دستور العمل های مهم کار در اتاق عمل

• در مورد بیشتر موادی که بر روی سطوح پخش می شوند (از جمله موادغذایی، ادرار یا استفراغ) تمیزنمودن با آب و مواد شوینده کافی بنظر می رسد. درمورد موادی که بطور بالقوه می توانند حاوی ارگانیسم مضر باشند بایست از مواد ضدعفونی کننده استفاده شود.
• استفاده از دستکش های یکبار مصرف جهت تمیزنمودن این مواد الزامیست. در مواردی که خطر آلوده شدن لباسها وجوددارد، پوشش محافظ نیز باید استفاده گردد.
• در صورت ریخته شدن خون و یا مایعات و یا هر گونه مایع آغشته به خون بایستی ماده ضدعفونی کننده هیپوکلریت سدیم با غلظت ۱% جهت پاک کردن و ضدعفونی مورد استفاده قرارگیرد.
• نحوه تمیز کردن: ابتدا دستمال پارچه ای یا دستمال کاغذی حوله ای را بر روی مایع آلوده ریخته شده انداخته، تا مواد آلوده جذب شده و سپس مایع ضدعفونی کننده را روی آن ریخته و حداقل به مدت ده دقیقه به همان حال باقی بماند و سپس کلیه پارچه ها، دستمال، دستکش و احتمالاً پوشش مورد استفاده بایست به نحو مطلوب دور انداخته شوند. در مواردی که استفاده از هیپوکلریت سدیم موجب آسیب رساندن به سطوح می گردند، استفاده از ماده جایگزین مانند (آب اکسیژنه ۳%) مناسب می باشد. ذکر این نکته ضروری است که مایع ضدعفونی کننده بایستی بطور صحیح و دقیق رقیق شده و برای هر بار استفاده بصورت تازه تهیه گردد.

برای شستشو و ضدعفونی این ظروف استفاده از دستگاه شستشو و ضدعفونی کننده همراه با حرارت توصیه میشود. در ظروف ادراری که با حرارت ضدعفونی نشده باشند، حتماً بایستی بعنوان ظرف آلوده تلقی گردند و دستها پس از تماس با آن حتماً شسته شود. درصورت عدم استفاده از روش ضدعفونی توسط حرارت، جهت بیماران مبتلا به عفونت ادراری بایستی از ظرف ادرار مجزا و با برچسب مشخص استفاده گردد و پس ا ز هر بار مصرف با آب شستشو شده و فقط دراختیار همان بیمار قرارگیرد پس از ترخیص بیمار ظرف مزبور بایستی با محلول هیپوکلریت ضد عفونی گردد.

برای جلوگیری از انتقال عفونت، پس از استفاده یا جابجایی بدپن حتما بایستی دستها شسته شوند، حتی اگر ظرف موردنظر ظاهراً تمیز باشد. لگن ها بایستی در ماشین شستشوی لگن شستشو و ضدعفونی گردند. ضدعفونی توسط حرارت بایستی با رسیدن به درجه حرارت ۹۰ درجه سانتیگراد و باقی ماندن در این درجه حرارت برای حداقل زمان (یک دقیقه) انجام پذیرد. این سیکل بایستی به صورت منظم چک شده و از رسیدن به این درجه حرارت اطمینان حاصل گردد.

درصورت خرابی یا عدم وجود دستگاه شستشو در بخش، بصورت جایگزین می توان از محلول هیپوکلریت سدیم (آب ژاول) ۱% استفاده نمود.

نحوه شستشو: ابتدا بدپن را با آب ساده شسته سپس بمدت ده دقیقه در محلول هیپوکلریت سدیم ۱% (آب ژاول ۱%) قرارداده و دوباره با آب شستشو گردد.

با توجه به اینکه فلومتر اکسیژن اغلب مرطوب بوده و در تماس مستقیم با مجرای تنفسی بیمار است، ضدعفونی و تمیزکردن آن ضروری می باشد. محیطهای مرطوب مکان مناسبی برای رشد انواع میکروارگانیسمها و بخصوص باکتری های گرم منفی می باشد.

دستگاه اکسیژن تراپی از دو قسمت مجزا شامل مانومتر و محفظه آب تشکیل شده است:

1. مانومتر: این قسمت از دستگاه غیرقابل شستشو بوده و برای ضدعفونی آن بایستی از یک دستمال تمیز آغشته به الکل ۷۰ % استفاده کرد.
2. محفظه آب: این قسمت از دستگاه قابل شستشو بوده و برای ضدعفونی و تمیزکردن آن بایستی ابتدا کاملاً از مانومتر جدا شده و سپس با یک شوینده معمولی و برس جرم زدایی و در انتها شسته و خشک شوند.

محفظه آب بایستی در فواصلی که استفاده نمی شود بصورت خشک نگهداری شود و ریختن آب در محفظه آب فلومتر بایستی بلافاصله قبل از استفاده از دستگاه باشد و به هیچ وجه نباید به منظور آماده نگهداشتن دستگاه محفظه آب برای مدت طولانی پر از آب نگهداری شود.

شستشوی دستگاه در حالت عادی هفته ای یک بار و پس از ترخیص هر بیمار با دترجنت ضروری بوده. بویژه در صورتیکه بیمار مبتلا به عفونت های دستگاه تنفسی می باشد، برای بیمار بعدی فلومتر باید شسته و تمیز گردد.

توجه: برای مرطوب کردن دستگاه بهتر است از آب مقطر استفاده شده و از مرطوب کردن آن با آب معمولی پرهیزشود. زیرا باعث تشکیل رسوب و جرم در داخل فلومتر می گردد.

• دستشویی ها حداقل روزانه یکبار بایستی نظافت شوند، بعلاوه در مواردی که بصورت قابل رویت آلوده باشند نیز نظافت الزامی است. جهت نظافت معمول استفاده از محلول دترجنت کافی است.
• در مورد توالت فرنگی مشترک بعد از استفاده بیمارانی که مبتلا به عفونت دستگاه گوارش می باشند ضدعفونی نمودن الزامیست. مایع ضدعفونی کننده مورد استفاده هیپوکلریت سدیم ۰٫۵% بوده و پس از استفاده از آن محل نشستن بایستی با آب شستشو شده و قبل از استفاده خشک گردد.
• ریختن مایع ضدعفونی کننده در فاضلاب هیچ نقشی در کاهش میزان عفونت بیمارستانی ندارد.

حمامها و محل شستشوی دستها بایستی حداقل بصورت روزانه توسط پرسنل خدمات تمیزگردد. استفاده از مواد شوینده برای نظافت روتین کافیست. در مواردی که بیمار عفونی استحمام کرده یا بیمار مبتلا به ارگانیسم های مقاوم و یا ارگانیسم های مشکل زا باشد، بایستی از ماده ضدعفونی کننده استفاده شود. ضدعفونی نمودن، قبل از استحمام بیماران با زخم باز نیز لازم می باشد.

ماده ضدعفونی مناسب هیپوکلریت سدیم ۰٫۵ % می باشد. در مواردی که احتمال آسیب رساندن به سطوح در اثر استفاده از هیپوکلریت سدیم وجود دارد، می توان با مشورت کمیته کنترل عفونت مایع ضدعفونی کننده دیگری را انتخاب نمود.

محلول گلوتارالدیید 2% برای ضدعفونی واستریل کردن وسایل دندانپزشکی، جراحی، آندوسکوپی، حرارت سنج ها و وسایل پلاستیکی و لاستیکی مورد استفاده در راههای تنفسی و بیهوشی به کارمی رود.

مکانیسم اثر: گلوتارالدیید یک دی آلدئید اسیدی است. قلیایی کردن این ماده با بیکربنات سدیم یا نمکهای پتاسیم منجر به تبدیل آن به یک عامل ضدمیکروب قوی با اثر میکروب کشی، ضدتوبرکلوزیس، قارچ کشی، اسپورکشی و فعالیت ضدویروسی می شود .توانایی ترکیب حتی در حضور مواد آلی (خون، بافت، مخاط ) نیز به میزان زیاد باقی می ماند.

هشدارها:

1. بخارات حاصل از محلول ممکن است باعث تحریک دستگاه تنفسی شود.
2. تماس محلول با پوست و مخاط ممکن است باعث بروز حساسیت گردد.

نکات قابل توصیه: از تماس محلول با چشم ها، پوست و غشاهای مخاطی باید اجتناب شود. در صور ت تماس اتفاقی، موضع باید سریع با آب شسته شود و درخصوص چشم ها به پزشک مراجعه شود.

مقدار مصرف: برای ضدعفونی و استریل کردن وسایل ابتدا باید دبریدهای موجود برروی اجسام توسط برس و یک محلول پاک کننده ملایم پاک گردد. سپس وسایل تمیز و خشک شده به مدت ۱۰-٢٠ دقیقه برای ضدعفونی شدن و به مدت حداقل ٣ ساعت برای استریل شدن (از بین رفتن اسپورهای بیماری زا) در ظرف حاوی محلول قلیایی گلوتارالدیید غوطه ور گردند. برای به حداقل رسانیدن بو و جلوگیری ازتبخیر، در ظرف بسته نگهداشته شود. بایستی محلی که گلوتارالدیید استفاده می شود تهویه مناسب داشته باشد.

نظافت مرطوب با فواصل زمانی مشخص جهت برطرف نمودن رسوبات و رنگها و آلودگیهایی از این قبیل مورداستفاده قرار می گیرد. توالت ها و سایر مناطق مرطوب مشابه حداقل روزانه یکبار نیاز به نظافت دارند. فواصل زمانی این نظافت در بخشها براساس صلاحدید مسئول بخش تعیین میگردد.

مواد دترجنت معمولی جهت نظافت کافی بوده و بایستی بصورت تازه و روزانه تهیه گردند. وسایل مربوط به این نظافت از قبیل سطل ها، وسایل تمیزکننده زمین و سایر سطوح بایستی تمیز و بصورت خشک نگهداری شده و در محل مناسب تخلیه گردند.

خشک نمودن وسایل تمیزکننده زمین لازم بوده زیرا این وسایل براحتی با باسیل های گرم منفی آلوده می شوند، ولی این آلودگی بصورت موقت به سطح زمین منتقل شده و مشکل جدی ایجاد نمی نماید. ذکر این نکته ضروری است که وسایل تمیزکننده پس از استفاده در اتاق بیماران عفونی و یا اطاقهای ایزوله و یا احتمالاً قبل از استفاده در اتاق بیمارانی که نقص سیستم ایمنی دارند، بایستی ضدعفونی شوند. روش مرجح برای ضدعفونی توسط ماشین با سیستم حرارتی و در لندری می‌باشد. ولی میتوان از روش دیگری نیز استفاده نمود. در این روش ابتدا کاملاً شستشو انجام و سپس در محلول هیپوکلریت سدیم ١% غوطه ور شده (حداکثر به مدت ٣٠ دقیقه) و سپس مجدداً بطور کامل شستشو و خشک می گردد.

• امروزه بستن اتاق عمل به مدت ٢۴ تا ۴٨ ساعت برای جراحی های کثیف دیگر ضروری به نظر نمی رسد. لذا لا زم نیست بعد از اعمال جراحی آلوده یا کثیف، اتاق عمل تعطیل گردد.
• تکنیک های مناسب نظافت در این موارد شامل استفاده از زمین شوی کاملاآغشته با ماده ضدعفونی کننده و یا ریختن ماده ضدعفونی کننده روی زمین (flooding) است. استفاده از دترجنت و هیپوکلریت و یا کاربرد دترجنت فنولی برای این منظور مناسب است.
• دیوارها فقط در صورتی که مستقیماً آلوده شده باشند باید پاک شوند.
• کلیه سطوح تجهیزات با الکل ٧٠ % پاک و ضدعفونی گردد.
• تمام لوازم و وسایل، ملحفه ها و زباله ها باید به دقت در داخل کیسه قرار داده شوند.
• گان ها، ماسک ها و روکفشی هایی که به هنگام کار و حین جراحی مورداستفاده قرارگرفته اند باید در ظروف مناسب و در داخل اتاق باقی بمانند.
• پرسنل نباید در حالیکه کاور کفش، ماسک، گان، کلاه یا دستکش پوشیده اند، اتاق عمل را ترک کنند.

توجه: در صورت انجام موارد فوق لازم نیست که موارد جراحی کثیف dirtycase در انتهای لیست عمل روزانه (آخرین عمل) قرارگیرد.

• پرسنل جراحی در مواقعی که علایم و نشانه های بیماری عفونی مسری ای دارند بایستی به مسئولین گزارش دهند. در این مواقع برای پرسنل جراحی که ضایعات جلدی درناژ شونده دارند؛ باید نمونه کشت تهیه شود و حسب نظرسرپرست مربوطه تا زمانی که وجود عفونت درآنها رد شود یا درمان کافی دریافت نموده و عفونت آنها بهبودی یابد از انجام کارها و وظایفی که خطر ایجادعفونت را بالا می برد معاف گردند.
• پرسنل جراحی که در بینی، دست یا سایر نقاط بدن با میکروارگانیسم هایی مانند استافیلوکوکوس اورئوس یا استرپتوکوکوس گروه A کلونیزه شده اند نباید به طور روتین از انجام کار معاف شوند مگر آنکه از نظر اپیدمیولوژیک شواهد نشان دهند که با انتشار میکروب در محیط و ایجاد عفونت در بیماران ارتباط داشته اند.
• ناخن ها باید کوتاه باشند و نباید از ناخن مصنوعی استفاده شود.
• قبل از عمل جراحی، دست ها حداقل به مدت ٣ تا ۵ دقیقه با ماده ضدعفونی کننده مناسب اسکراب جراحی شوند. دست و ساعد تا بالای آرنج بایستی اسکراب شود.
• پس از استفاده از دستشویی، دستها باید شسته و ضدعفونی گردد و لباسها تعویض گردد.

• در صورتیکه این سطوح تمیز، خشک، صاف و سالم باشند. احتمال خطر عفونت بسیار پایین می باشد.
• نظافت دیوارها و سقف جهت جلوگیری از آلودگی و کثیفی ظاهری بایستی در فواصل منظم انجام پذیرد. لازم به ذکر است فاصله زمانی مطلوب بایستی توسط مسئول بخش برنامه ریزی گردد. این فاصله بطور معمول نبایست از ۶ تا١٢ ماه جهت بخش های معمولی و از ۶ ماه برای اتاقهای عمل تجاوز نماید.
• استفاده از مواد ضدعفونی مگر در موارد آلودگی شناخته شده لازم نمی باشددر صورت پاشیده شدن خون یا سایر مواد آلوده بایستی بلافاصله پاک گردد هنگام نظافت دیوارها، سطوح حتماً بایستی تا حد ممکن خشک شود.
• قسمت های خراب دیوار خصوصاً در اتاقهای عمل بدلیل افزایش احتمال انتقال عفونت بایستی سریعاً تعمیر و صاف گردند.

• در رابطه با نظافت زمین این نکته قابل توجه می باشد که میزان عفونتهای بیمارستانی با استفاده از مواد ضدعفونی کننده بجای مواد شوینده تغییر قابل توجه پیدا نمی کند واستفاده از مواد پاک کننده معمولی جهت نظافت بطورطبیعی کافی بنظر میرسد.
• استفاده از مواد ضدعفونی کننده تنها جهت موارد شناخته شده و یا احتمال ایجاد عفونت (جمع آوری ترشحات عفونی آلوده به HIVیا HBV) بایستی انجام گیرد.
• ضدعفونی نمودن زمین و یا سایر سطوح فقط در موارد مربوط به اتاقهای تمیز (Room Clean) مانند اتاق عمل و یا اتاقهای ایزوله و یا هر منطقه ای که توسط کمیته کنترل عفونت تشخیص داده بایستی انجام گیرد. ولی به هرحال تاکید این نکته لازم است که خطر ابتلاء به عفونت از طریق زمین و یا سایر موارد محیطی ذکر شده پایین بوده و نظافت به تنهایی معمولاً کافی می باشد.

• جمع آوری و انتقال ملحفه آلوده به خون، مایعات بدن، ترشحات یا مواد دفعی باید به گونه ای باشد که از مواجهه با پوست یا مخاط، آلودگی لباس و انتقال میکروارگانیسم ها به سایر بیماران و محیط جلوگیری به عمل آید. هرگز نباید ملحفه کثیف را روی زمین یا سطوح تمیز قرار داد.
• اگر ملحفه ها به خون و سایر مایعات بدن آلوده باشد بایستی از وسایل حفاظتی مثل دستکش و ماسک استفاده شود.
• پرسنل مسئول جمع آوری البسه بایستی بر علیه بیماری هپاتیت B واکسینه شده باشند.
• در هنگام جمع آوری البسه باید آرامش کامل داشت و از شتابزدگی اجتناب نمود.
• ملحفه های غیرعفونی بایستی در کیسه های پارچه ای (بین ها) قرار داده شود.
• ملحفه های آلوده شده با خون و یا سایر مایعات بدن بایستی در کیسه های پلاستیکی مقاوم قرار داده شود.

ترمومترهای دهانی باید به صورت خشک و تمیز نگهداری شود.

نگهداری دائم ترمومتر در مواد ضدعفونی کننده باعث افزایش احتمال رشد باسیل های گرم منفی خواهد شد.

درصورتیکه برای بیمار از ترمومتر اختصاصی استفاده می شود بایستی پس از هر بار استفاده، توسط پنبه یا گاز آغشته به الکل۷۰% تمیزشده، سپس با آب شستشو و بصورت خشک برای دفعات بعدی نگهداری شود.

شیشه مربوط به ساکشن بدون در نظرگرفتن مقدار مایع آسپیره شده بایستی بطور روزانه تخلیه گردد.

شیشه ساکشن را می توان داخل فاضلاب تخلیه نمود و پس از شستشوی با محلول دترجنت، خشک کرد. لازم به ذکر است که استفاده از دستکشهای غیراستریل کافی بوده و شستشوی دستها پس از دفع مایع شیشه ساکشن الزامی است.

در هر بار استفاده از دستگاه ساکشن برای بیمار، بایستی کتتر جدیدی مورد استفاده قرار گیرد.

در حالت کلی استفاده از مایع ضدعفونی کننده در شیشه ساکشن توصیه نمی شود ولی درصورتیکه احتمال آلودگی محیط توسط ترشحات آسپیره شده وجودداشته باشد، می توان به مقدار کافی آب ژاول برای رسیدن به درصد مطلوب آن (۱%) جهت ضدعفونی، به داخل شیشه آسپیره نمود و حداقل به مدت ده دقیقه قبل از تخلیه و شستشو به همین حال باقی گذاشت.

در مدتی که دستگاه ساکشن مورداستفاده قرارنمی گیرد، شیشه بایستی به صورت خشک نگهداری شود و کاتتر جدید تا قبل از استفاده به دستگاه وصل نشود.

در اکثر موارد شستشوی تیغه لارینگوسکوپ با یک شوینده، آبکشی و خشک کردن آن کافی است ولی اگرنیاز به ضدعفونی کردن باشد، ضدعفونی سازی با الکل ۷۰ % و یا غوطه ور نمودن آن در گلوتارآلدیید برای مدت ۱۰ دقیقه و شستشو با آب کافی خواهد بود.

بطور کلی کارایی اشعه ماوراء بنفش (U.V) در اتاق عمل و دیگر قسمتها جای سوال است. بنابراین استفاده از چراغ اشعه ماوراء بنفش به تنهایی برای ضدعفونی سطوح و اتاقها توصیه نمی گردد.

چراغ اشعه ماوراء بنفش باعث کاهش تعداد میکروارگانیسم های زنده در داخل اتاق عمل در حد۵۰% می شود ولی کاهش در تعداد موارد عفونت زخم به دنبال استفاده از اشعه ماوراء بنفش مشاهده نشده است.

• اگر در حین عمل، دستکش ها سوراخ شوند، باید بلافاصله تعویض شوند.
• در موارد خاص توصیه می شود برای رعایت احتیاط های عمومی (precautions universal) دو جفت دستکش پوشیده شود.
• اگر پرسنل بعد از کارکردن روی یک موضع جراحی بخواهند بر روی موضع دیگری کار کنند باید دستکش های خود را عوض کنند.
• ترجیحاً در هنگام عمل جراحی باید دستکش به روش استریل و بسته پوشیده شود.

• به هنگام ورود به اتاق عمل اگر قرار است عمل جراحی شروع شود یا اگر عمل جراحی در حال انجام است یا اگر پگ های وسایل جراحی استریل، بازشده باشند بایستی ازماسک جراحی (high- efficiency mask) استفاده گردد تا بینی و دهان پوشیده شود.
• در تمام طول مدت جراحی، بایستی از ماسک استفاده شود.
• هر فردی که در زمان انجام عمل جراحی وارد اتاق عمل می شود باید ناحیه دهان و بینی خود را با ماسک به طور کامل بپوشاند.
• اگر در حین عمل، ماسک آلوده یا خیس (مرطوب) شود، باید تعویض گردد.
• استفاده از ماسک ضخیم یک لایه از جنس پارچه یا فرم Laminated fabric کافی است. ماسک های پارچه ای نخی که قابل استفاده مجدد میباشند، به اندازه ماسک هایی که از مواد مصنوعی (Synthetic fabric) ساخته شده اندکارایی دارند.
• ماسک جراحی را نباید از گردن آویزان نمود و یا در جیب گذاشت و دوباره استفاده نمود.
• در موارد احتمال بیماری سل بایستی از ماسکهای با کارایی بالا استفاده گردد.

• منشاء باکتری های منتقله از راه هوا در اتاق های عمل، عمدتاً پوست افراد حاضر در اتاق می باشد.
• اتاق عمل باید در مقایسه با کوریدورهای پیرامونش، تحت فشار مثبت قرارگیرد جریان هوا (حرکت آن) باید همیشه از منطقه استریل به سمت منطقه پاک و از این قسمت به طرف منطقه حفاظت شده باشد (پیشنهاد می شود ۱۵ بار در ساعت هوای اتاق عمل تعویض گردد که ۳ بار آن هوای تازه باشد.) بهتر است ورود جریان هوا از سمت سقف و خروج آن نزدیک به کف زمین باشد.
• نباید در اتاق های عمل پنجره هایی که می توانند باز شوند وجود داشته باشند ودرب ها باید کاملاً بسته باشند و فقط در مواقع ضروری عبور وسایل، پرسنل و بیمار، درب های اتاق عمل بازگردد. ورود پرسنل به اتاق عمل فقط به پرسنل ضروری جهت عمل محدود شود.
• برای انجام جراحی های ایمپلت، ارتوپدی، استفاده از اتاق عمل های مجهز به هوای مافوق تمیز در صورت وجود پیشنهاد می گردد.
• برخی تحقیقات نشان داده اند که انتقال باکتری ها از راه هوا (airborne infections)در محیط اتاق عمل نقش مهمی در عفونت اعمال جراحی عمومی ندارد بنابراین شاید استفاده از روشهای پرهزینه استریل کردن هوا در اتاقهای عمل برای عمل های جراحی عمومی جای سوال داشته باشد.

اتاق ریکاوری باید دارای محلی برای شستن دستها باشد.

اتاق ریکاوری بایستی تسهیلاتی از نظر جداسازی بیماران عفونی داشته باشد.

در مورد بیمار مراقبت های قبل از عمل و آمادگی وی اهمیت ویژه ای دارد و بایستی در این رابطه فرآیندهای زیر مدنظر باشد:

1. ارزیابی کامل بیمار قبل از عمل از نظر وجود عفونت
2. قبل از عمل جراحی عفونت های سایر قسمت های بدن و دور از محل عمل مشخص و تحت درمان قرار گیرد و اعمال الکتیو تا رفع کامل مشکلات عفونت به تأخیر انداخته شود.
3. کنترل قند خون در بیماران مبتلا به دیابت توصیه می شود.
4. بیمار تشویق به ترک مصرف سیگار شود (بیمار حداقل ۳۰ روز قبل از عمل ازکشیدن سیگار، پیپ، قلیان و جویدن تنباکو خودداری نماید).
5. از دادن محصولات خونی لازم برای بیماران دریغ نکنید و بیمار در زمان جراحی کم خون نباشد.
6. در صورتیکه بیمار چاق باشد قبل از عمل نسبت به کاهش وزن اقدام گردد.
7. دوش گرفتن با آنتی سپتیک قبل از عمل پیشنهاد می گردد.
8. لازم است بیمار شب قبل از عمل دوش گرفته و یا با مواد آنتی سپتیک حمام نماید.
9. در مورد چیدن موی محل عمل بایستی به موارد زیر توجه داشت:
   1. موهای محل عمل را مگر اینکه ایجاد مزاحمت برای عمل جراحی نماید، اصلاح نکنید.
   2. در صورت نیاز به اصلاح این کار بلافاصله قبل از عمل و با ماشین ریش تراش انجام گیرد.

در فواصل بین اعمال جراحی، سطوح سخت و کف زمین تمام اتاق های عمل بایستی با استفاده از زمین شوی آغشته با ماده ضدعفونی کننده هیپوکلریت (۱% تا ۲%) کاملا تمیز و پاک گردد. (توصیه (CDC)).

بعد از آخرین عمل جراحی روز یا شب، بایستی کف اتاق عمل با ماده گندزدای مناسب شستشوی گردد.

شستشوی کف اتاق ها و کوریدورها در شب به طریقه مرطوب (wet vaccuming) ضروری است. بایستی لبه پنجره ها و قفسه ها نیز روزانه شستشو شوند.

محلها و نقاطی که عفونت از آن طریق ممکن است ایجادگردد به ترتیب عبارتند از:

1. سطح پوست اعضاء تیم و پرسنل اتاق عمل
2. دستگاه ها و سطوحی که به اندازه کافی نظافت نشده اند.
3. ذرات موجود در هوا
4. پوست و مخاط بیمار

درب هر اتاق عمل به جز برای عبور پرسنل، بیمارو تجهیزات باید بسته باشد. تعداد پرسنلی که اجازه ورود به اتاق عمل را دارند، باید به حداقل برسد.

کف اتاق عمل نباید سوراخ داشته باشد و در صورت امکان، سایر سطوح نیزباید در مقابل گرد و غبار مقاوم باشند.

• قبل از پرکردن مجدد این محلولها، بطری های آنها که در اتاق عمل مورد استفاده قرار می گیرند باید به اندازه کافی استریل شوند. از ترآیبات آمونیوم ۴ ظرفیتی نباید برای اسکراب جراحی استفاده کرد.
• بسنه بندی های مخصوص حمل و نقل و جابجایی مواد مختلف باید قبل از ورود به اتاق عمل از بسته بندی و کارتن خارج شود.
• اگر عمل جراحی انجام نشود ولی پک ها باز شده باشند، باید آنها را مجدداً برای استریل شدن به CSR فرستاد.
• اگر از ساکشن استفاده نمی شود، آنرا خاموش کنید.
• وسایلی نظیر دستگاه ساکشن و ونتیلاتور باید برای پیشگیری از آلودگی به طور متناسب انتخاب شود.
• ابزار و وسایل به کار رفته بایستی پس از شمارش کمتر مورد دستکاری قرارگرفته و برای ضدعفونی کردن به قسمت ویژه اتاق برای ضدعفونی فرستاده شود و سپس برای شستشو و استریل کردن آنها اقدام گردد. (تمام این وسایل بایستی بر اساس دستور العمل های منتشرشده استریل گردد.) فقط در مواقعی که باید از وسایل و تجهیزات استفاده فوری شود از روش فلاش (اتوکلاو سریع) برای استریل نمودن استفاده کنید.

• شایسته است کارکنان بیمارستانی ضمن واکسیناسیون علیه هپاتیت B نسبت به تکمیل پرونده سلامت خود نزد واحد کنترل عفونتهای بیمارستانی اقدام نمایند.
• قویاً توصیه می گردد در حین انجام هرگونه اقدام درمانی که احتمال آلودگی با خون و سایر ترشحات بدن وجود دارد از دستکش، پیش بند ضدآب، ماسک و عینک محافظ و در صورت نیاز گان ضدآب متناسب با اقدام درمانی استفاده شود.
• ضروری است سرنگ و سایر اشیاء تیز و برنده مصرفی (بیستوری، لانست، ویالهای شکسته و…) در ظروف جمع آوری ایمن (Safety Box) جمع آوری گردد.
• پیشنهاد می گردد جهت شکستن ویال های دارویی از تیغ اره استفاده شود.
• پس از تزریق از گذاردن درپوش سرنگ اکیدا خودداری گردد مگر در شرایط خاص از جمله اخذ نمونه خون جهت کشت خون و ABG.
• از شکستن و یا خم کردن سر سوزن قبل از دفع خودداری گردد.
• جهت گذاردن و حمل وسائل تیز و برنده از رسیور استفاده گردد و از حمل وسائل مزبور در دست و یا در جیب روپوش خودداری گردد.
• موارد حادثه Needle stick سریعا به واحد کنترل عفونت اطلاع داده شود، پیگیری گردد.

خواندن این مقاله مفید است: تزریقات ایمن

باید توجه داشت که شستن دست ها به تنهایی مهمترین راه پیشگیری از عفونت های بیمارستانی به شمار می آید. شستن دست ها توسط صابون های معمولی یا انواع ضدمیکروبی صورت توصیه می گردد. شستن دست با صابون های معمولی و آبکشی باعث می شود تا میکروارگانیسم ها به روش مکانیکی از روی پوست زدوده شوند و شستن دست با محصولات ضدمیکروبی علاوه بر زدودن مکانیکی میکروبها باعث کشته شدن میکروارگانیسم ها یا مهار رشد آن ها نیزمی گردد.

پوست دست کارکنان پزشکی دارای میکروارگانیسم های مقیم و انواع موقت است. اکثر میکروب های مقیم پوست در لایه های سطحی قراردارند ولی حدود ۱۰ تا ۲۰ % آن ها در لایه های عمقی اپیدرم قراردارند که بدنبال شستشوی دست ها با صابون های معمولی پاک نمی شوند ولی معمولا بوسیله مواد ضدمیکروبی، کشته شده یا رشدشان مهار می گردد. شستن دست ها با صابون معمولی باعث زدودن میکروب های موقتی پوست خواهدشد.

مواردی که باید دستها شسته شوند عبارتند از:

1. در فواصل تماس با بیماران و قبل از تهیه داروهای بیماران
2. قبل از مراقبت از بیماران آسیب پذیر مانند نوزادان و افراد دچارسرکوب شدید سیستم ایمنی
3. قبل از انجام اقدامات تهاجمی
4. بعد از دست زدن به اشیایی که احتمال آلودگی آن ها با میکروب های بیماریزا وجود دارد و یا پس از مراقبت از بیمارانی که احتمال دارد با میکروب هایی که از لحاظ اپیدمیولوژی اهمیت خاصی دارند؛ کلونیزه شده باشند مانند باکتری های مقاوم به چند نوع آنتی بیوتیک
5. قبل و بعد از تماس با زخم
6. پس از در آوردن دستکش ها از دست

1. کف کلیه اتاقها و راهروها، بایستی روزانه نظافت و در صورت نیاز با آب ژاول ضدعفونی گردد.
2. کلیه توالتها و حمامها و دستشویی های بخش باید بطور روزانه، تمیز و در صورت نیاز با آب ژاول ضدعفونی گردند. ضمناًدر هنگام شستشو کلیه شیر آلات و اتصالات نیز بایستی شستشو شود.
3. کلیه وسایل تخت بیمار از قبیل تشک، پتو ،ملحفه ها و روتختی و… باید بطور مرتب تعویض گردد به نحویکه پیوسته سالم، تمیز و عاری از آلودگی باشد.
4. در هنگام تعویض لنژ بایستی از دستکش و ترجیحاً ماسک استفاده شود.
5. جهت نظافت قسمتهای مختلف بخش از جمله میز پرستاری، یخچال، میز بیمار، تلفن، تخت و… باید از دستمالهای تنظیف جداگانه استفاده شود. دستمالهای تنظیف بعد از هربار استفاده بایستی شسته و آویزان شود.
6. سطلهای زباله درب دار، مجهز به کیسه زباله در کلیه اتاقها و سرویسهای بهداشتی بایستی قرار داشته داشته باشد.
7. جمع آوری و بعد از پرشدن، (Safty Box) کلیه وسایل برنده و نوک تیز بایستی در درب آن بسته و جهت دفع بهداشتی منتقل شود.

• تجهیزات غیرضروری از اتاق خارج شود.
• وسایل داخل اتاق مرتب شود به نحوی که ترافیک و شلوغی وجود نداشته باشد.
• گرد و غبار روی چراغ عمل، اسباب و اثاثیه و تمام سطوح صاف و حاشیه ها، لبه درگاهها و … گرفته شود برای این منظور می توان از الکل استفاده کرد.

1. بعد از عمل و قبل از خروج از اتاق عمل، بلافاصله باید تمام اسباب و اثاثیه، تجهیزات عمل و بیهوشی، کف اتاق، محیط اطراف با پوشیدن دستکش تمیز با محلول گندزدا تمیز و ضدعفونی شود.
2. میزها و تجهیزات، میز عمل، تشک با محلول گندزدائی شود. بهتر است چرخ های تریلی اسباب و اثاثیه با محلول ضدعفونی شود.
3. چراغ سیالتیک و چراغ رفلکس تمیز شود توسط محلولی که توسط کارخانه سازنده پیشنهاد می شود.
4. دستکش، ماسک و وسایل یکبار مصرف داخل سطل انداخته شود.
5. در صورت بروز آلودگی بایستی حتما اسباب و اثاثیه و سطوح آلوده شسته و ضدعفونی شود.

قبل از استفاده از مواد آنتی سپتیک در محل برش جراحی، پوست بیمار در محل و اطراف به طور کامل شسته و تمیزگردد.

از مواد آنتی سپتیک مناسب برای آماده کردن پوست استفاده شود. جهت آماده کردن پوست این مواد به صورت دایره وار از محل عمل به طرف محیط به کار ببرید.

توجه داشته باشید استفاده از آنتی بیوتیک به هیچ عنوان به معنی جایگزینی اقدامات مناسب کنترل عفونت در انجام جراحی نیست.

بهتر است د رتجویز آنتی بیوتیک از آنتی بیوتیک های بی خطر (Safe) ارزان و باکتریسید با طیف وسیع استفاده کنید.

توصیه می گردد اولین دوز آنتی بیوتیک را در شروع جراحی تجویزکنید و سطح درمانی آنتی بیوتیک را در سرم و بافت محل عمل تا پا یان دوره عمل و چند ساعت بعد از عمل در سطح قابل قبولی نگهدارید.

پروفیلاکسی را برای مدت طولانی بعد از عمل ادامه ندهید.

برای عمل سزارین پرخطر آنتی بیوتیک پروفیلاکسی را بلافاصله بعد از کلامپ کردن بندناف به کار گیرید.

قبل از جراحی های انتخابی کولورکتال با استفاده از تنقیه و مسهل، کولون را از نظر مکانیکی آماده سازید و روز قبل از عمل از مواد ضدمیکروبی خوراکی غیرقابل جذب در دوزهای منقسم استفاده نمایید.

بهتر است برای پروفیلاکسی ضدمیکروبی به طور روتین از وانکومایسین استفاده نگردد. حتی الامکان اقامت قبل از عمل بیمار را در بیمارستان به حداقل برسانید.

هنگام دست زدن به خون، مایعات، ترشحات، مواد دفعی بدن بیمار، وسایل آلوده و در زمان خونگیری و سایر اقدامات تهاجمی عروقی باید دستکش تمیز پوشید. قبل از تماس با مخاط ها و پوست آسیب دیده باید دستکش تمیز پوشید.

اگر برای یک بیمار کارهای مختلف و اقدامات تهاجهی صورت می گیرد دستکش ها باید در فواصل انجام این امور تعویض شوند. همچنین بعد از تماس با ماده ای که ممکن است حاوی غلظت زیاد میکروارگانیسم باشد، دستکش ها باید تعویض گردند.

بلافاصله پس از استفاده از دستکش، قبل از دست زدن به سطوح و وسایل غیرآلوده و قبل از تماس با بیمار دیگر، باید دستکش ها را از دست ها خارج نمود.

خواندن این مطلب توصیه می شود: راهنمای کنترل عفونت های بیمارستانی در اتاق عمل