پرستاری از بیماران کرونایی در منزل

همه گیر شدن  ویروس کرونا  (covid-19)  در جهان و بویژه کشور ایران واقعیتی تلخ است اما تلخ تر از آن ناتوانی در کنترل و مهار کامل این بیماری است. متاسفانه روزانه تعداد زیادی از افراد جامعه به این ویروس مبتلا شده و تعدادی نیز به دلیل وخامت اوضاع، جان خود را از دست می دهند.

در این بین برخی از بیماران بسته به میزان درگیر شدن ارگان های بدن خود با تشخیص بیماری کرونا در مراکز درمانی بستری می‌شوند، اما تعداد زیادی از بیماران با شدت کمتر میزان درگیری بطور سرپائی معاینه و درمان شده و قادر خواهند بود تا در منزل ماندگار شده و دوران قرنطینه و نقاهت بیماری را در منزل طی ‌کنند.

مطالب بیشتری را درباره بیماری کرونا در مقاله «آشنایی با کرونا ویروس» بخوانید.

در چنین شرایطی داشتن برنامه مراقبتی مناسب در مواجهه با افراد بیماری که دوران قرنطینه را در منزل می‌گذرانند ضمن بهبودی خود بیمار، از احتمال ابتلای دیگر اعضای خانواده به این بیماری می‌کاهد؛ چراکه اگر در پرستاری از فرد مبتلا سهل انگاری صورت گیرد، احتمال سرایت بیماری به سایر اعضای خانواده وجود خواهد داشت.

چرا لازم است که مراقبت از بیمار مبتلا به کرونا را یاد بگیریم؟

علی رغم آمار بالای ابتلا به بیماری کرونا، متاسفانه شاهد عدم رعایت پروتکل‌های بهداشتی در سطح جامعه و ساده انگاری گروهی از مردم و در نتیجه افزایش ابتلا و مرگ و میر ناشی از این ویروس هستیم. از آنجا که حدود 80% از بیماران کرونایی نیاز به بستری شدن در بیمارستان نداشته و با مراقبت و نگهداری در منزل بهبود می یابند، لازم است  با فراگیری شیوه مراقبت از خود و افراد کرونایی قرنطینه در منزل آسیب‌های ناشی از این موضوع را به حداقل برسانیم.

با «مراکز خدمات پرستاری در منزل» آشنا شوید.

در دوران همه گیری کرونا اشغال تخت های بیمارستان ها اجتناب ناپذیر بوده و بعلت ظرفیت محدود بیمارستان های کشور، سیستم درمانی قادر به سرویس دهی به تمام بیماران نخواهند بود. از طرفی بعلت تعداد زیاد بیماران سرپایی کرونا نیاز به پرستاری و مراقب از آنها در منزل به یک امر ضروری تبدیل شده است. الزام بیماران مبتلا به گذراندن دوره قرنطینه (بین دو تا سه هفته) در منزل، احتمال عود مجدد علائم بیماری و وخیم شدن حال بیمار و همچنین عدم آگاهی کامل و تمایل طبیعی اعضای خانواده بیمار به فاصله گرفتن از بیمار، نیاز به حضور نیروهای تخصصی درمانی را دو چندان می کند. در چنین شرایطی درخواست کمک از پرستار بیمار کرونایی می تواند کمک زیادی به بیماران و کادر درمان کند.

اگرچه تشخیص درمان سرپائی یا درمان در بیمارستان و بستری کردن بیمار بر عهده پزشک معالج است اما عموما افراد مبتلای بدون علامت، بیماران مبتلا به نوع خفیف یا متوسط کوویدـ۱۹ (COVID-19) زیر ۶۰ سال، افرادی که سیگاری نبوده، چاق نباشند و بیماری‌های زمینه‌ای مانند بیماری‌های قلبی عروقی، دیابت، بیماری‌های مزمن ریوی، سرطان، مشکلات کلیوی و نقص در سیستم ایمنی نداشته باشند، و حتی بیماران با علائمی همچون تب پایین، سرفه، بی حالی، گلودرد بدون علائم هشدار دهنده مانند تنگی نفس و مشکلات تنفسی در صورت تأیید پزشک چنانچه به طور مناسب قرنطینه و از دیگران جدا شوند، می‌توانند در خانه تحت مراقبت و درمان قرار گرفته و نیازی به بستری شدن ندارند.

• در صورتی که همه ی اعضای خانواده به طور همزمان به بیماری کرونا مبتلا شوند، نیاز به پرستار یا فردی که بتواند از آن ها مراقبت کند ضرورت می یابد.
• افراد سالمندی که در خانه تنها زندگی می کنند. نیازمند پرستار سالمند کرونایی هستند.
• افرادی که بیماری زمینه ای دارند، (به عنوان مثال افراد با بیماری دیابت، بیماری های قلبی، تنفسی، کلیوی، بیماری ریوی و..) در صورت مبتلا شدن به کرونا نیازمند مراقبت تخصصی هستند، چرا که این افراد در معرض خطر بیشتری می باشند.
• افرادی که نزدیکانشان بنا به دلایل مختلف قادر به مراقبت و رسیدگی به آن ها نمی باشند. (به عنوان مثال افرادی که کودک خردسال دارند، اعضای خانواده که بیرون از خانه مشغول به کار هستند، افرادی که دور از خانواده هستند و آشنا و دوستی ندارند) نیز به پرستار نیازمند هستند.

• اولین گام در مراقبت از بیمار کرونایی این است که اتاق او از سایر افراد خانواده جدا بوده و مجهز به تهویه هوای مناسب باشد.
• نکات بهداشتی بخصوص بهداشت فردی (از جمله شستشوی مرتب دستها، استفاده از ماسک و…) باید به بیمار و تمام افرادی که با او زندگی می کنند ، آموزش داده شود.
• امکانات بهداشتی نظیر ضدعفونی کننده ها، شوینده ها، دستکش و دستمال یکبارمصرف و… در دسترس باشد.
• بیمار باید در اتاق مجزای خود غذا خورده و نباید به این دلیل از اتاق خارج شود.
• پرستار بیمار کرونایی باید روند درمان دارویی و تغذیه بیمار کرونایی را مطابق با برنامه ریزی دقیق و طبق تجویز پزشک معالج انجام دهد .
• پرستار بیمار باید وسایل شخصی بیمار نظیر بشقاب، لیوان، قاشق، ملافه، بالش، حوله، لوازم الکترونیکی و… را از دسترس سایر افراد خانواده جدا کند.
• در صورت امکان بیمار کرونایی از سرویس بهداشتی و حمام جداگانه استفاده کند و در صورت عدم امکان، بعد از استفاده، تمام سطوح محل شستشو و ضد عفونی شود.
• به هیچ عنوان نباید لباس ها و ملحفه و رختخواب بیمار کرونا را تکان داد.
• باید یک سطل زباله جداگانه برای بیمار در نظر گرفت .مراقب بیمار کرونا در هنگام دست زدن به زباله و خارج کردن آن از منزل از دستکش و ماسک استفاده کند. (زباله ها در کیسه زباله در بسته حمل شوند.)
• برای ضد عفونی کردن لوازم الکترونیک از دستمال آغشته به الکل 70 درصد استفاده شود. (پاشش مستقیم الکل روی این لوازم ممنوع و خطرآفرین است)
• قبل از استفاده از محلول های ضد عفونی کننده، در مورد نحوه استفاده از آنها مطالعه شود چرا که برخی از این محلول ها مخصوص ضدعفونی سطوح بوده و برای اثربخشی باید چند دقیقه روی سطح بمانند.
• پرستار بیمار کرونایی علاوه بر مراقبت از بیمار از خود نیز باید مراقبت کند و به مدت 14 روز در قرنطینه خانگی باشد. تا مانع از انتقال ویروس به دیگران شود.

در صورت مشاهده ی علائم زیر باید با اورژانس تماس گرفته و بیمار را سریعا به بیمارستان منتقل کرد:

• تنفس دشوار و تنگی نفس شدید
• درد شدید در قفسه ی سینه
• تشدید سرفه ها
• ادامه داشتن تب بیش از 5 روز
• عدم توانایی در بیدار شدن و احساس گیجی

این دستورالعمل از طرف سازمان بهداشت جهانی (WHO) برای مراقبت امن در منزل از بیماران مشکوک به عفونت ویروس کرونا جدید (COVID-19) با علائم خفیف، و اقدامات بهداشتی عمومی مرتبط با مدیریت تماس با آنها ارائه شده است.

علائم خفیف شامل تب درجه پایین، سرفه کردن، ضعف، بی قراری یا گلو درد بدون علائم هشداردهنده مانند تنگی نفس یا مشکل در تنفس. افزایش مشکل تنفسی مانند خلط یا خون ریزی علائم دستگاه گوارش مانند حالت تهوع، استفراغ و اسهال و بدون تغییر در وضعیت روحی، مانند سردرگمی یا بی حالی می باشد.

1- با توجه به اطلاعات موجود در مورد این بیماری و انتقال آن، سازمان بهداشت جهانی (WHO) توصیه می کند که کلیه بیمارانی که مشکوک به عفونت COVID-19 و دارای عفونت حاد تنفسی هستند، در اولین اولویت سیستم مراقبت های بهداشتی قرار بگیرند و درمان اضطراری (در بیمارستان) بر اساس شدت بیماری آن ها انجام شود. برای کسانی که مبتلا به بیماری خفیف هستند، ممکن است بستری شدن در بیمارستان لازم نباشد مگر اینکه نگرانی در مورد وخامت سریع حال آن ها وجود داشته باشد.

2- اگر بیماری خفیف باشد، ممکن است مراقبت در خانه در نظر گرفته شود. سایر بیمارانی که ممکن است در منزل مورد مراقبت قرار گیرند شامل بیمارانی هستند که علائم بیماری را دارند اما دیگر نیازی به بستری ندارند و مواردی که آگاهانه تصمیم گرفته شده است که از بستری شدن اجتناب شده مراقبت در منزل در نظر گرفته شود. همچنین در صورتی که امکانات بستری در دسترس نباشد یا ناامن باشد (به عنوان مثال، ظرفیت محدود باشد و منابع قادر به برآوردن تقاضا برای خدمات مراقبت های بهداشتی نباشند) مراقبت در خانه ضروری می باشد.

3- در هر یک از این شرایط، بیماران با علائم خفیف و بدون شرایط زمینه ای مزمن – مانند بیماری ریه یا قلب، نارسایی کلیوی یا شرایط ایمنی بدن که بیمار را در معرض خطر ابتلا به عوارض قرار می دهد – ممکن است در خانه تحت مراقبت قرار گیرند. این تصمیم نیاز به بررسی بالینی دقیق دارد و باید با ارزیابی آگاهانه از ایمنی محیط منزل بیمار اتخاذ شود.

4- در مواردی که مراقبت در منزل صورت می گیرد، یک پرستار یا مراقب بهداشت آموزش دیده (HCW) باید ارزیابی کند که آیا محل زندگی برای ارائه مراقبت مناسب است یا خیر. مراقب بهداشت (HCW) باید ارزیابی کند که آیا بیمار و خانواده قادر به رعایت موارد احتیاطی که به عنوان بخشی از مراقبت ایزوله در منزل توصیه می شود، هستند؟ (به عنوان مثال، بهداشت دست، بهداشت تنفس، تمیز کردن محیط، محدودیت های حرکتی در اطراف خانه یا از خانه) و می تواند نگرانی های مربوط به ایمنی را مرتفع کند؟ (به عنوان مثال، خطر آتش سوزی در ارتباط با استفاده از محلول های ضد عفونی دست بر پایه الکل).

5- برای مدت زمان مراقبت در منزل باید ارتباط با ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی یا پرسنل بهداشت عمومی یا هر دو برقرار شود (یعنی تا زمانی که علائم بیمار به طور کامل برطرف نشده ادامه یابد.) برای تعیین مدت اقدامات احتیاطی در ایزوله خانگی، اطلاعات جامع تری در مورد چگونگی عفونت COVID-19 لازم است.

6- بیماران و اعضای خانواده باید در مورد بهداشت شخصی، اقدامات اساسی (برنامه پیشگیری و کنترل عفونت) IPC و نحوه مراقبت از اعضای خانواده مظنون به ابتلا به بیماری کووید-۱۹، تا حد امکان، اطمینان داشته باشند تا از شیوع عفونت به افراد در تماس های خانگی جلوگیری شود. به بیمار و خانواده باید پشتیبانی و آموزش مداوم ارائه شود و نظارت باید در طول مدت مراقبت در خانه ادامه یابد.

• بیمار را در یک اتاق منفرد با تهویه مناسب قرار دهید (یعنی با پنجره های باز و یک درب باز).
• حرکت بیمار در خانه محدود و فضای به اشتراک گذاشته را به حداقل برسانید. اطمینان حاصل کنید که فضاهای مشترک (به عنوان مثال، آشپزخانه، حمام) به خوبی تهویه شده اند (به عنوان مثال، پنجره را باز نگه دارید).
• اعضای خانواده باید در اتاق دیگری بمانند یا در صورت عدم امکان، فاصله حداقل ۱ متر از فرد بیمار را حفظ کنند (مثلاً در یک تخت جداگانه بخوابند).
• تعداد مراقبان را محدود کنید. در حالت ایده آل، مراقبت را به شخصی اختصاص دهید که از سلامت خوبی برخوردار باشد و هیچ شرایط اساسی مزمن یا مصون سازی ایمنی را ندارد. تا زمانی که بیمار به طور کامل بهبود یافته و علائمی نداشته باشد، نباید به ملاقات کنندگان اجازه عیادت داده شود.
• بهداشت دست را بعد از هر نوع تماس با بیماران یا محیط نزدیک آن ها انجام دهید. بهداشت دست نیز باید قبل و بعد از تهیه غذا، قبل از صرف غذا، بعد از استفاده از توالت و هر زمان که دست ها کثیف به نظر می رسند، انجام شود. اگر دست ها به وضوح کثیف نباشند، می توان از محلول دست حاوی الکل استفاده کرد. برای دست هایی که به وضوح کثیف هستند از صابون و آب استفاده کنید.
• هنگام شستن دست ها با آب و صابون، بهتر است از دستمال کاغذی یکبار مصرف برای خشک کردن دست استفاده شود. اگر این مواد در دسترس نیستند، از حوله های تمیز استفاده کرده و هنگام خیس شدن، آن ها را تعویض کنید.
• برای محدود کردن ترشحات تنفسی، باید یک ماسک پزشکی در اختیار بیمار قرار داده شود و تا حد ممکن ماسک زده شود. افرادی که نمی توانند ماسک پزشکی را تحمل کنند باید از بهداشت تنفسی سخت استفاده کنند یعنی دهان و بینی هنگام سرفه یا عطسه باید با یک دستمال کاغذی یکبار مصرف پوشانده شود. موادی که برای پوشاندن دهان و بینی استفاده می شود باید بعد از استفاده به طور مناسب دور انداخته یا تمیز شوند (به عنوان مثال، دستمال های قابل شستشو را با استفاده از صابون معمولی یا مواد شوینده و آب بشویید).
• مراقبین باید در هنگام قرار گرفتن در اتاق بیمار، ماسک پزشکی مناسب داشته باشند که دهان و بینی آن ها را کاملا بپوشاند. در حین استفاده ماسک نباید لمس یا دستکاری شود. اگر ماسک از ترشحات خیس یا کثیف شود، باید بلافاصله با ماسک تمیز و خشک جدید جایگزین شود. ماسک را با استفاده از تکنیک مناسب دفع کنید. یعنی جلوی آن را لمس نکنید، بلکه در عوض بند آن را باز کنید. ماسک را بلافاصله پس از استفاده دور انداخته و بهداشت دست را انجام دهید.
• از تماس مستقیم با مایعات بدن، به خصوص ترشحات دهان یا تنفس و مدفوع خودداری کنید. هنگام انجام مراقبت از دهان یا تنفس و هنگام دست زدن به مدفوع، ادرار و سایر زباله ها از دستکش یکبار مصرف و ماسک استفاده کنید. بهداشت دست را قبل و بعد از از بین بردن دستکش و ماسک انجام دهید.
• از ماسک یا دستکش استفاده مجدد نکنید.
• برای بیمار از لباس و ظروف مخصوص غذا استفاده کنید. این موارد پس از استفاده باید با صابون و آب تمیز شوند و به جای دور ریختن مجددا مورد استفاده مجدد قرار گیرند.
• سطوحی در اتاق مراقبت از بیمار که اغلب روزانه لمس می شوند نظیر میزهای کنار تختخواب، تخت خواب و سایر مبلمان اتاق خواب را تمیز و ضدعفونی کنید. ابتدا باید برای تمیز کردن از صابون معمولی خانگی یا مواد شوینده استفاده شود و بعد از شستشو، باید از مواد ضد عفونی کننده معمولی خانگی که حاوی ۰.۵ درصد هیپوکلریت سدیم است (یعنی معادل pm 5000 یا ۱ قسمت سفید کننده ۵ تا ۹ قسمت آب) استفاده شود.
• حداقل یکبار در روز سطوح حمام و توالت را تمیز و ضد عفونی کنید. باید ابتدا برای تمیز کردن از صابون معمولی خانگی یا مواد شوینده استفاده شود و بعد از شستشو، باید از مواد ضد عفونی کننده معمولی خانگی حاوی ۰.۵ درصد هیپوکلریت سدیم استفاده کرد.
• لباس ها، ملحفه ها و حوله های حمام و دست بیمار را با استفاده از صابون های معمولی و آب و یا ماشین لباسشویی در دمای ۶۰-۹۰ درجه سانتیگراد با مواد شوینده خانگی معمولی تمیز کرده و کاملاً خشک کنید. ملحفه های آلوده را درون یک کیسه مخصوص لباس کثیف قرار دهید. لباس های کثیف را نتکانید و از سرایت آلودگی به پوست و لباس خودداری کنید.
• از دستکش و لباس محافظ (به عنوان مثال پیش بندهای پلاستیکی) باید هنگام تمیز کردن سطوح یا دست زدن به لباس یا ملحفه آغشته به مایعات بدن استفاده شود. بسته به مورد، می توان از دستکش های با کاربرد عمومی یا یکبار مصرف استفاده کرد. پس از استفاده، دستکش های معمولی باید با صابون و آب تمیز شوند و با محلول هیپوکلریت سدیم ۰.۵٪ ضدعفونی شوند. دستکش های یکبار مصرف (به عنوان مثال، نیتریل یا لاتکس) باید پس از هر بار مصرف دور ریخته شوند. بهداشت دست را قبل و بعد از برداشتن دستکش انجام دهید.
• دستکش ها، ماسک ها و سایر زباله های تولید شده در هنگام مراقبت از بیمار باید قبل از اینکه به عنوان زباله های عفونی دفع شوند، آن ها را داخل یک سطل زباله با درب در اتاق بیمار قرار دهید.
• از قرار گرفتن در معرض سایر موارد در معرض آلودگی از محیط نزدیک بیمار خودداری کنید (مثلاً مسواک، سیگار، وسایل غذاخوری، ظروف، نوشیدنی، حوله، دستشویی یا ملحفه خود را از بیمار جدا کنید).
• هنگامی که مراقبین بهداشت (HCW) در منزل خدمات مراقبت را ارائه می دهند، باید ارزیابی خطر برای انتخاب تجهیزات محافظ شخصی مناسب را انجام دهند و توصیه های مربوط به اقدامات احتیاطی و تماس را دنبال کنند.

• افراد (از جمله پرستاران و مراقبان بهداشت (HCW) که در معرض اشخاص مشکوک به بیماری ویروس کرونا قرار گرفته اند، مخاطب تلقی می شوند و باید از آخرین روز تماس، برای ۱۴ روز تحت نظر باشند.
• مخاطب شخصی است که هر یک از مواجهه های زیر را داشته باشد:
• قرار گرفتن در معرض مراقبت های بهداشتی، از جمله ارائه مراقبت مستقیم برای بیماران مبتلا به بیماری کووید-۱۹، کار با مراقب بهداشت (HCW) آلوده به ویروس که باعث بیماری COVID-19 می شود، مراجعه به بیماران مانند بیمار مبتلا به بیماری ویروس کرونا یا اقامت در همان محیط.
• قرار گرفتن در معرض تماس با هم در نزدیکی یا رفتن به کلاس مشترک با بیمار مبتلا به بیماری ویروس کرونا.
• همسفر بودن با بیمار دارای بیماری کووید-۱۹ در هر نوع وسیله نقلیه.
• قرار گرفتن در معرض زندگی در همان خانواده به عنوان بیمار مبتلا به بیماری  COVID-19  در طی ۱۴ روز پس از شروع علائم در بیمار.
• باید راهی برای برقراری ارتباط مراقبان با یک ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی در مدت زمان مراقبت ایجاد شود. همچنین، کارکنان بهداشت و درمان باید سلامت مخاطبین را بطور منظم از طریق تلفن اما به طور ایده آل و در صورت امکان از طریق ویزیت های حضوری روزانه بررسی کنند، بنابراین می توان تست های تشخیصی خاص را در صورت لزوم انجام داد.
• پرستار یا ارائه دهنده خدمات بهداشتی باید پیش از این دستورالعمل ها و آموزش هایی را به مخاطبین (بیمارتحت نظر در منزل) بدهد تا در صورت ابتلا به علایم حاد بیماری (و نیاز به مراجعه به بیمارستان یا مراکز بهداشتی و درمانی)، در چه مواردی و چگونه مراقبت های لازم را انجام دهند، از جمله مناسب ترین روش حمل و نقل، زمان و محل ورود به مراکز مراقبت های بهداشتی و درمانی و اقدامات احتیاطی در صورت تماس با فرد دارای علائم بیماری

• به مرکز پزشکی پذیرنده اطلاع دهید که یک بیمار با علائم وارد خواهد شد.
• در حین مسافرت برای دریافت مراقبت، شخصی که مریض است باید از ماسک پزشکی استفاده کند.
• برای انتقال، باید در صورت امکان جهت رفاه، از حمل و نقل عمومی اجتناب کرد. می توان آمبولانس فراخوان کرد، یا انتقال بیمار را می توان در صورت امکان با یک وسیله نقلیه شخصی انجام داد که در آن همه پنجره ها باز باشد.
• به فرد دارای علائم توصیه می شود که همیشه بهداشت تنفسی و بهداشت دست را انجام داده و در هنگام انتقال و زمانی که در مرکز مراقبت های بهداشتی قرار دارند در ایستادن یا نشستن تا حد ممکن از دیگران (حداقل یک و نیم متر) فاصله بگیرند.
• تمام سطوحی که با ترشحات تنفسی یا مایعات دیگر بدن هنگام حمل و نقل آلوده می شود باید با صابون یا مواد شوینده تمیز شود و سپس با یک محصول خانگی معمولی حاوی یک محلول سفید کننده رقیق شده ۰.۵٪ ضد عفونی شود.

منبع: سازمان بهداشت جهانی