هیپوترمی یا کاهش دمای بدن و مراقبتهای پرستاری آن

کاهش دمای بدن (Hypothermia)

      هیپوترمی: به صورت کاهش دمای مرکزی به کمتر از ۳۵ درجه سانتی گراد تعریف می شود. هیپوترمی حاد متعاقب افت ناگهانی دمای بدن در مدت چند دقیقه تا چند ساعت نظیر مواردی که در هنگام غوطه ور شدن در آب سرد یا تغییر ناگهانی آب و هوا ایجاد می شود، پدید می آید. هیپوترمی تحت حاد یا مزمن در اثر افت تدریجی دمای مرکزی در مدت چند ساعت تا چند روز ایجاد می شود. نمونه بارز این حالت در یک منطقه کوهستانی، درشرایط نبود پوشش یا پناهگاه مناسب ایجاد می شود و هیپوترمی در صورتی که دمای مرکزی مابین ۳۲ درجه سانتی گراد و ۳۵ درجه سانتی گراد باشد خفیف در نظرگرفته می شود.

دمای مرکزی کمتر از ۳۲ درجه سانتی گراد نمایانگر هیپوترمی شدید می باشد. کودکان و مردان لاغر جوان بخصوص در معرض خطر بیشتر می باشند .

                                                  ویژگیهای بالینی در هیپوترمی

هیپوترمی خفیف :

هیپوترمی خفیف بصورت نبود تناسب و توازن حرکتی ظریف و عدم تشخیص وقضاوت صحیح در یک فردی که از سایر جهات کاملاً هوشیار است، تظاهر می کند. لرزیدن معمولاً وجود داشته و در جهت یابی و حرکت ممکن است اشتباهاتی صورت گیرد.

هیپوترمی شدید :

تغییر وضعیت فکری با افت دمای مرکزی به زیر ۳۲ درجه سانتی گراد تشدید شده و همراه با پسرفت حافظه،بی تفاوتی (آپاتی) و تصمیم گیری معیوب و پیشرفت به سوی کما می باشد. گفتار بیمار اغلب درهم وبرهم می گردد .

  درمان :

اصول درمان شامل موارد زیر می باشد .

1. پیشگیری از اتلاف بیشتر گرما
2. برگرداندن دمای بدن به حد طبیعی
3. مراقبتهای حمایتی جهت تسهیل مراحل ۱و۲

* اصول اداره بیمار دچار هیپوترمی

     سرما زدگی:

سرمازدگی در درجه حرارت های زیر صفر درجه سانتی گراد ایجاد می شود وباعث انجماد و سپس مرگ بافت ها می شود. خطر ایجاد سرمازدگی هم بستگی به دمای محیط و عامل سرمازایی باد و هم مدت زمان مواجهه فرد دارد پیدایش سرمازدگی در شرایط وزش بادهای شدید، ارتفاعات بلند، تماس با مواد هادی حرارت نظیر فلز (فریم عینک – صندلی) و آب، دهیدراتاسیون (کاهش حجم خون)، استعمال تنباکو وهر عامل دیگری که سبب کاهش تغذیه خونی اندامها بشود(برای مثال کفشهای نامیزان،حلقه های انگشتروبیماریهای قلبی عروقی شامل سندرم(رینود) محتملتر است.

دو حالت ممکن است در فرد سرما زده بوجود آید:

1. سرما زدگی عمومی General Hypothermia
2. یخ زدگی Frostbite

 پیشگیری :

روشهای پیشگیری از سرما زدگی شامل حفظ گرمای بدن از طریق استفاده از پوشاک کافی (که بدن را پوشانده و نسبت به آب و باد نفوذ ناپذیر است)، اجتناب از فشرده شدگی اجزاء بدن توسط البسه یا سایر وسایل و اشیا (بخصوص پرهیز از پوشیدن کفش تنگ) دستکشهایی که جای چهار انگشت را با هم و جای شست را جداگانه دارد (بجای دستکشهای عادی ) خشک نگه داشتن بدن، پرهیز از تماس مستقیم با فلزات هادی حرارت، حفظ آب بدن و مصرف کالری کافی می باشد .

درمان:

اصول درمان بیمار شامل موارد ذیل است:

1. پیش گیری از آسیب بیشتر به پوست
2. اجتناب از یخ زدگی مجدد
3. گرم کردن سریع
4. پیش گیری از عفونت
5. تأخیر در جراحی

درمان سرمازدگی

پاسرمایی  ((Trench foot

پاسرمایی نتیجه مواجهه طولانی اندامهای تحتانی با دماهای ما بین صفر درجه سانتی گراد تا ۱۵درجه سانتی گراد بدون ایجاد یخ زدگی بافتها می باشد آسیب بافتهای نرم بخصوص اعصاب محیطی ایجاد می گردد و ممکن است غیر قابل برگشت باشد. نمای اندامهای درگیر بصورت رنگ پریده، بی حس وبدون نبض بوده و این خصوصیات بعد از گرم کردن مجدد نیز باقی می مانند .

     عوامل خطر ساز شامل: شرایط مرطوب، پوشاک و کفش های تنگ و فشارنده، هیپوترمی و بیحرکتی می باشد .

مشخصاً در مدت یک تا دو روز بعد از گرم کردن مجدد پرخونی اندامهای درگیر ایجاد شده که همراه با درد سوزاننده و برگشت تدریجی حس به سمت بالا(پروگزیمال) می باشد.

 سرما زدگی عمومی

این ناراحتی یکی از عوامل تهدید کننده حیات محسوب می شود و تمام بدن را تحت تأثیر قرار می دهد . میزان مرگ و میر در سرمازدگی عمومی بیش از ۸۷ درصد می باشد. سه نوع سرمازدگی وجود دارد:

1. سرما زدگی خفیف ( دمای بدن بین ۳۲ تا ۳۵ درجه سانتی گراد )
2. سرمازدگی متوسط (دمای بدن بین ۲۸ تا ۳۲ درجه سانتی گراد )
3. سرمازدگی شدید ( دمای بدن کمتر از ۲۸ درجه سانتی گراد )

 بجز مواجهه با سرما چند علت دیگر نیز می تواند منجر به افت دمای کلی بدن شود :

• استفاده از داروها : مانند فنوباربیتال، دیازپام ،مورفین، فنوتیازین و غیره
• عمل جراحی
• افتادن در آب
• بیماریهای داخلی: مانند بیماریهای قلبی- عروقی،تیروئیدی،غدد فوق کلیوی ،کلیوی،عفونی،سرطان ،سکته مغزی،درماتیت
• تروما (بدلیل از دست رفتن خون زیاد)
• سن بسیار زیاد یا خیلی کم
• بی تحرکی

مراحل سرما زدگی عمومی(کاهش دمای بدن) عبارتند از:

• لرز(واکنش بدن به منظور تامین حرارت )
• خواب آلودگی،گیجی و منگی و بی تفاوتی
• کاهش محسوس سطح هوشیاری
• کاهش علائم حیاتی(نبض و تعداد تنفس کند و فشار خون پایین )
• مرگ

اقدامات و مراقبتهای پرستاری اولیه:

• البسه خیس مصدوم را خارج نموده و او را خشک کنید.
• امدادگر با در آغوش گرفتن مصدوم،دوطرف بدن او را با حرارت بدنش گرم نماید.
• اگر مصدوم هوشیار و در جای گرم بود،برایش اکسیژن با رطوبت زیاد بدهید.
• تنفس و نبض او را کنترل کرده و در صورت لزوم CPR را شروع کنید . به یاد داشته باشید که هیچ مصدوم سرمازده ای را قبل از گرم کردن ؛مرده تلقی نکنید.

در هیپوترمی شدید اقدامات زیر را انجام ندهید:

1. هیچ مایع داغی به او ننوشانید.
2. به مصدوم اجازه فعالیت ندهید .
3. او را به آرامی منتقل نمایید.

در هیپو ترمی خفیف سه نکته بالا را انجام دهید.

توصیه های عمومی جهت گرم کردن مصدوم :

• از وان آب گرم (که دمایش بیش از ۴۴ درجه سانتی گراد نباشد) یا پتوی برقی استفاده کنید . دستها و پاهای مصدوم را بیرون قرار دهید .
• کیسه های آب گرم را کنار قسمتهایی که بیشترین اتلاف گرما دارند قرار دهید(مانند سر و گردن ؛قفسه سینه و کشاله ران).مراقب باشید که مصدوم را نسوزانید.
• یک امدادگر داخل کیسه خواب کنار مصدوم بخوابد .
• از تکان دادن مصدوم در حین انتقال اجتناب کنید .
• مصرف نوشیدنی های گرم اثر گرما زایی کمی دارد و مقدار کمی انرژی آزاد می کند . نوشیدنی گرم به مغز پیام می دهد که خون بیشتری به پوست بفرستد . گشاد شدن عروق خونی پوست احساس گرما ایجاد می کند ولی به دلیل گشادی مویرگها وعرضه بیشتر خون در محیط بدن ؛گرمای بدن از دست می رود بنابر این در مصرف آن باید متعادل عمل نمود.
• در مصدوم دچار سرمازدگی شدید توصیه می شود که خارج از مرکز درمانی اقدام به گرم کردن سریع مصدوم نکنید،زیرا در بسیاری از موارد نیاز به گرم کردن مصدوم وجود ندارد .
• مصدومین دچار سرمازدگی شدید را بسیار با دقت و سریع منتقل کنید؛چنانکه گویی دست و پایشان شکسته است.
• مصدوم بیهوش را داخل وان آب گرم قرار ندهید.
• از دادن هر گونه نوشیدنی به مصدوم بیهوش خودداری کنید.
• CPR انجام ندهید مگر اینکه مصدوم فاقد نبض باشد .
• اندامها و تنه(شکم و قفسه سینه) را هم زمان گرم نکنید .

یخ زدگی      Frostbite

یخ زدگی اغلب همراه با سرمازدگی عمومی می باشد و در طی آن یک یا چند عضو بدن یخ زده و از کار می افتد در جریان یخ زدگی مایعات داخل پوست و عمق بدن یخ زده و بلورهای یخ تشکیل می شوند این بلورهای به تدریج لایه های یخ را در بین سلولهای پوست تشکیل داده و جریان خون نیز مسدود می گردد. به یاد داشته باشید که تقریباً۷۰ درصد بدن انسان از آب تشکیل شده است.

شایع ترین محلها برای یخ زدگی به ترتیب عبارتند از : دستها، پاها، گوش ها، بینی وگونه ها .

عواملی که احتمال یخ زدگی را افزایش می دهند عبارتند از:

• هرنوع تروما
• سن زیاد یا سن نوزادی
• کفش تنگ
• مصرف الکل (به دلیل گشاد کردن عروق موجب از دست دادن بیشتر حرارت می شود)
• البسه خیس
• ارتفاع بالا
• از دست رفتن خون
• سیاه پوستان ( شش برابر سفید پوستان دچار این عارضه می شوند)

  مراحل یخ زدگی:

الف : یخ زدگی انتهایی: که در انتهای اعضای بدن رخ می دهد مانند نوک انگشتان دست و پا،نوک بینی ؛نوک لاله گوش و گونه . عموماً خونرسانی به این مناطق کمتر صورت می گردد و بیشتر نیز در معرض هوای سرد می باشند. مصدوم ممکن است از یخ زدن عضو خود مطلع نشود و تنها سفید شدن اندام خود را ببیند. سیر این نوع یخ زدگی به آهستگی و بدون درد می باشد ولی در ابتدا ممکن است پوست قرمز شود و بعد به رنگ سفید درآید . در این نوع یخ زدگی قسمتهای بسیار سطحی پوست دچار یخ زدگی می شوند.

ب- یخ زدگی سطحی: این نوع یخ زدگی در کل پوست و قسمتهای زیر پوست روی میدهد پوست سفید و خمیری شده و در زیر پوست یک لایه شل قابل لمس است. در حین ذوب شدن یخ، درد وتورم و تاول روی می دهد.

 ج- یخ زدگی عمقی: لایه های زیرین پوست نیز منجمد شده و سخت می گردند . رنگ پوست به رنگ سفید تا کبود درمی آید و احتمال از بین رفتگی همیشگی عضو یخ زده وجود دارد .

  اقدامات و کمکهای اولیه

تمامی یخ زدگی ها کمکهای اولیه یکسانی را می طلبند. فوری مصدوم را به مرکز درمانی برسانید.گرم کردن عضو توصیه می شود.

        الف- گرم کردن سریع

1. اگر به مراکز درمانی نزدیک هستید یا احتمال یخ زدن دوباره وجود دارد،سعی در گرم کردن عضو نکنید.
2. هر گونه لباس یا وسیله فشارنده (مثل انگشتر) را که می تواند سبب اختلال در گردش خون شود از بدن مصدوم خارج نمایید .
3. قسمتهای یخ زده را در آب گرم (نه داغ) قرار دهید. دمای آب را بوسیله دماسنج اندازه بگیرید. دمای آب باید بین ۳۸ تا۴۲ درجه سانتی گراد باشد . اگر دماسنج ندارید باریختن مقداری آب روی ساعدتان دمای آن را آزمایش کنید با اضافه کردن آب گرم به مقدار مورد نیاز دمای آب را ثابت نگه دارید.
4. گرم کردن اغلب ۲۰تا ۴۰ دقیقه طول می کشد باید تا زمانی ادامه یابد که بافت نرم و انعطاف پذیر شود.
5. جهت آسیبهای گوش و صورت از پارچه های گرم ونمناک استفاده کنید و مکرر آنها را تعویض نمایید.
6. گرم کردن عضو یخ زده همراه با تحریک اعصاب حسی و درد شدید می باشد ،لذا بدین منظور می توان از آسپیرین یا استامینوفن جهت کنترل درد استفاده کرد.

ب- مراقبت های بعدی:

1. مصدوم را مانند یک تخته چوب منتقل نمایید!!
2. تمام بدن را گرم نگه دارید.
3. از تماس مستقیم قسمتهای آسیب دیده با لباس ،بستر و غیره جلوگیری کنید.
4. به تاولها دست نزنید.
5. چند گاز خشک و استریل بین انگشتان دست و پا قرار دهید تا رطوبت را جذب کرده و از چسبیدن انگشتان به یکدیگر جلوگیری کند.
6. قسمت آسیب دیده را به آرامی بالا بیاورید تا از درد و تورم آن کاسته شود .
7. هم مصدوم و هم قسمت آسیب دیده را گرم نگه دارید ولی بیش از حد گرم نکنید .

  ج- توجه :

1. به مصدوم اجازه ندهید روی پای یخ زده راه برود (بخصوص بعد از گرم کردن عضو)
2. از آب گرمتر از ۴۲ درجه سانتی گراد استفاده نکنید زیرا ممکن است موجب سوختگی شود.
3. به تاولهای ایجاد شده دست نزنید .
4. قسمت آسیب دیده را مالش ندهید(حتی با برف)
5. از وسایل مقابل برای گرم کردن عضو استفاده نکنید :بطری آب داغ ،اشعه ماوراءبنفش ،بخاری،رادیاتور،لوله بخاری یا شعله آتش زیرا این روشها دمای بیش از حد ایجاد می کند که قابل کنترل نبوده و موجب سوختگی می شوند.
6. اجازه ندهید قسمتی که ذوب شده مجدداًیخ بزند زیرا تشکیل مجدد کریستال های یخ به بافت ها آسیب می زند.
7. هر چه سریعتر مصدوم را به مرکز درمانی منتقل نمایید و در حین انتقال به او اکسیژن با فشار زیاد داده و علائم حیاتی را هر ۵ دقیقه یک بار کنترل کنید.

روی تمام زخمها بدرستی باید پوشیده شود و پوشش آن نیز ثابت گردد .بستن پوشش صحیح بر روی زخم به التیام زخم کمک کرده و موجب پیشگیری از عوارض زخمها می شود .نبستن یا بستن نادرست روی زخم موجب ابتلا به عفونت،درد و شوک و اختلال در خونرسانی و قطع عضو می گردد.