فرسودگی شغلی پرستاران و ابعاد آن
نتایج پژوهشی که در نشریه علمی پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی، “نشریه پایش” منتشر شده، نشان می‌دهد عوامل متعددی همچون سطح تحصیلات، وضعیت استخدامی، محیط کاری و سن پرستاران بر میزان فرسودگی شغلی آنها تأثیرگذار هستند.
پرستاری از جمله مشاغل سخت و زیان آور محسوب شده و پرستاران بدلیل شرایط کاری ویژه در معرض انواع آسیب و مواجهه با عوامل زیان آور فیزیکی، شیمیائی و فشارهای روحی و روانی قرار دارند.
بر کسی پوشیده نیست که پرستاران به عنوان یکی از تأثیرگذارترین اجزای نظام سلامت محسوب می‌شوند. وجود پرستاران با انگیزه و توانمند، نقش مهمی در ارتقای کیفیت خدمات بهداشتی و درمانی داشته و بدون وجود مراقبت های مستمر پرستاری فرآیند درمان بیماران مختل خواهد شد.
با این وجود پرستاران در فرآیند ارائه خدمات، با بیماران و بیماری‌های مختلف روبرو می‌شوند و به همین دلیل، پیوسته فشارهای روانی شدیدی را تجربه می‌کنند. بر همین اساس است که پرستاری به‌عنوان یکی از حرفه‌های پر استرس معرفی شده است.
یکی از پیامدهای اجتناب‌ناپذیر استرس در کار، فرسودگی شغلی است. برای سنجش دقیق این متغیر باید تلاش کرد که ابعاد مختلف آن شناسایی و سنجیده شود. طبق نظر متخصصین، فرسودگی شغلی شامل سه بعد خستگی هیجانی، مسخ شخصیت و عدم کفایت فردی است.
خستگی هیجانی، احساس زیر فشار قرار گرفتن و از بین رفتن منابع هیجانی در فرد است. مسخ شخصیت پاسخی منفی و سنگدلانه به افرادی است که معمولاً دریافت‌کنندگان خدمت از سوی فرد شاغل هستند و به برداشت منفی فرد از سوی مددجویانش اشاره دارد و احساس عدم کفایت فردی یا کاهش عملکرد شخصی نیز، کم شدن احساس شایستگی در انجام وظایف شخصی است که در واقع یک ارزیابی منفی از خود در رابطه با انجام کار به شمار می‌رود.
در ادامه مطلب منتشر شده در سایت “پرستاران توانمند ایران” تحت عنوان “مخاطرات شغلی حرفه پرستاری” در اینجا به نتایج پژوهشی که در همین زمینه انجام شده است می پردازیم. بر این اساس، پژوهشگرانی از دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، پژوهشکده علوم بهداشتی جهاددانشگاهی و همچنین مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی به مطالعه جامعه پرستاران شاغل در بیمارستان‌های آموزشی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی تهران پرداخته‌اند.
برای انجام این پژوهش، از بین بیمارستان‌های تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی تهران، چهار مرکز به صورت تصادفی انتخاب شدند. این مراکز عبارت بودند از بیمارستان فوق تخصصی کودکان بهرامی، بیمارستان روان‌پزشکی روزبه، بیمارستان فوق تخصصی پوست رازی و بیمارستان عمومی ضیائیان.
در مرحله بعد، ۲۰۰ نفر از پرستاران بیمارستان‌های فوق از بین پرستاران حاضر در روزهای مراجعه پرسشگر، انتخاب شده و مورد ارزیابی قرار گرفتند. این پرستاران، از بخش‌های مختلف بیمارستانی و همچنین از رده‌های مختلف تحصیلی بودند.
محققین پس از بررسی‌های انجام‌شده در این پژوهش، میانگین فرسودگی شغلی را ۱٫۹۹ برآورد کردند که کمتر از حد متوسط ارزیابی می‌شود.
همچنین بر اساس نتایج حاصله، ابعاد خستگی هیجانی با میانگین ۲٫۲۶ و عدم‌کفایت فردی با میانگین ۲٫۰۲ نزدیک به حد متوسط بودند و بعد مسخ شخصیت نیز با میانگین ۱٫۴۴ کمتر از حد متوسط برآورد شد.
بااین‌حال، در این تحقیق، پژوهشگران متوجه شدند که با افزایش سطح تحصیلات، میزان فرسودگی شغلی در پرستاران افزایش می‌یابد. همچنین کارکنانی که وضعیت استخدامی آنان، پیمانی، قراردادی یا شرکتی است، نسبت به کارکنان رسمی فرسودگی شغلی بالاتری دارند.
بررسی میزان فرسودگی شغلی پرستاران به تفکیک بیمارستان‌های مورد بررسی نیز نشان داد که بیشترین میزان فرسودگی شغلی مربوط به بیمارستان روان‌پزشکی روزبه است.
علاوه بر این، بررسی تأثیر سن بر فرسودگی شغلی نشان داد که سابقه کاری پرستاران با فرسودگی شغلی در آنها ارتباطی عکس دارد و با افزایش سابقه کاری از میزان فرسودگی شغلی پرستاران کاسته می‌شود.
کرمی اژدری و همکاران، مجریان این پژوهش می‌گویند: «نتایج حاصل از این مطالعه نشان می‌دهد که وضعیت کارکنان در بعد مسخ شخصیت بهتر از سایر ابعاد است و اگر قرار است مداخله‌ای برای بهبود وضعیت موجود انجام شود، بهتر است بیشتر به ابعاد خستگی عاطفی و کاهش احساس کفایت فردی توجه شود. همچنین در تفسیر ارتباط مستقیم بین فرسودگی شغلی و میزان تحصیلات فرد، می‌توان گفت که هرچه سطح تحصیلات پرستاران بالاتر رود این مسئله موجب افزایش فرسودگی در کارکنان می‌شود».
محققین فوق معتقدند که توجه به مبانی و عوامل مؤثر بر فرسودگی شغلی، نقشی پیشگیری کننده در ابتلای پرستاران به فرسودگی شغلی خواهد داشت که به دنبال آن سلامت پرستاران، کیفیت مراقبت از بیماران و درنهایت وضعیت بهداشت و درمان در سطح بیمارستان‌ها ارتقا خواهد یافت.
قابل‌ذکر است نتایج پژوهش فوق به صورت مقاله‌ای علمی پژوهشی در نشریه «پایش» وابسته به پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی به چاپ رسیده است.
دیدگاهتان را بنویسید
این سایت، با هدف ارتقای دانش پرستاران، معرفی توانمندی های آنها و نیز دسترسی آزاد عموم بویژه دانشجویان و شاغلین حرفه پرستاری و پیراپرستاری به مطالب روز و مورد نیاز علمی، راه اندازی شده است.
