون خطر آلودگي داروخانه را به همراه دارند. لذا بايد در كيسه هاي سفید رنگ با ذكر نام محتويات در همان بخش ذخيره گردند تا كاركنان خدمات نسبت به انتقال آن در پايان هر شيفت اقدام نمايند.
15- ويالهاي دارويي بايستي كاملا تخليه شده و در کیسه های سفیدرنگ دفع گردد.
16- زباله هاي حاوي فلزات سنگين (كادميوم يا جيوه ) بايستي در كيسه هاي سفید رنگ قرار گرفته و بر روي كيسه ها نام و مشخصات زباله نوشته شود تا كاركنان خدمات آن را به محل انبار موقت منتقل نمايند.
17- محفظه هاي تحت فشار خالي شده را بايستي در كيسه هاي مشكي رنگ جمع آوري نمود.
18- مقررات عمومي ویژه  كاركنان خدمات هنگام دفع زباله:

کارکنان خدمات موظفند نسبت به موارد مشروحه ذيل اقدام نمايند:
هنگام دفع ايمن زباله های بيمارستانی از دستکش مخصوص استفاده نمايند. همچنين زمان جابجايي از يك بخش به بخش ديگر و يا در صورت آلودگي دستكش آنها به مواد آلوده به ترشحات و محتويات كيسه زباله، بايستي دستكش خود را تعويض نمايند.
– بدون استفاده از دستكش زباله ها را لمس ننمايند.
– قبل از ورود به اتاق هاي ايزوله از ماسك و دستكش جديد استفاده نموده و پس از خروج از آن، دستكش خود را تعويض نمايند.
– پس از هر شيفت كاري لباسهاي خود را جهت شستشو به لنژري تحويل نمايند. در صورتي كه لباس به ترشحات، خون يا … آلوده گرديد آن را در پلاستيك زرد رنگ گذاشته با نوشتن نام روي آن، تحويل لنژري نمايند.
– حين تعويض كيسه ها از عدم باقي ماندن احتمالي زباله در سطل مطمئن شوند. به منظور جلوگيري از پخش زباله درب كيسه ها را قبل از انتقال، با لاكرهاي پلاستيكي مخصوص محكم ببندند.
– فرم بهداشت را تكميل نموده و آزمايشات لازم جهت تكميل پرونده بهداشتي را انجام دهند.
در صورت بروز هر نوع آسيب يا حادثه، نظير Needle Stick مراتب را به مسئول خود و سوپروایزر کنترل عفونت گزارش نمايند.
19 – تمامي كاركنان بيمارستان و مخصوصا كاركنان خدمات بايستي از طريق پمفلت، اطلاعيه، يا كلاس هاي حضوري توسط كميته كنترل عفونت از خطرات زباله آگاه گردند. كاركنان خدمات موظفند در برنامه و نوبتهايي منظم كه توسط كميته كنترل عفونت تعيين ميگردد آموزش هاي دفع زباله را فراگيرند.
20- برنامه هاي آموزشي جهت پرسنل تازه وارد بیمارستان بايستي هر2 هفته به مدت 3 ماه و از آن به بعد بصورت ماهيانه تكرار شود.

برگرفته از مجموعه خط مشی ها دستورالعمل های بیمارستان حضرت علی ابن ابیطالب (ع) رفسنجان ( با ویرایش مختصر)