آموزش تزریقات

تزریقات یکی از روشهای شایع در تجویز فراورده های دارویی می باشد . هر روش تزریقی برای نوع بافتی که دارو در آن تزریق می‌شود روش واحدی است مشخصات هر بافتی میزان جذب دارو را معین می‌کند قبل از تزریق ، پرستار باید حجم داروی تجویزی مشخصات و غلظت دارو و ساختمان آناتومیکی محل تزریق را بشناسند. ناتوانی پرستار در تزریق صحیح دارو ممکن است نتایج منفی به بار آورد. اشتباه در انتخاب محل مناسب تزریق از نظر منطقه آناتومیکی بدن ممکن است منجر به صدمه رسیدن به عصب و استخوان شود بسیاری از مدد جویان خصوصا کودکان از تزریق وحشت دارند اگر پرستار فراموش کند قبل از تزریق دارو به داخل بافت سرنگ را آسپیره کند ممکن است دارو وارد شریان یا ورید شود. تزریق حجم زیادی از دارو در یک محل ممکن است منجر به بروز درد زیاد یا صدمه بافتی گردد.

بیشتر بخوانید: «انواع روش های تزریقات»

سرنگ‌ها و سوزن‌های متنوعی برای تزریقات وجود دارند. هر کدام از آن ها برای تزریق حجم معینی از دارو به یک بافت مخصوص طرح ریزی شده‌اند. پرستار باید تشخیص دهد که کدام سرنگ و سوزن بهتر و مؤثر تر است. 

سرنگ‌ها دارای یک قسمت استوانه‌ای و یک انتهای کوچک می‌باشد که سوزن به آن وصل می‌شود. داخل این قسمت استوانه‌‌ای plunger یا پیستون حرکت می‌کند. در بیشتر بیمارستانها از سرنگ‌های Disposuble «پلاستیکی یکبار مصرف» استفاده می‌شود. سرنگ‌های پلاستیکی یکبار مصرف ارزان بوده و پیستون آنها بخوبی قابل کنترل است. سرنگ‌های شیشه‌ای گرانتر هستند و قبل از مصرف باید استریل شوند.

پرستار محلول را بوسیله آسپیره کردن داخل سرنگ می‌کند. به این صورت که در حالی که سوزن متصل به آن داخل محلول مورد نظر است، پیستون را بطرف بیرون می کشد. در موقع کشیدن محلول مورد نظر، پرستار باید سرنگ را طوری در دست بگیرد که قسمت خارجی سرنگ و دسته پیستون در دست او باشد. برای رعایت استریلیته، پرستار باید از هرگونه برخورد احتمالی نوک سرنگ به سوزن یا قسمت داخلی سرنگ و تنه پیستون با هر نوع جسم غیر استریل جلوگیری کند.
سرنگ ‌ها در اندازه‌های مختلف که ظرفیت‌های ۱ سی سی تا ۵ سی سی را دارند وجود دارد. استفاده از سرنگ های بزرگتر از ۵ سی سی غیر متداول تر است. سرنگ‌های ۲ تا ۳ میلی لیتری برای تزریق عضلانی و زیر جلدی مورد نیاز است. سرنگ‌های بزرگتر موجب ناراحتی بیمار میگردد.

میکرودرپ برای تزریق پنی سیلین کریستال بکار برده می‌شود و بجای آن در سرنگها ۲۰cc تا ۵۰cc استفاده می‌شود. سرنگ‌های هیپودرمیک ۵/۲ تا ۳ میلی لیتری معمولا بصورت بسته بندی با سوزن متصل به آن موجود هستند. گاهی اوقات ممکن است پرستار بر حسب احتیاج، شماره سوزن را عوض کند. سرنگ‌های هیپودرمیک دو نوع مقیاس اندازه گیری در طول سرنگ دارند. یکی از این مقیاس‌ها بر حسب «minims» و دیگری بر حسب میلی لیتر است. هر میلی لیتر نیز به ده قسمت تقسیم می‌شود. سرنگ‌های انسولین یک میلی لیتر را در خود جای می‌دهند و به واحدهایی درجه بندی می‌شوند. بیشتر سرنگ‌های انسولین صد واحدی (۱۰۰ـU) هستند که برای استفاده از صد واحد انسولین هستند. هر میلی لیتر از محلول محتوی ۱۰۰ واحد انسولین است. همین طور سرنگ‌های ۴۰ واحدی (۴۰ـ U) و (۸۰ـU) برای انسولین ها با این غلظت‌ها وجود دارد.

سرنگ‌های توبرکولین یک استوانه باریک دارند که سوزن کوچکی به آن وصل است. این سرنگ ها به میلی لیتر درجه بندی میشوند و ظرفیت آنها ۱ سی سی است. این سرنگ ها برای استفاده از مقادیر کم از داروهای غلیظ بکار میرود: مثلا برای انجام تست های داخل جلدی استفاده می‌شود. سرنگ توبرکولین همچنین برای آماده کردن مقادیر کمی از محلول موردنظر برای کودکان و نوجوانان بکار میرود. از سرنگ‌های بزرگ برای تزریق داروهای داخل وریدی، یا اضافه کردن مواد دارویی به محلولهای تزریقی و همچنین برای شستشوی زخم ها یا درناژ لوله‌ها استفاده می کنند.

سوزن ها در بسته بندی جدا وجود ندارند که بتوان سوزن مورد نظر را انتخاب کرد. بعضی سوزن‌ها همراه با سرنگ استاندارد بصورت بسته بندی شده وجود ندارد. مثل سرنگ‌‌های انسولین و تویرکولین. جنس بیشتر سوزن‌ها STainless است؛ اگرچه که بعضی از کاتترهای وریدی پلاستیکی هستند. سوزن ها یکبار مصرف هستند به جز آنهایی که ازsteel فولاد جراحی ساخته می‌شوند که به سرنگ‌های شیشه‌ای متصل می‌شوند.
هر سوزن سه قسمت دارد:

1. HUb یا قسمتی که به سرنگ متصل است.
2. shaft یا تنه سوزن که به قسمت Hub متصل می‌شود.
3. BeVel نوک تیز سوزن .

پرستار ممکن است برای متصل کردن سوزن به سرنگ، Hub را دردست بگیرد تا مطمئن شود به سرنگ وصل شده است. با وجود این قسمت تنه و نوک سوزن در همه حال استریل باقی می‌ماند.

1. نوک تیز سوزن
2. طول تنه سوزن
3. شماره سوزن

شماره سوزن یا قطر سوزن هائی که BeVel آنها کوتاه است برای تزریقات وریدی مناسب هستند چون که این سوزن‌ها در مجاورت دیواره‌ داخلی ورید با آسانی بسته نمی‌شوند. سوزن هایی که BeVel,s بلندتری دارند تیز تر هستند که در تزریقات زیر جلدی و عضلانی برای مریض ناراحتی کمتری ایجاد می‌کنند. طول سوزن ها از اینچ تا ۵ اینچ متغیر است اگر چه بیشتر سوزن هائی که توسط پرستار کاربرد دارد. وزن هایی با طول ۵/۱اینچ است. پرستار بر حسب اندازه و وزن مریض و نوع بافتی که مایع باید در آن تزریق شود نوع سوزن را انتخاب می‌کند.

در بچه‌ها و افراد لاغر سوزن‌های کوتاه تر به کار برده می‌شود. پرستار از سوزن‌های بلند معمولا ۱ تا ۵/۱ اینچ برای تزریقات عضلانی و از سوزن های کوتاه معمولاً تا اینچ برای تزریقات زیر جلدی استفاده می‌کند. انتخاب نوع سوزن بر حسب قطر با شماره سوزن، بسته به غلظت مایعی دارد که قرار است تزریق شود یک سوزن با شماره ۱۸ـ۱۶ برای تزریق خون و فرآورده‌های آن مناسب است. استفاده از سوزن درشت در تزریق خون و فرآورده‌های آن به خاطر این است که صدمه کمتری به گلبولهای قرمز می‌رسد. برای تزریقات عضلانی از سوزن های شماره ۲۳ـ۲۰ استفاده می‌شود که باز بستگی به غلظت ماده تزریقی دارد. تزریقات زیر جلدی احتیاج به سوزن هایی با قطر کمتری دارند (مثلا سوزن شماره۲۵ )، و برای تزریق داخل جلدی سوزن ریزتری مثل سوزن شماره ۱۶ احتیاج است.

آمپول‌ها شامل دوزهای انفرادی دارویی به شکل مایع هستند و به اندازه‌های مختلف موجود هستند. حجم آنها از ۱ سی سی تا ۱۰ سی سی و یا بیشتر را شامل می‌شوند. یک آمپول معمولا یک شیشه شفاف است که به یک قسمت تنگ بنام گردن محدود شده و برای کشیدن مایع آمپول این قسمت باید جدا شود. خط رنگی که اطراف گردن آمپول است محلی است که بدون استفاده از تیغ اره و به آسانی شکسته می‌شود. در صورتی که آمپول خط رنگی نداشته باشد پرستار باید از تیغ اره استفاده کند. در هنگام کشیدن مایع آمپول پرستار باید دقت لازم را در رعایت تکنیک آسپتیک بکند و دقت نماید که نوک سوزن با سطح خارجی آمپول تماس پیدا نکند. کشیدن مایع بداخل سرنگ به آسانی صورت می‌گیرد.

ویال‌ها ظرف های شیشه‌ای یک دوزی یا چند دوزی هستند. یک درپوش لاستیکی در قسمت بالا دارند. این قسمت پلاستیکی قبل از مصرف بر میله یک روپوش فلزی پوشیده شده است. ویال‌ها ممکن است شکل جامد یا مایع دارو را داشته باشند. داروهایی که در صورت محلول ماندن خواص خود را از دست می‌دهند بصورت پودر ویال قرار می‌گیرند. اتیکت های ویال‌ها نوع حلال و مقدار آنرا مشخص می‌کنند. نرمال سالین و آب مقطر استریل، حلال هایی هستند که بطور معمول در حل کردن ویال‌ها استفاده می‌شوند. بر خلاف آمپول‌ها که به آسانی در سرنگ کشیده می‌شوند ویال ها دارای سیستم بوده که برای بهتر کشیدن مایع درون آن باید اول مقداری هوا بداخل آن با سرنگ وارد نمود. عدم وارد نمودن هوا به داخل ویال بعلت خلاء موجود بیرون کشیدن دارو را مشکل می‌کند.
برای آماده کردن داروهایی که بصورت پودر هستند، پرستار حلال مورد نظر و مقدار آن را بر حسب برچسب ویال تهیه کرده و بداخل آن تزریق می‌کنند. بعضی از پودرها به آسانی در حلال حل می‌شوند ولی گاهی لازم است که برای بهتر حل شدن آن، سوزن را بیرون کشیده و آنرا کاملا مخلوط کرد. عموما تکان دادن و چرخش ویال در حل کردن دارو مؤثر است. بعد از تهیه ویال‌های چند دوزی (maltidose) پرستار برچسبی تهیه کرده که زمان تهیه و غلظت آن را در هر میلی لیتر روی آن مشخص می‌کند. ویال ‌های چند دوزی معمولا احتیاج به نگهداری در یخچال دارند.

هر راه تزریقی، بسته به نوع بافتی که تزریق در آن صورت می‌گیرد بطور خاصی انجام می‌شود. ویژگیهای بافتها میزان جذب داروها و شروع اثر آنها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. قبل از تزریق یک دارو، پرستار باید حجم دارو، خواص دارو (برای مثال مواد محرک، غلظت) و موقعیت آناتومیکی محل تزریق را بداند (مثلا وضعیت عروق و اعصاب بزرگ). عدم توانایی یک پرستار در انجام تزریقات به نحو احسن، می‌تواند نتایج معکوس داشته باشد. انتخاب نامناسب محل تزریق ممکن است باعث صدمه یا وارد استخوانی که در آن ناحیه است شود. اگر پرستار قبل از تزریق مایع داخل عضله را آسپیره نکند امکان دارد که سوزن بطور تصادفی در شریان یا ورید قرار گیرد و ایجاد اشکال نماید. تزریق حجم زیادی از یک محلول باعث درد شدید ناحیه شده و ممکن است به ضایعه بافتنی موضعی ختم شود. بسیاری از بیماران بخصوص بچه‌ها از تزریقات می‌ترسند. بعضی از بیماران مزمن ممکن است روزانه‌ چند تزریق داشته باشند.

راه های کاهش درد بیمار توسط پرستار هنگام انجام تزریقات:

1. انتخاب یک سوزن نوک تیز با طول و قطر مناسب.
2. انتخاب محل مناسب تزریق و استفاده از مناطق آناتومیک مناسب.
3. قبل از تزریق محل تزریق را یخ بگذارید تا ایجاد بی حسی موضعی کند و از شدت درد بکاهد.
4. سوزن را به نرمی و سریع داخل بافت کنید.
5. سرنگ را در حینی که سوزن در بافت است نگهدارید.
6. برای کم کردن سفتی، عضلات مریض را در وضعیت مناسب قرار دهید.
7. توجه مریض را با صحبت کردن با او یا معطوف کردن فکرش به چیزهای خوش آیند از تزریق برگردانید.
8. محل تزریق را بعد از تزریق برای چند ثانیه ماساژ دهید مگر ماساژ دادن ممنوع باشد

سرنگ وسیله ای برای تزریق مایعات به بدن و کشیدن مایعات مختلف از بدن می باشد.

1. سرنگ شیشه ای
2. سرنگ پلاستیکی
3. سرنگ فلزی

هر سرنگ شامل بدنه مدرج است که به سر آن سوزن وصل می شود و یک پیستون دارد که بداخل بدنه می رود. معمولاً سر سرنگها یک اندازه و استاندارد ساخته شده و بنابراین هر نوع سوزنی به آن وصل می شود. پیستون داخل سرنگ براحتی داخل بدنه حرکت می کند ودر هنگام کشیدن پیستون به خارج، هوا و مایعات به داخل سرنگ کشیده می شود و چنانچه به داخل بدنه فشار داده شود هوا و یا مایع خارج می گردد. سوزن در اندازه های مختلف وجود دارد و شامل یک ساقه و یک دهانه است که دهانه به سرنگ وصل می شود.
نوک سوزن بطور مورب بریده شده که فرو رفتن آن را در بدن آسان می کند. هرچه شماره سوزن بیشتر شود از قطر سوزن کم می شود. مثلا سوزن شماره ۲۳ نازکتر از سوزن شماره ۲۰ است.

در صورتی که از ویال استفاده می کنید به طریق ذیل دارو را در سرنگ بکشید:

1. حفاظ فلزی را که بر روی لاستیک سر ویال قرار گرفته را بر دارید.
2. در صورت لزوم برای مخلوط شدن محتویات ویالی که حاوی داروی محلول می باشد آن را در کف دست قرار داده به آرامی بچرخانید هرگز آن را به شدت تکان ندهید.
3. لاستیک درب ویال را با ماده ضد عفونی کننده (الکل ۷۰%) تمیز کنید؛ بدین منظور آن را به طریق دورانی با پنبه آغشته به الکل تمیز کنید.
4. پوشش روی سوزن را بردارید در این مورد دقت کنید که آن را به طور مستقیم خارج کنید تا از آلوده شدن سوزن جلوگیری شود. سپس برابر حجم داروی محلولی که قرار است در سرنگ بکشید هوا در داخل سرنگ بکشید.
5. با دقت سوزن را از مرکز لاستیک درب ویال وارد آن کنید. مراقب استریل بودن سوزن و سرنگ باشید در کلیه موارد دست شما فقط می تواند با سطح خارجی بدنه سرنگ و دسته پیستون تماس حاصل کند.
6. درحالی که نوک سوزن خارج از محلول دارویی قرار گرفته است هوای داخل سرنگ را به داخل ویال تزریق کنید.
7. سرنگ را وارد ویال وارد نمایید و آن را هم سطح چشم خود بگیرید در حالی که سوزن در داخل محلول دارو قرار دارد برابر حجم مورد نیاز در سرنگ بکشید.
8. سوزن را از داخل ویال خارج کنید و پوشش رویی سوزن را بر روی آن قرار دهید همواره مراقب استریل بودن سوزن باشید.
9. ویال را دور انداخته و یا جهت استفاده های بعدی در محل مخصوص به خود قرار دهید.

در مورد نحوه کشیدن دارو از آمپول و ویال، مقاله «اصول پرستاری در تزریقات» را مطالعه نمایید.

در صورتی که از آمپول استفاده می کنید دارو را به طریق ذیل در سرنگ بکشید:

1. آمپول را برداشته به صورت دورانی بچرخانید به طوری که تمام محلول در قسمت پایین قرار گیرد در صورت لزوم می توانید با وارد آوردن ضرباتی به قسمت فوقانی آمپول دارو را به قسمت پهن پایین پوکه منتقل کنید.
2. در صورتی که در گردن آمپول خط مشخص جهت شکستن آن وجود ندارد ابتدا با پنبه الکلی قسمت گردن آمپول و تیغ اره را پاک کنید سپس در حالی که گردن آمپول بر پنبه الکلی تکیه دارد آن را با تیغ اره خراش دهید.
3. پنبه الکلی را در اطراف گردن آمپول قرار داده با فشار دست به طرف خارج سر آمپول را از بدنه جدا کنید.
4. پوشش روی سوزن را به طریقی که آموخته اید بر دارید.
5. سوزن را در آمپول قراردهید و مقداردارویی را که لازم دارید در سرنگ بکشید در صورتیکه به کل محتویات آمپول احتیاج دارید با دقت کل محتوی را در سرنگ بکشید.
6. پوشش رویی سوزن را به روی آن قرار دهید مراقب استریل بودن سوزن و سرنگ باشید
7. آمپول مصرف شده را دور بیا ندازید.
8. ناحیه تزریق را برهنه کرده و با پنبه الکلی دقیقاً پوست را تمیز کنید برای این منظور میتوانید پنبه الکلی را در مرکز محل تزریق قرارداده سپس به صورت دورانی با فشار مختصری آن را به طرف خارج بچرخانید.
9. اجازه دهید که پوست خشک شود
10. پنبه الکلی را بین انگشت سوم . چهارم دست غیرفعال خود (معمولا دست چپ) برای استفاده بعدی قرار دهید
11. در حالی که منتظر خشک شدن پوست از ماده ضدعفونی کننده هستید پوشش روی سوزن را بردارید برای این منظور به طریقی اقدام کنید که سوزن آلوده نشود
12. هوای موجود در سرنگ را کاملا خالی کنید تا قطره ای از دارو بر روی سطح مورب نوک سوزن دیده شود چنانچه لازم است کل دارو به بدن وارد شود در حدود ۲میلی لیتر هوا در داخل سرنگ بگذارید
13. سرنگ را در دست راست خود بین انگشتان و شصت بگیرید.
14. با استفاده از دست دیگر پوست را کشیده یا فشار دهید انتخاب این روش بسته به محل تزریق و وضعیت پوست می تواند متفاوت باشد
15. با یک حرکت ثابت، آرام و سریع بسته به نوع تزریق و محل آن سوزن را وارد پوست کنید.
16. سپس با دست چپ خود بدنه سرنگ را گرفته و دست راست خود را به دسته پیستون منتقل کنید.
17. با دست راست خود پیستون را به آهستگی به طرف خارج بکشید اگر خون وارد سرنگ شد آن را به طریقی که در ذیل خواهید آموخت خارج کنید سوزن را دور انداخته تزریق دیگر آماده کنید.
18. پنبه الکلی را که بین انگشتان ۳ و ۴ دست چپ خود قرار داده بودید را در اطراف محل تزریق قرار داده و سوزن را به سرعت از داخل پوست در امتداد مسیر تزریق خارج کنید و پنبه الکلی را در محل خروج سوزن قرار دهید.
19. پنبه الکلی را به آرامی در محل تزریق فشار دهید در صورت خونریزی فشار بیشتری به محل تزریق وارد آورید تا خونریزی قطع بشود.
20. پس از اتمام تزریق وسایل را به اطاق پانسمان ببرید. پوشش سر سوزن را به روی آن قرار داده سوزن و سرنگ و پنبه الکل را درون سطل زباله بیاندازید. بقیه وسایل را تمیز کرده در محل مخصوص به خود قرار دهید.

در مورد «تزریقات ایمن» بیشتر بخوانید.

محل تزریق در این عضله معمولاً قسمت فوقانی خارجی یا ربع فوقانی خارجی باسن در حدود ۵-۸ سانتی متر پایین تر از کرست ایلیاک خواهد بود که به دو روش مشخص می گردد.
یک لب باسن را با خطوط فرضی به چهار قسمت تقسیم کنید در این هنگام شما با لمس کرست ایلیاک از انتخاب محل صحیح تزریق که به اندازه کافی بالا می باشد مطمئن شده اید. انتخاب محل تزریق بدون لمس کرست ایلیاک روش مطمنی نخواهد بود

این عضله در عضلات گروه چهار سر ران قرار می گیرد. این محل در قسمت جلوی ران قرار گرفته است و برای شیرخواران، کودکان و بزرگسالان در مواردی که استفاده از محلهای دیگر مجاز نمی باشد مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

این عضله بر روی قسمت کناری فوقانی باسن قرار دارد و معمولاً برای تزریق عضلانی بکار نمی آید. برای تعیین محل تزریق بر روی عضله دلتویید لازم است لبه پایین زایده اکرومیون لمس گردد. همچنین قسمت میانی بازو که در مجاورت زیر بغل می باشد تعیین گردد. مثلثی که قاعده آن در امتداد زایده اکرومیون و رأس آن بر روی بازو به مجاورت زیر بغل می باشد محل مناسب تزریق خواهد بود؛ که تقریباً ۵ سانتی متر پایین تر از زایده اکرومیون قراردارد.

همچنین سر کناری عضله سه سر روی قسمت خلفی فوقانی بازو می تواند برای تزریق مورد استفاده قرار گیرد. محل مناسب حد وسط بین زایده اکرومیون و برجستگی استخوان آرنج می باشد. این محل فقط در مواقعی مورد استفاده قرار می گیرد که محلهای دیگر مجاز نباشد. وضعیت نشسته یا خوابیده می تواند برای این تزریق بکار گرفته شود. حجم قابل تزریق در عضله دلتویید ۲-۵ میلی لیتر می باشد. برای تزریق محلولهای روغنی معمولاً از سوزنهای ضخیم تر استفاده می شود. ضمناً هر چه میزان بافت چربی بر روی عضله بیشتر باشد از سوزن بلندتری باید استفاده شود.
در مواردی که دارو به سطح پوست صدمه وارد می کند، قبل از تزریق لازم است سوزن تعویض گردد؛ چون سوزن جدید آغشته به دارو نخواهد بود.

به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز، در تزریق عضلانی، دارو وارد عمق عضله می شود. در این نوع تزریق می توان حداکثر ۵ میلی لیتر دارو تزریق کرد. از آنجایی که بافت عضلانی اعصاب حسی کمی دارد، تجویز داروهای تحریک کننده به صورت عضلانی درد کمتری ایجاد می کند.
اندیکاسیون های تزریق عضلانی:

• جذب سریع دارو
• داروهایی که نمی توان به صورت وریدی تزریق کرد.
• تجویز داروهایی که با آنزیم های گوارشی ایجاد تداخل می کنند.

کنترا اندیکاسیون های تزریق عضلانی:

• اختلالات انعقادی
• ادم یا ورم اندام ها یا محل تزریق
• شوک
• مصرف داروهای ترومبولیتیک
• بیماری های انسدادی عروق محیطی
• سکته قلبی یا MI

اصول شروع به کار در تزریق عضلانی:

• قبل از شروع به کار وسایل مورد نیاز خود را آماده کنید تا در حین کار به مشکلی برنخورید. وسایل مورد نیاز شامل سرنگ و سرسوزن، دارویی که قرار است تزریق شود، پنبه الکلی، دستکش یک بار مصرف و رسیور می باشند.
• طول سوزن به عمق تزریق، جثه بیمار، مقدار چربی زیر پوست پوشاننده محلی که قرار است تزریق صورت گیرد و غلظت محلول بستگی دارد. ( برای تزریق سوسپانسیون ها و محلول های غلیظ، از سرسوزن های بزرگتر استفاده میشود)

بیشتر بخوانید: «تزریق عضلانی بدون درد»

انتخاب محل تزریق بستگی به وضعیت بیمار و هدف تزریق دارد. محل تزریق نبایستی ادماتو، ملتهب، دارای خال گوشتی، علائم مادرزادی و ضایعات دیگر باشد.

کف دست خود را روی تروکانتر بزرگ استخوان ران قرار دهید ، به طوری که انگشت شست به طرف کشاله ران و سایر انگشتان به صورت کاملا باز از هم به طرف بالا قرار گیرند به طوری که انگشت اشاره روی خار خاصره قدامی – فوقانی استخوان ایلیاک قرار گیرد. محل تزریق در ناحیه است که بین انشگت شست و اشاره قرار می گیرد.

 

خار فوقانی – خلفی ایلیاک را به وسیله خطی به تروکانتر بزرگ استخوان ران وصل کنید ، محل دورسوگلوتئال در سمت طرفی و فوقانی قسمت وسط این خط قرار می گیرد. روش دیگر این است که ناحیه گلوتئال را به چهار قسمت تقسیم کنید و سپس در ربع فوقانی خارجی در حدود ۵-۷ سانتی متر پایین تر از ستیغ ایلیاک تزریق کنید. در این روش تزریق در داخل عضلات گلوتئال ( گلوتئوس مینیموس، مدیوس و گوشه فوقانی خارجی عضله گلوتئوس ماکسیموس ) انجام می شود.

بهترین محل برای ترزیق در این عضله قسمت میانی طرفی ران است. این عضله مناسب ترین محل برای تزریق در کودکان و نوزادان است ، زیرا نسبت به سایر عضلات تکامل یافته تر است و در عین حال عروق و اعصاب بزرگ نیز ندارد.
نکته : در نوزادان گاهی از عضله رکتوس فموریس استفاده می شود که در بزرگسالان استفاده از آن ممنوع است.

از عضله دلتوئید برای تزریق با حجم حداکثر ۲ میلی متر استفاده می شود. تزریق در ۲٫۵ تا ۵ سانتی متر (حدودا ۲ یا ۳ انگشت) پایین تر از زائده آکرومیون انجام می شود.

• قبل از وارد کردن سوزن از بیمار بخواهید خود را شل نماید و عضله محل با انگشتان دست دیگر گرفته و کمی بر آمده شود.
• در برخی از موارد موقع تزریق ممکن است سر سوزن از کلاهک (hub) کنده شود. لذا بهتر است کمی از سر سوزن در خارج از پوست باقی بماند.
• هر چه دارو آهسته تزریق شود درد و ریسک بعضی عوارض کمتر خواهد بود.
• برای تزریق داروهای روغنی (نظیر برخی از ویتامین ها) و کریستالی (نظیر پنی سیلین) بهتر است از سر سوزن های بزرگتر استفاده شود .
• ار آنجایی که سوراخ سر سوزن یکطرفه است لذا در مواردیکه حجم دارو زیاد است بهتر است در حین تزریق دارو سر سوزن چرخانده شود.
• گنجایش سریع عضله دلتوئید حداکثر ۲ml و سرین حدود ۵ml است و تزریق بیش از این میزان با درد و ناراحتی نسبتا شدید (و گاهی آبسه استریل) همراه خواهد بود و در چنین مواردی (نظیر تزریق متوکاربامول) دارو بایستی بطور منقسم در دو طرف تزریق شود.
• برخی از بیماران در موقع تزریق دجار شوک وازوواگال می شوند. لذا در موقع تزریق بایستی بیمار دراز کشیده باشد.

عوارض تزریقات سیاهرگی عبارتند از: اینفیلتراسیون، هماتوم، آمبولی هوا، فلبیت، تزریق خارج از رگ، تزریق داخل سرخرگ. تزریق اشتباه درون سرخرگ از بقیه عوارض نادرتر اما به همان اندازه خطرناکتر است.

نشت مایع یا دارو را به خارج از فضای داخل سیاهرگ به بافتهای نرم اطراف، اینفیلتراسیون می گویند. این اتفاق عموماً به علت جاگذاری نامناسب نیدل یا آنژیوکت در فضای خارج لومن رگ به وجود می آید. از نظر بالینی با تورم بافت نرم اطراف محل تزریق، مشخص می شود. همچنین پوست، سرد، سفت، و رنگ پریده می شود. اگر مایع نشت یافته اندک باشد، عواقب کمی را به دنبال دارد، اما داروهای خاصی هستند که ولو به میزان بسیار اندک، برای بافتهای نرم اطراف صدمه زا خواهند بود.

هماتوم حالتی است که در اثر نشت خون از رگ به بافت های نرم اطراف به وجود می آید. اگر آنژیوکت بیش از یک دیواره از یک رگ را پاره کند و یا در صورتی که پس از در آوردن آنژیوکت روی محل ورود آنژیوکت فشار وارد نشود، این حالت ایجاد می شود. هماتوم با فشار مستقیم قابل کنترل بوده و پس از یک دوره دو هفته ای خود به خود برطرف می شود.

آمبولی هوا در اثر ورود مقادیر زیاد هوا به داخل سیاهرگ بیمار از طریق ست سرم به وجود می آید. تیوب های ست سرم حدود ۱۳ سی سی هوا را در خود نگه می دارند؛ هر بیمار می تواند عموماً تا ۱cc/kg هوا را تحمل کند. بچه های کوچک در معرض خطر بیشتری قرار دارند. آمبولی هوا به آسانی با هواگیری ست های سرم قابل پیشگیری است. خوشبختانته این عارضه بسیار نادر است.

فلبیت و تروبوفلبیت شیوع بالایی دارند. فلبیت التهاب دیواره رگ است که در اثر pH ماده دارویی تجویز شده به وجود می آید. اما ترومبوفلبیت، التهابی است که در اثر ترومبوز ایجاد می شود. هر دو این عوارض در رگهای پشت دست، نسبت به رگهای آنتی کوبیتال، شایع ترند. این عوارض مشخصاً در بیماران بستری در بیمارستان که یک آنژیوکت برای چند روز در جای خود باقی می ماند به وجود می آیند. در بیمارستان ها معمولاً از آنژیوکت برای تزریق استفاده می شود که این وسیله در مقایسه با نیدل های فلزی خطر فلبیت را افزایش می دهند. چون نیدل های فلزی برای اندوتلیوم عروق حساسیت زایی کمتری دارند. (نیدل ها معمولاً در تزریقات کوتاه مدت سیاهرگی (کمتر از سه ساعت) استفاده می شوند؛ در حالیکه آنژیوکت ها زمان بیشتری در جا می مانند. ماده تزریق شده نیز به خودی خود می تواند فلبیت ایجاد کند و برای پوست محرک باشد. بیماران سالمند نیز استعداد بیشتری برای ابتلا به فلبیت دارند.

تزریق خارج رگ یک دارو ممکن است منجر به درد، تاخیر در جذب، و یا صدمه بافتی شود (در صورتی که pH ماده تزریق شده بسیار پایین یا بسیار بالا باشد). چنانچه حجم تزریق شده زیاد بوده و پوست برآمده شده و ایسکمیک به نظر برسد، باید پروکایین ۱% در ناحیه مورد نظر تزریق شود. پروکایین یک گشاد کننده عروقی است. این دارو هم خونرسانی به ناحیه و هم تخلیه سیاهرگی را افزایش داده و باعث بیرون راندن دارو از بافت می گردد.

تزریق داخل سرخرگی، به ندرت اتفاق می افتد، اما بسیار خطرناک تر است. بهترین اقدام، پیشگیری و مطمئن شدن از ورود نیدل به داخل سرخرگ به هنگام رگ گیری است. به یاد داشته باشید که سیاهرگ ها نسبت به سرخرگ ها سطحی ترند. چنانچه موقع رگ گیری وارد سرخرگ بشوید، پمپاژ خون روشن را به درون آنژیوکت خواهید دید. این حالت زمان وارد شدن به سیاهرگ دیده نمی شود. تزریق داخل سرخرگ معمولاً باعث اسپاسم سرخرگ شده و نهایتاً به علت گانگرن، سبب از دست رفتن عضو می گردد.
در موارد تزریق داخل سرخرگ، تشخیص وضعیت، اهمیت فوق العاده ای دارد. رنگ پوست و پر شدن مجدد مویرگی را مورد مشاهده قرار داده و نبض رادیال را لمس کنید. پر شدن مجدد مویرگی (زمان لازم برای بازگشت رنگ قرمز به نوک انگشتان پس از فشار دادن آن) انعکاسی از خونرسانی به بافت است. اگر زمان پر شدن مجدد مویرگی کاهش یافته باشد؛ می توان گفت که خونرسانی به اندام نیز کاهش یافته است.

در موارد تزریق درون سرخرگ، داروها بیش از سرم ها مشکل سازند. نیدل را درون سرخرگ رها کرده و به آرامی در حدود ۱۰ سی سی پروکایین ۱% را از آن طریق تزریق کنید. پروکایین یک داروی گشاد کننده عروقی است. این دارو اندکی خاصیت اسیدی دارد (pH = 5) و لذا با داروهای قلیایی اگر به تازگی مصرف شده باشند، تداخل ایجاد می کند. در ادامه درمان بیمار باید در بیمارستان بستری شده و اغلب به یک بلاک کننده سمپاتیکی احتیاج خواهد داشت. Endarterectomy و هپارینه کردن نیز ممکن است جهت جلوگیری از عوارض بعدی لازم باشد.

منبع: سایت بانک جامع پزشکی و داروئی ایران