سکته‌ مغزی چیست و انواع آن

سکته مغزی بعنوان یک سندروم بالینی مرکب از مجموعه علائم عصبی با شروع سریع یا ناگهانی است که برای مدت بیشتر از ۲۴ ساعت تداوم داشته و ریشه عروقی آن به لخته یا انسداد شریانهای مغزی محدود شده که منجر به سکته می شوند و یا در اثر گسیختگی عروق منجر به خونریزی مغزی می شوند، تعریف می گردد. به زبان ساده تر، اختلال عمل ناگهانی مغز به علت قطع جریان خون در بخشی از مغز را اصطلاحاً سکته مغزی می گویند.

• سکته های انسدادی ۸۵% سکته ها هستند که در آن انسداد عروق و افت بارز پر فیوژن مغزی صورت می گیرد.
• ۱۵% سکته های مغزی از نوع سکته های خونریزی کننده هستند که در آن تراوش یا نشت خون از داخل عروق به درون مغز وجود دارد.

• افزایش فشار خون، کنترل فشار خون مهم ترین اقدام در پیشگیری از سکته مغزی
• بیماری قلبی عروقی
• بالا بردن کلسترول
• چاقی
• افزایش سطح
• هماتوکریت
• دیابت
• رژیم غذایی پر چربی یا پر نمک
• سن بیش از ۶۰ سال
• بیماری شریان کرونر
• سابقه خانوادگی سکته مغزی
• سایر موارد مثل مصرغ دخانیات و الکل ، قرص های حاملگی، سوء مصرف داروها و …

پیشگیری اولیه بهترین شیوه در رابطه با سکته ها می باشد. کنترل فشار خون، بیماری های قلبی و عروقی، کلسترول بالا خون، چاقی، مصرف سیگار، دیابت از راه های پیشگیری از سکته مغزی می باشند. تشویق به داشتن زندگی سالم، نظیر مصرف غذاهای کم چرب، کم کلسترول و انجام ورزش از جمله تلاشهایی است که برای ترویج سلامتی باید انجام گیرد. مصرف ماهی، دو بار در هفته یا بیشتر سکته ترومبوتیک را کاهش می دهد. احتمالاً درمان موفقیت آمیز و گسترده هیپرتانسیون بیشترین سهم را در کاهش وقوع سکته مغزی به عهده دارد.

بیمار ممکن است هر کدام از علائم و نشانه های عمومی زیر را داشته باشد:

• بی حسی یا ضعف عضلات در صورت، دست یا پا، بویژه در یکطرف بدن
• اختلال در تکلم و نحوه برقراری ارتباط
• سکته مغزی می تواند سبب اختلالاتی در ادراک بینایی، اختلال در ارتباطات فضایی، بینائی و فقدان توانایی های حسی گردد.
• اختلالات توانایی های حسی مثل اختلالات لامسه ای شدید یا خفیف، فقدان حسهای عمقی، اشکال در تعبیر یا تفسیر محرکهای بینایی- شنوایی و لامسه ای.
• بی اختیاری ادرار و مدفوع
• سرگیجه بدون دلیل و سقوط ناگهانی
• اشکال در بلع
• عدم تعادل و لنگ زدن
• عدم توانایی در انجام حرکات ظریف
• اختلال در تکلم یا در درک کلام
• کرختی و سوزش قسمت های بدن – اشکال در درک وضعیت و موقعیت
• از دست داده حافظه کوتاه مدت و طولانی مدت – اختلال در قضاوت
• سردرد شدید و ناگهانی

هنگام برخورد با بیمار سکته مغزی اطرافیان باید آرامش خود را حفظ کرده بیمار را در حالت سکون قرار داده و با اورژانس تماس بگیرند. گاهی بیمار بی هوش می شود و به زمین می افتد و حتی قدرت تکلم را از دست می دهد. در این زمان نباید فریاد کرد و بدن بیمار را تکان داد. انجام این اقدامات برای بیماران مبتلا به سکته مغزی غالباً وضع بیمار را وخیم تر می کند. باید دگمه های لباس بیمار را باز کرد. چون در این صورت مجرای تنفس بیمار باز می شود. اگر دست و پای بیمار در حالت انقباض عضلات باشد، از وارد آوردن فشار شدید به بیمار جهت اصلاح وضعیت وی خودداری می کنیم. بسیاری از مبتلایان سکته مغزی استفراغ می کنند، در حالت بیهوشی نمی توانند خود را کنترل کنند باید مراقب بوده غذاهای درون دهان خارج شود.

مرحله حاد: مرحله حاد معمولا بین ۴۸ تا ۷۲ ساعت طول می کشد. در مرحله حاد حفظ راه هوایی، تنفس، و گردش خون از اولویتهای مراقبت درمان است اگر علائمی که قبلاً گفته شد در یک نفر نمایان شود باید اقدامات زیر را بلافاصله انجام دهید.

• بلافاصله مورد را به اورژانس ۱۱۵ اطلاع دهید.
• در صورت عدم نبض و تنفس عملیات احیای قلبی ریوی (CPR) را شروع کنید.
• به هیچ وجه از راه دهان چیزی به بیمار ندهید.
• دهان بیمار را با ساکشن یا با دو انگشت دست به روش جارویی تمیز کنید.
• راه هوایی بیمار را با دادن وضعیت مناسب به سر باز کنید.
• سر بستر بیمار را کمی بالا بیاورید. (اگر فشار خون بیمار پایین نباشد)
• بیمار را تقریبا به یک پهلو بچرخانید. (اگر بیمار ترومایی نباشد)
• لباسهای تنگ بیمار را شل یا آزاد بکنید.
• به بیمار اکسیژن بدهید.
• بلافاصله بیمار را به نزدیکترین مرکز درمانی انتقال بدهید.

مرحله تحت حاد: در این مرحله بیمار را از نظر تغییرات و اختلالات بوجود آمده زیر بررسی کنید.

تغییر در خونرسانی به بافت مغز، تغییر در وضعیت حسی- حرکتی، اختلال در وضعیت بلع، بی حسی نیمه بدن، اختلال در برقراری ارتباط کلامی، خطر بروز تروما، سقوط، سوختگی ، خطر بروز آسپیراسیون، اختلال در پنداشت از خود، اختلال در تحرک جسمی، کمبود اطلاعات، تدابیر غیر موثر رژیم درمانی یا تغییر در حفظ سلامتی.

اقدامات لازم درمانی را با توجه به دستورات داده شده باید اجرا کنید.

مراقبت‌های پرستاری را با توجه به اختلالات و تغییرات بوجود آمده برای بیمار باید بطور صحیح و به موقع انجام بدهید.

به بیمار هشداردهید که چه عواملی موجب . همانند: بالا بودن فشار خون، بالا بودن چربی خون، دیابت و …
انجام اقداماتی مناسب برای کاهش و برگشت علائم سکته مغزی را به بیمار توصیه کنید. مانند: استفاده از داروها طبق دستور پزشک، ترک سیگار، کاهش تنش، رژیم متعادل و …

بیشتر بخوانید: مراقبت‌های پرستاری از بیمار سکته مغزی