نقش مردان در دوران شیردهی همسر

شیردهی یکی از مهم‌ترین بخش‌های مراقبت از کودک است که می‌تواند در تمام طول عمر کودک تاثیرگذار باشد. تغذیه کودک با شیر مادر نه تنها موجب فراهم شدن همه مواد مغذی بدن در حال رشد کودک می‌شود بلکه او را در مقابل بسیاری از بیماری‌ها مصون می‌کند.

خیلی از ما همه مزایای خوردن شیر مادر برای کودک را می‌دانیم اما آنچه از اهمیت زیادی برخوردار است این است که شیردهی نباید تنها به عنوان یک مقوله مربوط به مادر تلقی شود. شیردهی فرآیندی است که به طور غیرمستقیم موجب تاثیراتی روی جامعه، اقتصاد جامعه، مذهب و سایر عوامل فرهنگی اجتماعی و حتی هنجارها و ناهنجارهای اجتماعی می‌شود وباید به آن به صورت امری مشارکتی نگریسته شود، یعنی از سوی جامعه هم مورد حمایت قرارگیرد. عدم شیردهی از پستان معمولا به دلیل اطلاعات ناکافی زنان در مورد اهمیت این مساله موضوع مهمی است.

در برخی جوامع مردان نقش مهمی در تصمیم گیری همه جنبه‌های زندگی زنان دارند. نقش مردان نه تنها در مساله بهداشت باروری از اهمیت وافری برخوردار است، بلکه شیردهی هم متاثر از نقش آنهاست. مطالعات گسترده نشان می‌دهد که زنانی که همسرشان آنها را در دوران شیردهی مورد حمایت قرار می‌دهند؛ مدت طولانی‌تری به فرزند خود شیر می‌دهند و احساس امنیت و آرامش خاطر بیشتری تجربه می‌کنند. مشارکت مردان در امر شیردهی مادر به نوزاد، حتی موجب بهبود وضعیت زندگی آنها می‌شود.

طبق یک مطالعه انجام شده در کشور نپال در سال ۲۰۰۸ میلادی، مشارکت مردان در مراقبت‌های دوران بارداری و مراقبت از نوزاد مورد بررسی قرارگرفت. ۴۶۱ مرد ۱۵ تا ۵۹ ساله که حداقل ۱ فرزند در زمان تحقیق داشتند مورد مطالعه قرارگرفتند؛ اطلاعات مردان، امکانات و روش‌های حمایتی و مشارکتی مردان، نحوه جست‌وجوی درمان مورد بررسی قرارگرفت. نتایج نشان داد که بیش از ۷۸/۶۸ درصد آنها از تاثیر غذا مخصوصا غلات و حبوبات و 3درصد از مردان اهمیت شیردهی از پستان مادر را می‌دانند.

بیشتر بدانیم: مهمترین نکات مراقبت از نوزاد تازه متولدشده

این مطالعه تاثیر و مشارکت مردان را در امر شیردهی از ۳ جنبه برجسته می‌کند. اول این که: تحصیلات یکی از مهمترین عواملی است که ارتباط مستقیم یا غیرمستقیم با نقش مردان در حمایت از شیر مادر دارد. درواقع، تحصیلات نه تنها سبب آگاهی مردان از ضرورت تغذیه با شیرمادر می‌شود بلکه کمک می‌کند تا پدر به جنبه‌های مختلف زندگی سالم توجه بیشتری داشته باشد و حس مسئولیت پذیری در او بیشتر شود.

دوم این که: رسانه‌های ارتباط جمعی هم در تعیین آثار مثبت مشارکت مردان در امر تغذیه با شیر مادر نقش مهمی دارند. درواقع، رسانه‌های ارتباط جمعی می‌توانند اهمیت شیرمادر را در سلامت کودک و مادر و همچنین سلامت جامعه نشان دهند. و آخر این که: بحث و گفت وگو و ارتباطات بهتر والدین درک و جست وجوی درمان هرگونه مشکل بهداشتی و سایر موضوعات خانواده را راحت‌تر می‌کند و این در مشارکت مردان در شیردهی توسط مادر تاثیر قابل توجهی دارد.

از نظر آقایان شیردهی تصویری کاملا مادرانه است و در عین حال که از این عمل و مشاهده آن لذت می‌برند، عکس العملی بین دوست داشتن و دلسردی در بیشتر آنها به وجود می‌آید. در دوران بارداری، مادر رابطه‌ای بسیار نزدیک با فرزند خود دارد. بعد از تولد، شیردهی همچنان این آمیختگی و نزدیکی را حفظ می‌کند و زمان شیردهی زمان لذت بخشی برای هر دوی آنهاست. به چشم مردان شیردهی، عملی کاملا طبیعی و بسیار قدرتمند است. البته تمامی مردان به یک نسبت به این عمل واکنش نشان نمی‌دهند. برخی با دیدن همسرشان که در حال شیردهی است به وجد می‌آیند و پر از غرور و هیجان می‌شوند در حالی که برخی دیگر احساس ناراحتی، دلسردی و حتی حسادت می‌کنند.

ابتدا مادران باید باورکنند و اطمینان داشته باشند که می‌توانند شیربدهند و بدانند که شیر آنها بهترین غذایی است که کودک احتیاج دارد. اندازه پستان تاثیری در شیردهی ندارد و پستان شیر را با کمیت وکیفیت مطلوب برای کودک تولید می‌کند. مادر باید آگاه باشد که چه تغییراتی در بدن او ایجاد شده است، بداند که چه کار باید بکند و رفتارش با کودک چگونه باشد. مادر بعد از زایمان احساس مسئولیت بیشتری می‌کند. ایجاد روابط عاطفی به او کمک می‌کند که خود از کودکش مراقبت کند. مادران در این زمان راحت‌تر حرف‌های دیگران را قبول می‌کنند و اگر کسی حتی به او بگوید مطمئن هستی که شیرت کافی است؟ او را به شک می‌اندازد و ممکن است شیردهی را قطع کند. به مادر باید اطمینان داد و این اطمینان می‌تواند از طرف بستگان، همسر و مراقبین بهداشتی صورت گیرد. همچنین شوهر بهترین کسی است که می‌تواند مادر را حمایت کند و به او اطمینان دهد. به مادارن باید آموزش داد و آنها را راهنمایی کرد و این آموزش می‌تواند از طریق رادیو، تلویزیون، روزنامه، کتاب، پوستر و از همه بهتر از طریق مراکز بهداشتی درمانی صورت گیرد.

مردان باید از اهمیت شیرمادر بااطلاع باشند و مضرات تغذیه با بطری را بدانند و بدانند که برای ترشح شیر به مقدار کافی عوامل زیر باید در نظر گرفته شود:

1. سلامت جسم و آرامش روح مادر: شوهر باید بفکر سلامت جسمی و روحی همسرش باشد و سعی کند محیط خانه کاملاً آرام باشد و همسرش هیچگونه اضطراب، ترس و نگرانی نداشته باشد و از ناراحت کردن همسرش جداً خودداری کند و در صورت بروز کوچکترین مشکل جسمی و یا روحی فوراً او را به مراکز درمانی ببرد.
2. استراحت و خواب کافی داشتن: خانم شیرده باید از استراحت و خواب کافی برخوردار باشد و این میسر نمی‌شود مگر وقتی که همسرش به او در کارهایش کمک کند و یا امکاناتی برایش فراهم سازد تا بتواند بیشتر به خود و کودک بپردازد.
3. تغذیه مناسب دوران شیردهی: خانم شیرده باید دقیقاً از غذاهایی که باید در این دوران مصرف کند آگاه باشد و این اطلاعات را می‌تواند از مراکز بهداشتی کسب نماید زیرا در غیراین صورت دچار بیماری‌های نظیر کم خونی، پوکی استخوان و غیره خواهدشد و وظیفه شوهرش این است که غذاهای مناسب همسرش را فراهم سازد.
4. اشتیاق و اعتقاد مادر به شیردادن: خانمی که از آگاهی لازم در این زمینه و شرایط خوب خانوادگی برخوردار باشد این اعتقاد در او بوجود می‌آید.
5. اطمینان خاطر و اعتماد به نفس مادر میزان شیر را بالا می‌برد و مردان در این زمینه می ‌توانند به مادر کمک کنند.
6. هرگز نباید شیشه شیر و شیرخشک و پستانک به مادران جوان هدیه کرد بلکه برعکس اگر در خانه لوازم بالا وجوددارند باید آنها را دور ریخت و به هیچ عنوان حتی برای یک مرتبه نیز نباید از آنها استفاده کرد زیرا کودک بد عادت شده و شیرمادر نیز خشک می‌شود. به مادر باید آموخت که هیچ عاملی در زیادشدن شیر او به اندازه مرتب به پستان گذاشتن طفل و مکیده شدن مکرر پستان او اثر ندارد.

صحبت در مورد فرزند و وظایف او در دوران بارداری می‌تواند نقش بسیار بسزایی در این میان داشته باشد. یکی از وظایف مهم زن در این زمان، اطمینان دادن به همسرش است که فرزند آنها سبب جدایی و فاصله گرفتن آنها از هم نخواهدشد. یکی از کارهایی که از سوی روانشناسان توصیه می‌شود شرکت مرد همراه زن در کلاس‌های آموزش شیردهی است. آگاهی پیداکردن از اهمیت شیردهی و نقش شیر مادر در سلامت کودک تا حد زیادی مانع از مخالفت مرد با شیردهی و افسردگی او می‌شود. نکته دیگر اینکه نباید شیردهی را به دور از چشم مرد به ویژه در هفته نخست بعد از زایمان انجام داد تا مرد با سختی‌هایی که مادر می‌کشد نیز آشنا شود و به شما به خاطر کاری که انجام می‌دهید افتخارکند. مادر نیز با مشارکت مرد «من خسته‌ام لطفا کوچولو را در تختش بگذار» باید هنگام نیاز از همسرش طلب کمک کند. گفتن جملاتی نظیر این هر مردی را به هیجان می‌آورد. اقدام دیگری که می‌توانید انجام دهید این است که بگویید «چه خوب که تو اینجایی، تنهایی از پس کارها برنمی‌آیم ». و مساله دیگر این است که واقعا مرد را در شیردهی دخالت دهید مثلا از او بخواهید وضعیت نوزاد را درست کند یا گردن و شانه‌های شما را حین شیردهی ماساژ دهد. فراموش نکنید شاید مردها نتوانند شیر دهند اما می‌توانند کارهایی مانند خواباندن، نوازش، حمام کردن، تعویض پوشک و به گردش بردن نوزاد را انجام دهند. پس برای آنها ارزش قائل شوید و به عنوان یک پدر به آنها نگاه کنید.

متخصصان می‌گویند مردانی که نسبت به شیردهی مخالف‌اند، افرادی هستند که احساس می‌کنند بین آنها و همسرشان فاصله‌ای ایجاد شده است. شیردهی یک امر زنانه است اما نه کاملا زنانه. گرچه شیردهی سبب ایجاد رابطه‌ای برتر بین ماد ر و فرزند می‌شود اما نباید نقش پدر را در این میان نادیده گرفت. شیردهی امری زوجی است و اگر پدر در آن نقش نداشته باشد با موفقیت به انتها نمی‌رسد. یک زن با نگاه‌ها، حمایت و حضور همسرش است که مادر می‌شود. بودن او در زمان شیردهی و حمایت و تشویق همسرش باعث می‌شود زن بهتر بتواند به این امر مهم بپردازند. تنهابودن زن در امر نگهداری از کودک باعث خستگی و دلزدگی او شده و به تدریج شیردهی به دست فراموشی سپرده می‌شود. دلیل به وجودآمدن یک رابطه قوی بین مادر و نوزاد در زمان شیردهی برقراری رابطه فیزیکی است. این به آن معنی است که مرد هم می‌تواند –البته کمی متفاوت‌تر– رابطه‌ای به همان عمیقی با فرزندش داشته باشد و با دخالت دادن خود در امر نگهداری از فرزند این رابطه عمیق را ایجادکند.

منابع:

• راهنمای حمایت از تغذیه با شیر مادر: مترجمین:سوسن سعدوندیان،دکتر مجذوبه طاهری زیر نظر دکتر خلیل فریور
• حمایت و ترویج تغذیه با شیر مادر در بیمارستانهای دوستدار کودک: انجمن علمی تغذیه با شیر مادرایران؛ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
• دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس
• سایت سلامت ایرانیان
• ترجمه سمیه مقصود علی
• سایت پزشکان بدون مرز
• وبلاگ ربابه دریاباری
• کارشناس روانشناسی گردآوری و تنظیم: دکتر مھناز علی بیگی
• کارشناس مسئول بھداشت خانواده: روفیا شاھرخی
• مسئول برنامه کودکان با شیرمادر شبکه بھداشت و درمان گرمسار؛ واحد بھداشت خانواده