رفتار با کودک و نوجوان در مراکز بهداشتی درمانی

1. با لبخند و رویی گشاده از كودك استقبال كنيد.
2. خود را معرفی کنید. معرفی شما باید متناسب با سن کودک یا نوجوان و سطح درکی و شناختی او باشد (بطور مثال یک روانپزشک کودک ممکن است خود را به یک کودک ۷-۶ ساله اینطور معرفی کند: من دکتر بچه‌ها هستم، بچه‌هایی که هم سن و سال تو هستند، اگه این بچه ها مشکلی توی خونه داشته باشند یا توی مدرسه یا توی خواب و اشتهاشون یا با دوستاشون ناراحتی داشته باشند و….می‌تونن به من بگن و … . یا من پرستار این بخش هستم و….)
3. معمولأ مورد خطاب قراردادن کودک با نام کوچک موجب تسهيل ارتباط می‌شود ولی در مورد نوجوانان بستگی به قضاوت خود از احساس راحتی نوجوان يا ميزان احترام به او از القاب خانم، آقا يا نام فاميلی استفاده کنید. گاه  اتفاق می‌افتد که کودک یا نوجوان  را در منزل به نام يا لقب ديگری غير از نام شناسنامه‌ای مورد خطاب قرار می‌دهند در اينگونه موارد بپرسيد که ترجيح می‌دهد او را به چه نامی صدا بزنيم.
4. درهنگام  ورود به  بخش كه اولين و مهمترين تجربه كودك  از مركز بهداشتی–درمانی است؛ سعی كنيد در اتاقی خلوت و آرام به استقبال او و والدينش برويد. محيط های شلوغ، پرسروصدا و پر رفت و آمد ممكن است كودك را مضطرب كند.
5. در اولين ملاقات می‌توانید از اسباب بازی يا هديه كوچكی كه متناسب با سن كودك باشد؛ برای یک شروع خوب در ارتباط کمک بگیرید (مانندخوراکی، كتاب، مجله). اين موضوع می‌تواند بعنوان پاداش برای همکاری و رفتار مناسب کودک نیز مورد استفاده قرارگيرد (مانند دادن يک بادکنک به کودکی که به دندانپزشک اجازه معاينه می‌دهد؛ دادن شکلات به کودکی که دستورات چشم پزشک را انجام می‌دهد. بهتر است در این موارد از ابتدا با کودک توافق کنید: وقتی من معاینه‌ام را انجام دادم بعدش تو می‌تونی یکی از این بادکنک‌ها را انتخاب کنی.
6. با لحنی آرام و مطمئن با كودك صحبت كنيد (با داد و فرياد صحبت كردن كودك را می‌ترساند و مضطربش می‌كند. زير لب صحبت کردن و  زمزمه‌كردن نيز  باعث گيجی و سردرگمی كودك و والد می‌شود).
7. براساس ميزان ترس،‌ اضطراب و راحتی كودك فاصله خود را با او تنظيم كنید. از راه دور با كودك صحبت نكنيد. به او نزديك شويد و تا حد چشمان كودك پايين بياييد. شايد لازم باشد بنشينيد تا هم سطح او شويد. به او از بالا به پايين نگاه نكنيد. اگر كودك از برقراری تماس نزديك واهمه دارد، فاصله مناسب را رعايت كنيد و تماس جسمی با او را به تعويق بيندازيد.
8. وقتی می‌خواهيد به وی نزديک شويد و يا او را معاينه کنيد. حتمأ به او بگوييد که می‌خواهيد چه بکنيد (الان مي‌خوام کمی نزديکتر بيام؛ الان می‌خوام پيراهنت را بدم بالا و صدای قلبت را گوش بدم و…).
9. در صورتيکه  کودک یا نوجوان از شما سؤالی دارد و یا در مورد اينکه چه خواهيدکرد توضيحی می‌خواهد با آرامش و صداقت به او پاسخ دهيد.
10. سعی كنيد با كلام و صحبت خود به او آرامش دهيد. به او بگوييد كه می‌خواهيد كمكش كنيد.
11. از تهديد و ترساندن كودك خودداری كنيد (اگر بخواهی گريه كنی؛ نمی‌گذارم مادرت اينجا بماند…)
12. حتی الامكان كودك را از والد جدا نكنيد. (مگر در مواقعی كه مجبوريد؛ مانند موقعيت‌های اورژانسی كه واكنش شديد عاطفی والدين مانع از انجام اعمال صحيح و بموقع پزشكی می‌شود).
13. هنگام معاينه و انجام اعمال تشخيصی والدين را تشويق کنيد تا در كنار كودك بمانند و او را حمايت كنند.
14. در بسیاری از موارد لازم است که قبل از اقدمات درمانی خاصه در مورد اقدامات تهاجمی که همراه با درد هستند. ابتدا والدین را مورد آموزش قرارداده و به آنان کمک کنیم واکنش‌های خود را نسبت به درد و گریه کودک خود شناسایی کرده و روش‌های مواجهه صحیح با این استرس را بیاموزند.
15. به نياز كودك برای حفظ حريم خصوصی خود اهميت قایل شويد. اطلاعات مربوط به کودک و خانواده او بايد خصوصی تلقی شود و در مجامع عمومی و با افراد غير گروه درمانی مطرح نشود. بغير از گروه  درمانی کسی حق دسترسی به پرونده بيمار را  ندارد. اگر از دوربين‌های مداربسته برای کنترل بخش استفاده می‌شود، اين موضوع بايد به اطلاع کودک وخانواده او برسد.
16. اگر می‌خواهيد کودک را از نظر دستگاه تناسلی معاينه کنيد؛ اين کار بايد با اجازه والدين، در مکانی امن و با حفظ حريم خصوصی کودک انجام گيرد و باید توضیحات لازم و قابل فهم در مورد این معاینه به والد و کودک داده شود (شامل چگونگی معاینه، لزوم و هدف از آن و….).
17. به كودك واقعيت را بگوييد و با او صادق باشيد. براي ممانعت از واكنش‌های هيجانی شديد كودك متوسل به دروغ و تحريف واقعيت نشويد. مثلا به جای آنكه در زمان تزريق يا بخيه زدن به او بگوييد: “اصلا” درد نداره، گريه نكن،‌ زود  تمام می‌شه. بهتر است بگوييد: آره يك كمی درد داره ولی من سعی می‌كنم به آرامی اين كار را انجام بدم كه كمتر دردت بياد یافكر می‌كنم يك مدت طول بكشه، حدودا يك ساعت. وقتی كه عقربه ساعت از اينجا بياد اينجا. ولی در اين مدت من و مامان كنارت هستيم و بهت كمك می‌كنيم؛ تو می‌تونی دستهای مامان را بگيری و… .
18. در صورتیکه اضطراب کودک یا نوجوان یا والد زیاد است و اطمینان بخشی شما آنها را آرام نمی‌کند. از روانشناس بخش یا متخصصین مربوطه کمک بگیرید.
19. اگر قرار است به صورت داخل معقد از دارويی استفاده شود، بايد از والد و كودك اجازه گرفته شود و كودك برای اين كار آماده شود و تا حدامكان از تزريق عضلانی استفاده نشود.
20. انجام هرگونه معاينه و عمل تشخيصی يا درمانی بر روی دستگاه تناسلی-ادراری  كودك (مانند تعبیه سوند) بايد با اجازه والد و كودك صورت بگيرد و كودك از قبل برای انجام اين كار آماده شود. در مورد روش كار بايد به والد و كودك توضيح داده شود.
21. هنگام انجام هر عمل تشخيصی و درمانی بايد به زبانی قابل فهم و متناسب با سطح رشدی و شناختی کودک و سطح درک والدین توضيحات لازم به آنها  داده شود و باید اطمینان حاصل شود که مخاطبين آن را درک کرده‌اند.
22. در صورتی که كودك نابالغ است و برای جابجایی، تزريق و… نياز به كمك داشته باشد؛ حتی الامکان از کارکنان مؤنث و در مورد كودكان بزرگتر و  نوجوانان، ازکارکنان همجنس کمک بگیرید.
23. در هر بخش مكانی شبيه اتاقهای منزل تدارك ببينيد. يعنی اتاقی كه دارای فرش، تلويزيون،‌ اسباب بازی و  نظاير اينها باشد تا كودكانی كه از نظر جسمی قادر به خروج از تخت خود هستند بتوانند ساعاتی از روز را در اين اتاق استراحت و بازی كنند و با كودكان ديگر ارتباط برقرار كنند.
24. در هر بخش بايد وسايل بازی، مجلات و كتب متناسب با سن كودك وجود داشته‌باشد تا در اختيار كودكان قرار گيرد. وسايل بازی بايد تميز، استاندارد و متناسب با سطح رشدی و فرهنگی كودكان باشد و بتوان از ٍآنها برای نشان دادن فعاليت‌های بيمارستانی استفاده كرد (مانند انجام تزريقات، معاينه پزشك، چگونگی مصرف دارو و…). می‌توان از اين وسايل و امكانات به عنوان پاداش برای رفتار مطلوب كودك نيز استفاده كرد.
25. از آنجائیکه آگاه کردن کودکان و والدین از اخبار ناگوار (از قبیل نحوه اعلام ابتلاء کودک یا نوجوان به بدخیمی و…) باید براساس وضعیت عاطفی، توانایی‌های شناختی و ارزیابی میزان نیاز آنان به اطلاعات باشد؛ گروه درمانی باید با همکاری و مشورت با متخصصین روانپزشکی و روانشناسی اين کار را انجام دهد. 

بخش دوم مربوط به اطلاع رسانی صحيح و كامل به والدين وكودك است. بهتر است موارد زير در قالب كتابچه يا جزوه‌ای تهيه شود و به سهولت در اختيار والدين قرارگيرد و يا به صورت پوستر در محل ديد والدين نصب شود.

1. حتی الامكان نقشه‌ای از بخش مربوطه كشيده شود كه در آن اتاق‌های بستری و ويزيت، ايستگاه پرستاری، اتاق نشمين، اتاق تزريقاتی، دستشويی، حمام و در مورد بخش‌های روانپزشكی اتاق بازی درمانی، كاردرمانی، خانواده درمانی، اتاق ويزيت، اتاق روانشناس و… مشخص شده باشد.
2. آدرس، شماره تماس و درصورت امكان نقشه ساير مكان‌هايی كه ممكن است برای امور تشخيصی، درمانی و رفاهی موردنياز باشد؛ مشخص شود. (بطور مثال: داروخانه، آزمايشگاه، راديولوژی، حسابداری، پذيرش، بوفه و محل تلفن عمومی و…)
3. درصورتی كه امكانات و تجهيزات خاصی موردنياز است كه در داخل بخش يا بيمارستان مربوطه وجودندارد، آدرس و شماره تماس آن مكان‌ها و نوع بیمه مورد قرارداد آنها نوشته شود و در اختيار والدين قرارگيرد (بطور مثال: محل انجام MRI، محل تهيه داروهای موردنياز و نظاير اينها).
4. شماره تماسی در اختيار بيماران قرارگيرد تا در صورتی كه بـه اطلاعات كامل تری نياز دارند، به آن دسترسی داشته باشند (ترجيحا شماره تماس مسئول بخش).

1. معرفی رئيس بخش، حوزه مسؤليت، چگونگی دسترسی به او و ملاقات با او.
2. معرفی پزشكان بخش، سمت و تخصص آنها، نحوه دسترسی به آنها، ساعات و روزهای حضورشان در بخش و درمانگاه، چگونگی تنظيم وقت ملاقات از پزشك مربوطه.
3. درمورد بيمارستان‌های دانشگاهی معرفی دستياران تخصصی و فوق تخصصی، كارورز و ساير گروه درمانی و مشخص کردن مسئوليت و حدود اختیارات آنان.
4. معرفی سرپرستار و پرستاران بخش و حوزه مسؤليت آنان.
5. معرفی ساير گروه درمانی و خدماتی (شامل روانشناس، مددكار، بهيار، معلم، نگهبان،‌ نظافتچی و…).
6. در صورتيکه يکی از اعضای گروه درمانی بنا به علتی (مسافرت، بيماری و نظاير اينها) نمی‌تواند در محل خدمت خود حضور داشته باشد؛ بايد اين موضوع هر چه زودتر به اطلاع بيماران رسانده شود. می‌توان تابلویی در محل مناسبی از بیمارستان یا بخش نصب کرد که تغييرات احتمالی یا قطعی در آن اطلاع رسانی شود.

• اين اطلاعات شامل مراحل انجام بستری بيمار، هزينه بستری، شرايط بيمه، تفاوت بستری اورژانسی و غيراورژانسی، چگونگی انتخاب پزشك درمانگر، شرايط مرخصی موقت، نحوه و زمان ترخيص، چگونگی مراجعه بعدی به درمانگاه، چگونگی نوبت گرفتن در درمانگاه و دسترسی به پزشك معالج است. 

1. مشخص شود كه والدين چه مواقعی می‌توانند در بخش حضور داشته باشند و در چه شرايطی بايد كودك خود را تنها بگذارند.
2. ساعات و زمان ملاقات با كودك مشخص شود.
3. مشخص شود  كه چه كسانی اجازه دارند با بيمار ملاقات كنند و چه كسانی اجازه ملاقات ندارند (به طور مثال در بخش روانپزشكی كودك و نوجوان ممكن است بنابر دستور پزشك معالج، دوستان بيمار اجازه ملاقات با او را نداشته باشد و يا در يک بخش عفونی کودکان در سنين خاصی اجازه ورود به بخش را بنا به دلايل پيشگيری نداشته باشند).
4. در صورتيکه منع درمانی خاصی جهت ملاقات وجودندارد؛ اجازه ملاقات دوستان و خواهر و برادران کودک یا نوجوان جهت حمايت عاطفی بيشتر داده شود.
5. حداكثر تعداد افراد ملاقات كننده در زمان ملاقات مشخص شود (ممكن است در بخش مراقبت از بيماران قلبی يا بخش روانپزشكی از نظر تعداد افراد ملاقات كننده محدوديت‌هايی وجود داشته باشد).
6. مشخص شود كه ملاقات كنندگان و اطرافيان بيمار مجازند؛ چه وسايل و موادی را برای بيمار بياورند (به طور مثال در بخش روانپزشكی آوردن وسايل شيشه‌ای و نوك تيز ممنوع است. همانگونه كه دادن خوراكی‌های شيرين به كودك مبتلا به دیابت).
7. شماره تماس و آدرس والدين در دفترچه يا كامپيوتر ثبت شود تا در مواقع لزوم بتوان با آنها تماس گرفت. همچنين بهتر است شماره تماس‌های جايگزين  نظير بستگان بيمار نيز برای موارد ضروری اخذ شود.

• اين اطلاعات شامل زمان وعده‌هاس غذايی، انجام آزمايش، ويزيت، ملاقات، شركت در كاردرمانی، كلاس درس، تماشای تلويزيون، ورزش و ساير برنامه‌های بخش است.

• براساس بيماری‌های رايج هر بيمارستان و مرکز درمانی، بايد كتابچه‌هايی آموزشی به زبانی ساده و عامه فهم برای والدين تهيه شود كه شامل اطلاعات و توصيه‌های لازم در مورد تزريقات، انجام آزمايش، رگ گرفتن يا تعبيه سوند، انجام راديولوژی، عكسبرداری و… باشد و مشخص شود كه والدين در اين شرايط چگونه می‌توانند به كودك خود كمك كنند (بطور مثال والدين در زمان تزريق وريدی يا معاينه مقعد چه كمكی می‌توانندبكنند). اين جزوه‌ها بايد در برگيرنده جنبه‌های طبی و روانشناختی باشد (توجه به این نکته ضروریست که این جزوات و نوشته‌ها جای توضیحات شفاهی را در حضور یک ارتباط مناسب نمی‌گیرد).
• جزوه‌ها و كتابچه‌های آموزشی مناسبی با استفاده از عكس، نقاشی، كاريكاتور ، داستان و… در موارد زير برای كودكان تهيه شود و در اختيار آنها قرارگيرد. اين جزوه‌ها و كتابچه‌ها می‌تواند شامل موارد زير باشد:
  1. بيماريهای مختلف (متناسب با هر درمانگاه تخصصی)
     1. چگونگی تزريق عضلانی و وريدی
     2. خوردن قرص، كپسول، شربت و…
     3. معرفی پزشك و كاركنان درمانی و خدماتی
     4. معرفی قسمت‌های مختلف بيمارستان و درمانگاه‌ها
     5. چگونگی معاينه پزشكی
     6. چگونگی گرفتن نمونه جهت آزمايش‌های مختلف
     7. چگونگی گرفتن نمونه جهت آزمايش‌های مختلف

1. مشخص شود كه والدين در صورت نياز چگونه و در چه زمانی می‌توانند با پزشك معالج يا پرستاران بخش تماس بگيرند.
2. مشخص شود در صورتیکه والدین و بیمار از نحوه رفتار کارکنان و خدمات‌رسانی مرکز مربوطه شکایتی دارند باید به چه کسی مراجعه کنند. لازم به ذکر است که تمامی کارکنان در موارد نارضایتی و شکایت بیمار ملزم به ارائه اطلاعات دقیق و ارجاع وی به فرد مسئول می‌باشند.

بخش سوم؛ توجه و احترام به حقوق كودك یا نوجوان و والدين مربوط به اساسنامه حقوق بيماران است که بايد در محلی مناسب که قابل ديد باشد نصب شود.

1. مراقبت و درمان كودك صرف نظر از سن، جنس، نژاد و مذهب بايد در بهترين وضعيت ممكن انجام پذيرد.
2. بايد با كودك و خانواده او صادق بود و از پنهان‌كاری و توسل به دروغ اجتناب كرد.
3. محيط درمانی نبايد برای كودك ترسناك و اضطراب‌زا باشد. بنابراين بايد از قبل كودك را برای مواردی چون معاينه و اقدامات دندانپزشکی، چشم پزشکی، انجام سی‌تی اسكن و نظاير اينها آماده كرد.
4. در شرايطی كه قرار است؛ كودكان در تحقيق شركت كنند، بايد اطلاعات كامل و صحيح به طور مكتوب در اختيار والدين قرارگيرد. اين اطلاعات بايد به زبان ساده، روشن و قابل فهم نوشته شود و والدين مختار باشند تا هر زمان كه مايل به ادامه همكاری نيستند؛ از تحقيق خارج شوند.
5. اگر قرار است از کودک بيمار يا خانواده او عکس يا فيلم گرفته شود بايد با ارايه توضيحات کافی و اخذ رضايت‌نامه کتبی باشد.
6. اگر قرار است از اطلاعات مربوط به کودک و خانواده او در جايی بغير از محل درمان استفاده شود (مانند مجله، کتاب، سمينار و…) حتمأ بايد با ارايه توضيحات کافی و اخذ رضايت‌نامه کتبی باشد.
7. اطلاعات مربوط به بيمار بايد محرمانه باشد و به جز كاركنان گروه پزشكی هيچ كس حق دسترسی به پرونده و اطلاعات شخصی بيمار را ندارد.
8. برخورد مودبانه و احترام‌آميز با والد و كودك در تمام مراحل معاينه، تشخيص و درمان الزامی است و كليه كاركنان مراكز درمانی موظف هستند به كودك و خانواده او احترام بگذارند و به سؤالات آنها پاسخ دهند؛ که اين موضوع شامل کارکنان بیمارستان اعم از بخش اداری، پذیرش، درمانگاه، نگهبانان، منشی، بهيار، پرستار و پزشک می‌باشد.
9. بيمار و خانواده‌اش هر زمان كه بخواهند می‌توانند درمان را قطع كنند ولی پزشك و ساير كاركنان مركز درمانی ملزم هستند؛ اطلاعات كامل و كافی راجع به مضرات اين عمل را در اختيار خانواده و بيمار قراردهند و پيامدهای تصميم آنان را روشن كنند.
10. پس از کسب اطلاع از میزان اطلاعات کودک یا نوجوان و والدین از بیماری، پیش آگهی و درمان، بايد به زبانی ساده و با صداقت در مورد بيماری، پیش آگهی و درمان آن به والد و كودك توضيح داده شود. این توضیحات و آموزش‌های لازم برای آگاه‌سازی بیمار و والدین و نیز جلب همکاری آنان با تیم درمان، باید به زبانی ساده و قابل هم برای ایشان باشد و عاری از هرگونه اصطلاحات تخصصی بیان گردد. فردی که مسئولیت اطلاع‌رسانی را برعهده دارد؛ موظف است؛ در انتهای صحبت خود اطمینان حاصل کند که افراد مخاطب پیام وی را به درستی دریافت کرده‌اند. در بسیاری از موارد، خانواده‌ها و بیمار اطلاعات نادرستی در ارتباط با بیماری دارند که از منابعی دیگر کسب نموده اند. این اطلاعات غلط می‌تواند سبب اختلال در همکاری آنان شده و یا بر میزان استرس آنان بیفزاید. وظیفه بررسی اطلاعات قبلی بیمار و خانواده و تصحیح اطلاعات در موارد لزوم، بر عهده افراد تیم درمان است.
11. بايد برای كودكانی كه ناتوانند امكانات و تسهيلات لازم فراهم آيد (مثل امكانات آموزش ويژه برای كودكان نابينا، امكان استفاده از ويلچر و آسانسور برای كودكان مبتلا به مشكلات حركتی).
12. کودکانی که به هر دلیل متفاوت از جمعیت عمومی کودکان هستند؛ اعم از معلولیت‌های جسمی، عدم برخورداری از حمایت خانوادگی و زندگی در مراکز پرورشگاه و … . نباید در هیچ موردی مورد تبعیض قرارگیرند. جداکردن این کودکان از سایر کودکان مگر در مواردی که سیر درمان ایجاب کند؛ ممنوع است.
13. تمام اعمال تشخيصی تهاجمی بايد به گونه‌ای انجام شود كه كودك كمترين درد را تحمل كند (استفاده از مسكن، بيهوشی و…).
14. تمام كودكانی كه به صورت اورژانس مراجعه كرده‌اند بايد مورد معاينه پزشكی قرارگيرند و اقدامات اوليه ضروری برای آنها انجام شود و قبل از انجام اقدامات اوليه و پايدارنمودن وضعيت نبايد بيمار را به مركز يا بيمارستان ديگری انتقال يا ارجاع داد.
15. كاركنان مراكز درمانی نبايد هيچ هديه‌ای را از سوی والدين و خانواده كودك بپذيرند.
16. امكان تغذيه با شير مادر بايد برای كودك بيمار يا خواهر و برادر شيرخوار او فراهم باشد.
17. در مراكز بستری بايد مراقب سواستفاده جسمی، جنسی و روانی از كودكان بود. کارکنان بايد درباره اينگونه آزارها به قدر كفايت آموزش ببينند. برخی از كودكان ممكن است به دليل نقص يا ناتوانی (مثلا عقب ماندگی ذهنی) مورد بدرفتاری يا غفلت واقع شوند.
18. بايد امكانات لازم برای بازی كودكان در زمان بستری در بيمارستان وجودداشته باشد (شامل اسباب بازی‌های متناسب با سن، مكانی برای بازی و…)
19. برای كودكانی كه بيش از چند روز در بيمارستان بستری می‌شوند بايد امكانات آموزشی مناسب فراهم باشد (مثلا كتب و وسايل آموزشی، معلم و راهنما جهت آموزش، مكانی خاص برای آموزش)
20. كودكانی كه در بيمارستان بزرگسالان بستری هستند؛ بايد در اتاق و بخش جداگانه باشند و از كليه امكانات مخصوص بخش‌های كودكان (مانند امكان آموزش، بازی و …) برخوردار شوند.

بخش چهارم مربوط به توجه به نيازهای بهداشتي،  درمانی و جسمی كودك و ارتقای سلامت جسمی و روانی او است.

1. بايد امكانات درمانی مناسب با شرايط كودك در اختيار او قرارگيرد.
2. بايد اجازه داده شود تا والد در مراحل مختلف درمان کنار کودک بماند و او را حمايت و همراهی كند و بايد تسهيلات لازم از اين جهت فراهم شود.
3. هنگام خون گيری، تزريقات، تعبيه سوند و ساير اقدامات تشخيصی و آزمايشگاهی رعايت كامل نكات سترون‌سازی الزامی است.
4. محيط كودك بايد تميز، بهداشتی و عاری از آلودگی باشد و سياست‌های لازم جهت کنترل عفونت و پيشگيری از ابتلا به بيماريهايی چون ايدز، هپاتيت، عفونت‌های واگيردار و ابتلا به ارگانيسم‌های مقاوم به انتی‌بيوتيک اتخاذشود.
5. بايد روش‌های دفع فاضلاب و زباله بهداشتی باشد و زباله‌های عفونی از غيرعفونی جداشود.
6. محيط كودك بايد امن و بی‌خطر باشد كه شامل اتاق معاينه، اتاق انتظار،  راهرو، فضای باز، حياط، پله‌ها، دستشويی، پنجره‌ها، آزمايشگاه، دکوراسيون و وسايل موجود در درمانگاه، سيستم اطفاء حريق و نگهداری امن داروها می‌شود (برای نمونه: لزوم داشتن حفاظ برای پنجره‌هايی كه قد كودك به آنها می‌رسد؛ در دسترس نبودن كليد و پريز برق و يا عدم دسترسی به اتاق دارو). مقاله نکته های بهداشتی و سلامتی کودکان این موارد را به طور کامل توضیح می‌دهد.
7. قبل از انجام  عمل و تماس با بدن كودك، شستن دستها الزامی است.
8. غذای کودک بايد سالم، بهداشتی، باكيفيت بالا و به ميزان كافی باشد و حاوی كليه مواد مفيد و مورد احتياج بدن و متناسب با شرايط فرهنگی و نيازهای غذايی خاص كودك باشد.
9. پوشاک كودك بايد تميز، سالم و اتوكشيده باشد و از پوشاندن لباسهای كهنه، كثيف و پاره و لباس‌هایی با اندازه نامتناسب به كودك خودداری شود.
10. افرادی كه با كودك سر وكار دارند بايد به تناوب مورد معاينات و آزمايش‌های معمول پزشكی قرارگيرند (حداقل سالی یک نوبت).
11. محيط كودك بايد از عوارض نامطلوب همراه با داروها، اشعه و ساير موادمخدر در امان باشد.
12. استفاده از سيگار و ساير موادمخدر در مراكز درمانی كودكان، توسط کارکنان، والدين، همراهان و كودكان ممنوع است.
13. در هر بخش کودک یا نوجوان باید يك روانشناس کودک مسلط به بازی درمانی و آموزش ديده در زمينه کار با کودکان باشد تا بتواند خدمات درمانی و  مشاوره‌ای لازم را ارايه دهد (مانند آماده‌کردن کودک قبل از عمل جراحی، كاستن اضطراب كودك هنگام تزريق وريدی و يا انجام اقدامات تشخيصی چون سی‌تی اسکن، برگزاری جلسات گروه درمانی، مشاوره والدين و…).
14. کتابچه‌های آموزشی درمورد ارتقای سلامت جسمی و روانی كودك (شامل تغذيه با شيرمادر، تغذيه صحيح، واكيسناسيون، رشد و تكامل كودك، مديريت مشكلات رفتاری شايع، بهداشت روان و…) و ارتقای سلامت جسمی و روانی نوجوانان (واكسيناسيون، بهداشت جنسی، مسايل دوران بلوغ، بهداشت توليدمثل، بيماري‌های مقاربتی جنسی مانند ايدز، مصرف سيگار، الكل و ساير مواد) به زبانی ساده و روشن تهيه شود و در اختيار والدين، نوجوانان و درصورت لزوم كودكان قرارگيرد.
15. برای استفاده از خواب‌آورها و يا تسکين درد جهت انجام اقدامات خاص تشخيصی و درمانی بايد دستورالعمل و راهنمای بالينی نوشته شود (برای نمونه اگر قرار است کودکی سی‌تی اسکن شود و لازم است از خواب‌آور استفاده شود بايد دستورالعمل و راهنمای آن نوشته شود).
16. بايد هر مرکز يا بخشی  متناسب با حوزه تخصصی خود حاوی دستورالعمل‌ها و رهنمودهای نوشتاری در مورد اقدامات خاص درمانی و تشخيصی باشد (برای نمونه دستورالعمل مهار پرخاشگری و تحريک‌پذيری، دستورالعمل تزريق انسولين، دستورالعمل گرفتن مايع نخاع و…).
17. کارکنان مراکز درمانی بايد به علايم و نشانه‌های بدرفتاری با كودك آشنا باشند و روش‌های مناسب بررسی، مراقبت و محافظت از كودك را بدانند و موارد  موجود را  به مراكز ذيربط اطلاع دهند. مددكار اجتماعی موظف است موارد بدرفتاری با كودك را پيگيري کند و بر اساس قوانين از پيش تعيين شده خانواده هاي در معرض خطر را شناسايی كند (هرچند رعايت بعضی از اين موارد به خصوص در جوامع توسعه نيافته‌ای كه قوانين مدونی در اين خصوص ندارند، دشوار است).
18. کارکنان مراکز درمانی بايد هر چند وقت يکبار از نظر طبی و روانشناختی متناسب با مرکز تخصصی خود آموزش‌های ويژه‌ای ببينند و اطلاعات آنها به روز شود.

بخش پنجم مربوط به موضوع توجه به نيازهای رفاهی والد و كودك است.

1. اتاق بیمار بايد از شرايط مناسبی برخوردار باشد مانند فضای باز و کافی، نور و تهويه مناسب، درجه حرارت مناسب، دستشويی تميز و بهداشتی، صندلی مخصوص کودک، صندلی مناسب برای والدين، نوشيدنی سرد و گرم و… .
2. بهتر است در داخل بخش امکاناتی نظير تلويزيون، ويديو، کتاب، مجله و نظاير اينها فراهم باشد تا موجبات سرگرمی والد و کودک را در زمان بستری فراهم آورد.
3. والدين بايد در صورت نياز به تلفن دسترسی داشته باشند.
4. برای حفظ و نگهداری وسايل خصوصی كودك و والدين كمدی در اختيار آنها قرارگيرد كه دارای قفل باشد.
5. در كنار تخت هر كودك مبل يا صندلی جهت نشستن والد وجودداشته باشد و تختی که والد يا مراقب کودک هنگام شب بتواند در آن استراحت کند.
6. تسهيلات لازم از جهت غذا و نوشيدنی سرد و گرم برای والد يا مراقب کودک وجود داشته باشد.
7. تسهيلات لازم براي گرم کردن يا نگهداری خوراکی، غذا و نوشيدنی كودك و همراه او فراهم باشد.
8. والد يا مراقب كودك به راحتی به فروشگاه يا محل تهيه غذا و مايحتاج خود دسترسی داشته باشند.

دانلود کتاب پرستاری کودکان و نوجوانان