سندرم زجر تنفسی نوزاد و مراقبتهای پرستاری آن

 سندرم زجر تنفسی نوزاد یا IRDS (Infant  Respiratory Distress Syndrome) يا بيماری غشاء هيالن (HMD) يك اختلال ريوی است كه به طور عمده نوزادان نارس را مبتلا می كند وباعث افزايش مشكلات تنفسی می شود.

سندرم ديسترس تنفسی 10%از كل نوزادان نارس را مبتلا ميكند. در نوزادان ترم IRDS نادر است و پنومونی آسپيراسيون مكونيوم شايع تر است. زجرتنفسی به علت كمبود سورفاكتانت ريوی ايجاد می شود. اين ماده كشش سطحی داخل كيسه های هوايی را كاهش می دهد وباعث می شود به راحتي پر از هوا شوند.

در سندرم ديسترس تنفسی كيسه های هوايی كلابه می شوند ومانع تنفس مناسب نوزاد می گردند. علايم معمولا مدت كوتاهی پس از تولد ظاهرشده وبه طور پيشرونده شديدتر مي شوند. فاكتورهای خطر شامل موارد زیر هستند:

• پره ماچوريتی
• ديابت مليتوس در مادر                 
• چندقلويی
• استرس حين زايمان كه منجر به اسيدوز نوزاد بدو تولد می شود.

• حركات تنفسی غيرطبيعی
• برادی پنه يا گرانتينگ
• تاكی پنه                                                
• لرزش پره های بينی
• ايست تنفسی
• ادم دست و پا
• رتراكسيون بين دنده ای
• سيانوز پوست و غشاهای مخاطی  

اين بيماری ممكن است دو روز ادامه يابد و يا ۴ روز پس از تولد بدتر شود. بعضی از نوزادان IRDS شديد می ميرند. ممكن است در نتيجه مسموميت با اكسيژن، فشار زياد در ريه، شدت بيماری و يا دوره هايی كه مغز و ارگان های ديگر اكسيژن كافی دريافت نكرده است، عوارض طولانی مدت بروزنمايد.  

عوارض مشکل زجر تنفسی شامل موارد زیر است:      

1. پنوموتوراكس          
2. پنومو مدياستن       
3. IVH   
4. پنومو پريكارد
5. ديسپلازی برونكوپولمونر              
6. فيبروپلازی خلف عدسی و كوری
7. ترومبوز
8. تاخير تكامل ذهنی به علت آنوكسی يا خونريزی مغزی

چون IRDS اكثرا در نتيجه نارسی بروز ميكند معمولا تلاش می شود تا مادر بتواند جنين را تا مرحله ترم نگه دارد. به محض اين كه مادر پی برد كه باردار است اين اقدامات بايستی با اولين ويزيت قبل از زايمان برنامه ريزی شود. آمار به طور واضح نشان ميدهد كه مراقبت های خوب پيش از زايمان منجر به تولد نوزادان بزرگتر، سالم تر وكمتر پره ماچور می شود. اگر مادری زودتر از موعد دچار دردهای زايمانی شود بايد هر اقدامی برای متوقف كردن زايمان انجام گيرد تا حاملگی به سر موعد برسد.

بیشتر بدانیم: آموزش مهمترین مراقبت های دوران بارداری

زماني كه به نظر می رسد زايمان اجتناب ناپذير است، تجويز كورتيكواستروييد برای مادر ۲-۳ روز قبل از زايمان ممكن است در موارد خاص، به رسيده شدن بافت ريه جنين كمك كند.

1. آناليز گازهای خونی اسيدوز و كاهش اكسيژن را نشان می دهد.
2. راديوگرافی قفسه سينه يافته های مربوط به زجر تنفسی را نشان می دهد.
3. بررسی عملكرد ريه ممكن است ضروری باشد.
4. كشت خون و آزمايشات سپسيس معمولا برای رد عفونت به علت ديسترس تنفسی انجام می شود.

احياء فوری نوزادان در معرض خطر و نارس توسط  تيم احياء انجام می شود. در ابتدا پس از بازكردن راه هوايی و ساكشن، اكسيژن و رطوبت با غلظت بالا داده می شود. به نوزادان با علايم خفيف اكسيژن مكمل داده می شود. در حالي كه نوزادان با علايم شديد تحت ونتيلاسيون قرار می گيرند تا اكسيژن و فشار لازم برای حفظ اتساع ريه ها را دريافت كنند. برای پيشگيری از عوارض جانبی مرتبط  با دريافت اكسيژن و فشار زياد بايستي تا حد امكان اكسيژن وفشار را زود كاهش داد. گاهي اوقات بلافاصله پس از تولد بايد ET (اندوتراك‍ئال سورفاكتانت) به ريه های نوزادان با خطر زياد به IRDS رساند، اين درمان مي تواند باعث پيشگيری يا بهبود دوره سندرم ديسترس تنفسی شود. اكنون تحقيق كافی روی سورفاكتانت انجام گرفته و اثبات شده كه مرگ ومير ناشی از IRDS را به ميزان۴۰% كاهش می دهد.

خواندن این مطلب مفید است: آموزش تنظیمات و کار با ونتیلاتور در NICU

پرستاران بخش NICU لازم است به نکات زیر توجه کنند:

1. تنظيم دستگاه تنفسی:گرچه مسئوليت متخصص بيماريهای ريه است كه دستگاه را تنظيم كند، ولی پرستار بايد قادر به شناسايی اختلال در كار آن باشد. كنترل مداوم و مشاهده امر اساسی است چرا كه وضعيت نوزاد به سرعت تغيير می كند و نيز اكسيژن و پارامترهای تهويه طبق اندازه گيری گازهای خونی و پالس اكسی متری تنظيم می شوند.
2. ساكشن ترشحات: ممكن است ترشحات به علت وضعيت نوزاد در سيستم تنفسی تجمع يابد كه در جريان گاز اختلال ايجادكرده و نوزاد را مستعد انسداد راه هوايي و لوله تراشه می نمايد. ساكشن بايد در صورت ضرورت و نياز نوزاد انجام گردد. موارد نياز ساكشن:
   1. صداهای اضافی در سمع ريه
   2. كاهش اكسيژناسيون
   3. رطوبت زياد در لوله تراشه
   4. تحريك پذيری نوزاد

قبل از ساكشن ممكن است هيپرونتيلاسيون و يا هايپراكسيژناسيون جهت پيشگيری از هيپوكسمی استفاده شود. برای رقيق كردن ترشحات داخل لوله تراشه می بايست قبل از ساكشن ۵/۰-۲۵/۰ سرم N/S استريل استفاده شود. ساكشن نبايد بيشتر از ۵ ثانيه طول بكشد زيرا ساكشن دائم سبب كشيدن هوا از ريه ها همراه با مخاط  ترشحي می شود.

همچنين برای تسهيل در خارج كردن ترشحات می توان پس از قراردادن نوزاد در وضعيت مناسب اقدام به دق و ارتعاش قفسه سينه، فيزيوتراپی قفسه سينه را انجام داد. در اين نوزادان فيزيوتراپی بايد به طور ضعيف و با دقت انجام شود .

3. باز نمودن راههای هوايی با قراردادن نوزاد به پهلو مي‌باشد در حالي كه سر امتداد آن است يا طاقباز، در حالی كه گردن قدری كشش داشته باشد.

۴. مراقبت از دهان: در نوزادانی  كه NPO مي‌باشند به دليل خشكی مخاط مهم می باشد، بخصوص كه اين مسئله با اثرات خشك كنندگی اكسيژن شدت می يابد. به وسيله شستشو با محلول بيكربنات يا آب استريل می توان از خشكی و ترك خوردگی دهان نوزاد پيشگيری نمود. تحريك سوراخ های بينی يا دهان ناشی از وسايل اكسيژن رسانی را نيز می توان با ماليدن پماد كاهش داد.

  منبع:

كتاب پرستاری NICU

بیشتر بدانیم: سندرم زجر تنفسی نوزادان و درمان آن