نکاتی در مورد طراحی دفترپرستاری در نقشه بیمارستان

کلیات :

بیمارستان ، مرکزی برای درمان بیماران است و بیمار بدون طبابت یک پزشک مجرب ، به نتیجهء درمانی مطلوب دست نخواهد یافت ولیکن باتوجه به حضور مقطعی و محدود هر پزشک بر بالین بیمار تحت سرویس خود و لزوم ادامه درمان توسط پرستاران بیمارستان ، در حقیقت میتوان گفت پزشکان میهمانان ذی نفوذ بیمارستانند و جامعهء پرستاری هر بیمارستان ، بیشترین حجم عملیات درمانی را در این رابطه بعهده دارند.

از نگاهی دیگر پرستاران بعنوان مراقبان و همراهان اصلی بیمار در تمام طول شبانه روز ، قانونآ تنها قشری از کارکنان بیمارستان هستند که موظف به تحویل تک تک بیماران در پایان هر شیفت به یکدیگر میباشند ، پس میتوان جامعهء پرستاری هر بیمارستان را به نوعی صاحب اصلی و قیم کل بیماران یک بیمارستان نامید . اگر چه تعاریف فعلی و عرف جامعهء پزشکی و به خصوص مباحث مدیریت اقتصادی و . . . کم کم از این تعریف انسانی و تاریخی ، فاصله گرفته باشد.

همچنین شکی نیست که جانمایی هر کدام از بخشهای بیمارستانی در عملکرد آن بخش در بیمارستان تاثیر گذار خواهد بود و در این بین ، آنهایی که با بیماران سروکار دارند مهمتر هستند . شاید به همین دلیل اگر بگوئیم محل استقرار دفتر پرستاری در بیمارستان در خروجی نهایی کار یعنی سلامت بیمار و رضایتمندی وی ، نقش مهمی ایفا میکند ، سخن بیراهه ای نباشد . 

در این بخش به موضوع اختصاصات دفتر پرستاری و مترون بیمارستان از چند منظر متفاوت ، ولی حول تشریح بهتر جایگاه فیزیکی این دفتر ، و روابط درون بخشی و برون بخشی آن در بیمارستانها خواهیم پرداخت :

اهمیت  دفتر مترون در بیمارستان  :

۱) مترون بیمارستان به عنوان مسئول جامعهء پرستاران هر بیمارستان ، بدون شک از ارکان اصلی ادارهء علمی و تخصصی هر بیمارستان است .  معلومات تخصصی ، تجربیات علمی و تجربی ، تسلط معنوی و استادانه بر عملکرد پرستاران و به ویژه سوپر وایزرها ، آگاهی و اشراف بر روابط سازمانی و ضوابط اجرایی و . . . همگی باعث گردیده تا مترون یک بیمارستان نقش اساسی دربالا بردن کیفیت درمان ، را بعهده داشته باشد

۲) در اثبات راهبردی بودن نقش مترون بیمارستان دهها نکتهء کوچک و بزرگ دیگر نیز وجود دارد ، اما در نهایت بایستی اذعان داشت اگر مترون واقعآ مترون باشد و براساس شایستگی ها و ارزش های علمی و تجربی و تخصصی منصوب شده باشد ؛ در آنصورت ؛ دیگر تنها یک نکته برای کنترل و نظارت و اشرافیت مترون و اثر گذاری وی  باقی خواهد بود و آن امکانات سخت افزاری بیمارستان است . پر واضح است که در رآس همه آنها ، جانمایی محل دفتر این ناظر کل ، در مجموعهء وسیع و پر کاراکتر بیمارستانی  ، قابل ذکر ترین مولفه خواهد بود . به گونه ای که در حال حاضر مشکل ارتباط فیزیکی محل دفتر پرستاری بیمارستان و علی الخصوص دفتر مترون بیمارستان ، با سایر بخش های بیمارستانی ، از معضلات ساختاری اکثر بیمارستانهای کشور بوده و موجب خسارت به بهره وری این جایگاه در بیمارستانها گردیده است . این موضوع تا جایی پیش رفته که به اذعان اکثر خبرگان بیمارستانی ، محل کار مترون بیمارستان در هر بیمارستان ، در ارتقاء انضباط بیمارستانی در آن بیمارستان ، قطعا موثر خواهد بود .

۳) اصلی ترین انحرافی که در تعیین محل و جانمایی مجموعهء مدیریت پرستاری بیمارستانها وجود دارد ٬ معضل اداری فرض نمودن  وظایف دفتر پرستاری و نتیجتآ   جدا نمودن  این مجموعه از فضاهای درمانی و چسباندن آن به فضاهای اداری بیمارستان است . موضوعی که از ندانستن یا کم اهمیت دانستن شرح وظایف تخصصی مدیریت پرستاری از جانب دست اندرکاران احداث بیمارستانها نشآت  میگیرد . خروج مجموعهء دفتر پرستاری – سوپروایزرها – و مترون  از فضای عمومی درمانی به منطقهء فضای اداری و یا بدتر از آن فضای پشتیبانی بیمارستان ٬  یک اشتباه بزرگ و گرانقیمت ارزیابی شده و به هیچوجه این نوع  طراحی در جانمایی دفتر پرستاری منطبق با منطق بیمارستان داری نمیباشد . برای سنجش اشکالات این نوع از جانمایی ها کافی است تا سری به بعضی از بیمارستانها که دفاتر پرستاری آنها ٬ در طبقات و راهروهای دورافتاده و بدون داشتن رابطهء فیزیکی مناسب و سریع با بخشهای درمانی هستند بزنید تا انبوه گلایه های پرسنل و مدیران و حتی بیماران و همراهان ایشان را مشاهده نمایید  

با نگاهی به شرح وظایف و جوانب کاری دفتر مترون بیمارستان ،اهمیت اثرگذاری این جانمایی ها بیشتر مشخص میشود.

نکات موثر در تعیین محل دفتر پرستاری بیمارستان :

۱)       مترون و سوپروایزر های شیفتی در یبمارستان ، بیشترین کار را با بخشهای بستری ، اورژانس ، ای سی یو ، سی سی یو ، پست سی سی یو ، و اطاق عمل بیمارستان دارند . اینکه در شرایط انتصاب مترون بیمارستان تجربهء کار در بخش اورژانس و بخش مراقبت های ویژه ذکر شده است ٬ قطعآ  دلیلی بر لزوم نظارت موءثر تر وی بر این بخشها خواهد بود . این نظارت قطعآ بایستی در طراحی فضاها و روابط بین این طیف از بخشها و محل دفتر پرستاری از ابتدا در نظر گرفته شود به گونه ای که مترون و سوپروایزرها بتوانند براحتی و با کمترین فاصلهء مکانی و زمانی ممکن ، به این بخشهای حیاتی و اصلی بیمارستانی دسترسی داشته باشند. بنابراین دفاتر پرستاری بایستی رابطه فیزیکی مناسب  – مستقیم و بدون واسطه  – و حتی الامکان بصری با بخشهای مهم  بیمارستانی داشته باشند.. 

۲)       در آیین نامه ارزشیابی بیمارستانها ٬ حضور فیزیکی مترون و سوپروایزرها دربخشهای مختلف بیمارستان اجباری بوده و ارزشیابی عملکرد پرستاران توسط مترون را منوط به حضور فیزیکی در محل کار ایشان دانسته است . تا جاییکه برابر آیین نامه مذکور اختصاص حداقل ۱۸ ساعت از فعالیت های هفتگی مدیریت پرستاری  را به امر نظارت مستقیم بر کادر پرستاری بیمارستان الزامی میداند . در چنین شرایطی چگونه میتوان دفتر پرستاری را خارج از سایت درمانی بیمارستان گنجاند و انتظار اختلال در این حضور مستمر و فیزیکی در بخشها را از مدیریت پرستاری نداشت؟

۳)       ارتباطات درون بیمارستانی و برون بیمارستانی پرسنل دفتر پرستاری بیمارستان ٬ موقعیت خاصی را برای جانمایی این دفتر میطلبد . روزانه دهها بار بدلیل روابط سازمانی موجود در نظام درمانی بیمارستانها ٬ لازم است تا پرسنل بیمارستان به خصوص پرستاران و نیز  بیماران و حتی همراهان ایشان از یکسو و بازرسین و مامورین و مراجعین برون بیمارستانی از سوی دیگر ٬  به مدیریت پرستاری مراجعهء حضوری داشته باشند  .  بنابر این محل این دفتر بایستی بگونه ای تعیین گردد که نیازمندیهای ارتباطی هر دو طیف را پوشش مناسب بدهد . به  شرایط بالا بایستی بحث در دسترس بودن برای کل پرسنل پرستاری را هم اضافه نمود . بعنوان مثال نمیتوان دفترمترون بیمارستان را در داخل مجموعه های ایزوله بیمارستان تصور نمود . البته در مقابل عده ای نیز معتقدند دفتر پرستاری بایستی در جایی از ساختمان بیمارستان باشد که تا حد امکان کنترل ورود و خروج پرستاران برای این محل وجود داشته باشد .!!!

۴)       کمیته های بیمارستانی از ارکان ارتقاء سلامت و توسعهء کمی و کیفی و عملکردی پروسهء درمان در بیمارستانها هستند . این کمیته ها بدون قرار گرفتن در بطن اتفاقات و رویدادها و عملکردهای روزانهء بیمارستان هرگز پویا و تآثیر گذار نخواهند بود  . به همین دلیل قانونگذار اعضاء این کمیته ها را از دست اندرکاران اصلی بیمارستان انتخاب نموده تا کوچکترین جزییات موارد بیمارستانی را از نزدیک رصد نمایند .  . حداقل ۷ کمیته از ۱۲ کمیتهء بیمارستانی با محوریت پرستاری بیمارستان بوده و پر واضح است که این مهم بدون  حضور در بخشهای درمانی قابل طرح نمیباشد . لهذا تفکر جدا کردن مدیریت پرستاری از سایت درمانی و چسباندن آن به فضاهای اداری با این وظیفهء پرستاری نیز مغایرت دارد

۵)       ارتباط فیزیکی  مناسب با بخشهای اصلی بیمارستان نظیر اورژانس – بخش های مراقبت ویژه – بخش های بستری بالاترین اولویت را در تعیین جانمایی مدیریت پرستاری هر بیمارستان با هر نوع گرایش را دارد . این موضوع میتواند فصل الخطاب تعیین جانمایی دفتر پرستاری فرض شده و بر سایر جوانب برتری داشته باشد . دراین بین البته اورژانس ازاولویت بیشتری برخوردار است . شاید نزدیکی اورژانس به طبقهء همکف و همچنین لابی بیمارستان ٬ هم ٬ در این همسایگی مزید بر علت شده باشند.

۶)       اگر بتوانیم جانمایی دفتر پرستاری را در ساختار بیمارستان ٬ مابین  فضای درمانی و فضای اداری و اجرایی قرار بدهیم ٬ بدون شک حداقل ۱۵٪ به بهره وری و راندمان کاری دفتر پرستاری کمک کرده ایم . واگر این جانمای در ساختار بیمارستان مابین فضای درمانی و فضای اداری و فضای درمانگاهی و در کنار لابی اصلی بیمارستان بوده باشد ٬ دیگر هیچ نقصی بر آن نمیتوان متصور بود ( گرچه چنین مکانی بسیار سخت قابل حصول خواهد بود ٬ چه در بیمارستانهای گسترده و چه در بیمارستانهای مرتفع)

۷)    از طرفی راهروها و بخشها و فضای داخلی بیمارستان ٬ بیش از نیمی از شبانه روز سوت و کور است و پرستاران و پرسنل خانم هم دربیمارستان در طول شیفت عصر وشب ٬ گاهآ نیاز به مراجعه به دفتر پرستاری و سوپروایزر ها را دارند . نبایستی فاصله و نوع راهروها و پیچ و خم فضاها ٬ از هر بخشی تا محل کار سوپروایزرها ٬  موجب هر نوع دل نگرانی و آزار این پرسنل گردد . گرچه سوپروایزر هایی هم وجود دارند که  به دلیل همین مشکلات در طول شب بعضی از بخشها را  انفرادآ  بازدید نمی نمایند.

۸)       همچنین توجه به جایگاه پرستاری اورژانس و توجه به ارتباط فیزیکی مناسب فضاها در مواقع اعلام کد نیز ایجاب مینماید که دفتر مدیر پرستاری  بیمارستان به اورژانس نزدیک تر باشد.

۹)    امکان کنترل به موقع و موثر  بخش سرپایی و درمانگاهها نیز از مواردی است که در تعیین محل دفتر پرستاری موثر است.

۱۰)    نزدیکی و سهل الوصول بودن محل دفتر پرستاری برای عموم مراجعین ،  یعنی اجرای اصل رضایتمندی بیماران و کنترل بازخورد فعالیت پرستاران در نظر مردم . بنابر این در دسترس بودن دفتر پرستاری  در طراحی ها نبایستی فدای چیز دیگری گردد

۱۱)    و در نهایت ، حجم و میزان توجه مسئولین بیمارستان به شرح وظایف مهم دفتر پرستاری  ، در تعیین محل آن و ارتباطی که با بخشهای بستری و سرپایی و …. دارد،  قابل سنجیدن خواهد بود .

تعیین نوع و ظرفیت دفتر پرستاری بیمارستان :

۱)       بایستی از ابتدا مشخص شود با توجه به ظرفیت تخت های بیمارستان و تعداد کادر پرستاری موجود ، تشکیلات دفتر پرستاری در هر بیمارستان چه حجمی بایستی داشته باشد . اگر چه چارت دفتر پرستاری در انواع بیمارستانها موجود است ، ولی معمولا این چارت در کمتر بیمارستانی رعایت میگردد . علت کاهش یا افزایش حجم این جارت میتواند موارد مختلفی باشد.

۲)    در بیمارستانهای کمتر از ۵۰ تختخواب ، یک یا دو اطاق هم میتواند تمامی نیاز های دفتر پرستاری بیمارستان را جواب دهد ؛ لیکن برای یک بیمارستان ۳۲۰ تختخوابی یک مجموعهء کامل با حداقل ۸ اطاق کار و سرویسهای جانبی هم شاید جوابگو نباشد . یا مثلا بیمارستان های اموزشی ظرفیت های خاصی را در تابعیت مجموعهء دفتر پرستاری نیاز دارند که بیمارستان های دیگر به آن نیاز ندارد . یا مثلا بیمارستان های نظامی و یا وابسته به تشکیلات دولتی ، باتوجه به طبقه بندی خاص مشاغل خود معمولا دارای چارت تشکیلاتی گسترده تری هستند که در سایر بیمارستانها ضرورتی ندارد . از طرفی دفتر پرستاری در بخش خصوصی نیز با کمترین حجم نیروی انسانی ٬ اهداف خود را دنبال مینمایند . بنابراین نبایستی برای تمامی دفاتر پرستاری در هر بیمارستانی که باشد  یک نسخه واحد پیچید .

۳)     از منظری دیگر ، در تعیین مسئولیتهای دفاتر پرستاری و میزان ارجاعات به آن ، شرح وظایف دفتر پرستاری به طور عام  بایستی از دیگر وظایف  خاص منتسبه با این دفتر تمیز داده شود .  توصیه موءکد نگارنده برای تبیین حجم واقعی دفتر پرستاری یک بیمارستان  ، نگرش جداگانه به شرح وظایف خاص و تخصص پرستاری دفتر مترون و نیز سوپروایزرهای شب  ، و تفکیک آن با دیگر وظایف جانبی  دفتر پرستاری ، بوده و پیشنهاد میشود در صورت کمبود جا ، سایر موارد اضافه شده به وظایف تخصصی یک دفتر پرستاری ٬  در محلی دیگر دیده شوند .(اینکه در مواقعی مدیران بیمارستانها وظایفی غیر تخصصی پرستاری را برای کمک به مدیریت بیمارستان به این دفتر ارجاع میدهند نبایستی برای همیشه و ماندگار فرض شود)

۴)       بدیهی است چنانچه از این موضوع غفلت نماییم ، اولآ فضاهای بسیار گرانقیمت درمانی را متآسفانه برای کاری غیر درمانی استفاده نموده ایم که کاری غیر اقتصادی است ؛ ثانیآ اثرات سوء و عواقب گاهآ خطرناک تداخل فضاهای : درمانی – درمانگاهی – اداری – پشتیبانی را برای بیمارستان بوجود آورده ایم  (نظیر ریسک گسترش عفونت های بیمارستانی ) ، ثالثآ بدلیل حجم بزرگ مجموعه پرستاری نخواهیم توانست یک جانمایی مناسب و عملیاتی و در مرکز ثقل درمانی بیمارستان ، برای مترون و سوپروایزرهایش اختصاص دهیم

۵)       در تعیین فضاها و پاویون های اختصاصی برای پرسنل پرستاری ( در بیمارستانهای بالای ۲۰۰ تختخوابی ) تعداد و محل پاویون سوپروایزرها به ترتیب اولویت و اهمیت عبارتست از سوپروایزرهای آموزشی + شیفت  +  اورژانس +اطاقهای عمل + بخشهای ویژه + دیالیز + درمانگاهها + و سوپروایزر هر یک از بخشهای بیمارستانی

۶)       اولویت در تعیین فضا ها ی کاری و پاویون در پرسنل عادی پرستاری نیز شامل بهکار + کارورز + بهیار + کاردان + کارشناس + و کارشناس ارشد پرستاری خواهد بود .  

فضاهای مورد نیاز در داخل دفتر پرستاری :

انواع فضا های مورد نیاز در داخل یک دفتر  پرستاری عبارتند از:

۱) دفتر مدیرپرستاری : در این دفتر برای یک کار مداوم و جلسات حدود شش نفره فضای لازم بایستی پیش بینی شود . همچنین محرمانگی مورد نیاز برای بخشی از وظایف این دفتر بایستی پیش بینی گردد

۲) معاون ها و سوپروایزرهای آموزشی و منشی از دیگر اجزای داخل یک مجموعه پرستاری هستند که این پرسنل هر کدام بغیر از یک میز و محل مراجعین ، در مواقعی به جلسات ۳ و ۴ نفره در طول روز هم نیاز دارند .

۳) محل گزارش نویسی برای انواع دفاتر قانونی موجود در پرستاری نظیر ثبت اقدامات پرستاری – کاردکس اداری – گزارش پرستاری  – ارزشیابی آموزشی – ارزشیابی عملکرد …. لازم است که بایستی فضای هر کدام در این محل منظور و در دسترس مداوم و همیشگی کاربران آن باشند .

۴) همچنین وجود فضاهایی با عناوین ذیل الزامی است . ولیکن حجم و وسعت و نیز بحث اشتراک یا استقلال هر کدام از ریزفضاهای اعلامی ، تابع شرایط خاص هر بیمارستان میباشد .  نام این ریز فضاها بشرح ذیل میباشد:

فضاهای عمومی :   ورودی  +     آبدارخانه   +  فضای استراحت و رختکن + سرویس

فضای پشتیبانی :   در دفتر پرستاری ، برای یک بیمارستان بزرگ محل فعالیت کافی برای هر یک از مشاغل  زیر  لازم است ولی در بیمارستانهای کوچکتر بسته به نظر مدیران  ، میتوان فضاهای زیر را به تفکیک ایجاد نمود:

• اتاق سوپروایزرها (شیفت – آموزشی)
• سرپرستار اورژانس
• سرپرستار اطاق عمل ICU + CCU + + دیالیز
• سرپرستار درمانگاههای بیمارستانی
• سرپرستار هریک از بخش های بیمارستانی
• میز کار مترون بیمارستان
• محل نگهداری دفاتر مختلف گزارش نویسی
• محل رایانه های ثبت عملکرد و کنترل برنامه ها

در داخل مجموعه دفتر پرستاری پیش بینی ایجاد محلی برای استفاده از تاسیسات و تجهیزات ذیل ضروری خواهد بود:

• جعبه کلیدهای کل بخشهای بیمارستان
• محل نصب انواع تکرار کننده سیستم های صوتی یا آژیرهای اعلام حریق
• محل رایانه های ثبت عملکرد و کنترل برنامه ها
• محل نصب سیستم های ارتباطی با سیم – بی سیم
• محل کنترل دوربین مدار بسته
• محل نصب بعضی از UPS  های خاص + کنترل بعضی از برق اضطراری ها
• محل نصب بلندگو – کپسول آتش نشانی – چراغ قوه –

نوشته شده توسط : مهندس محمد رضا اردلانی

برگرفته از: سایت تخصصی صنعت بیمارستان سازی در ایران