آمبولی ریه مراقبتهای پرستاری و آموزش بیمار

آمبولی ریه انسداد ناگهانی در عروق ریه است علت آن  معمولا ترمبوز ورید های عمقی است که این لخته می شکند و از طریق جریان خون به ریه ها  منتقل می شود  و  منجر به بروز آمبولی ریوی می گردد.  آمبولی ریه یک بیماری جدی است که می تواند سبب آسیب دائمی به ریه ی آسیب دیده، سطوح پایین اکسیژن در خون و آسیب به ارگان های دیگر بدن در اثر نرسیدن اکسیژن کافی به آن شود. در اغلب موارد، لخته های خون کوچک هستند و مرگبار نیستند اما آنها می توانند به ریه ها آسیب برسانند.

علت بیماری :

علت واقعی ترمبوز وریدی ناشناخته است. اما سه عامل مهم در تشکیل ترمبوز نقش دارند که تحت عنوان تریاد ویرچو از آنها نام برده می شود:

• ۱- صدمه به اندو تلیال عروق: در اثر
• ضربه
• جراحی
• کاتتر وریدی
• صدمه موضعی وریدی
• ۲- رکود خون: در اثر
• استراحت در بستر
• چاقی
• تاریخچه واریس ورید
• ۳- افزایش انعقاد پذیری خون: در اثر
• بارداری
• سرطان
• مصرف OCD
• سپتی سمی
• پلی سایتمی

علائم بیماری:

تنگی نفس ناگهانی، درد کلاسیک تیز که با تنفس بدتر می شود، سرفه  های همراه با خلط خونی، ناپایداری همو دینامیک و  تپش قلب، تعریق سرد و احساس سبکی سر، ارست قلبی – تنفسی

روشهای تشخیصی :

 آنژیو گرافی عروق ریوی، آزمایش خون D دایمر، سونوگرافی داپلر وریدی، اسکن تهویه وپرفیوژن، CT اسکن ریه،  آزمایشات خونی ، سونو گرافی داپلر عروقی ، ECG

درمان :

بهترین درمان برای آمبولی ریوی پیشگیری است. به حداقل رساندن خطر ابتلا به ترومبوز ورید عمقی، کلیدی برای جلوگیری از یک بیماری بالقوه کشنده است. اما در صورت بروز روشهای متداول درمان عبارتند از:

• جراحی: برای بستن رگ بزرگ منتهی به قلب و ریه (رگ اجوف) و یا تعبیه یک صافی در داخل آن برای جلوگیری از گذر لخته‌ها به سمت قلب نیاز به جراحی می باشد.
• درمان دارویی: استفاده از داروهای ضد انعقاد (وارفارین داروی انتخابی است) منجر به حل شدن  لخته و جلوگیری از ایجاد دوباره آن می شود.

• تجویز اکسیژن
• در صورت نیاز تجویز آنتی بیوتیک‌ بخصوص در موارد آمبولی عفونی

(داروی ضد انعقاد معمولا برای مدت حداقل شش ماه پیشنهاد می شود، اما هر بیمار رژیم درمانی منحصر به خود دارد  و آزمایش خون لازم برای نظارت بر درمان با وارفارین INR و PT است. تعیین این مقدار بستگی به مقدار نرمال استاندارد آزمایشگاه دارد. برای بیماران با آمبولی ریوی، دوز وارفارین تیتر خواهد شد به طوری که ارزش INR 2 – ۳ خواهد بود. (اساسا لازم است که این مقدار تا ۲ تا ۳ برابر رقیق تر از مقدار طبیعی باشد.)

پیش آگهی آمبولی ریه: 
زنده ماندن بیمار بستگی به نداشتن بیمار زمینه ای، اندازه آمبولی ریوی، علت آمبولی ریوی و توانایی برای تشخیص و شروع زود هنگام درمان دارد.
تشخیص بیماری  اغلب دشوار است. در آن دسته از بیماران که آمبولی در آنها تشخیص داده می شود، میزان مرگ و میر کمتر از ۲۰٪ است معمولا، با این حال، خطر مرگ و میر در بیشتر بیماران بسیار کم است. شیوع بالاتر مرگ و میر در بیماران مسن تر وجود دارد.

مراقبتهای پرستاری و آموزش بیماران در خصوص آمبولی ریه:

تعریف: آمبولی ریه در اثر ایجاد و حرکت لخته خون یا چربی (به ندرت) در یکی از سرخرگ‌هایی که به بافت ریه (شش‌ها) خونرسانی می‌کنند، بوجود می آید. لخته خون نخست در یکی از سیاهرگ‌های عمقی اندام تحتانی یا لگن شکل می‌گیرد. آمبولی چربی بیشتر از ناحیه یک شکستگی استخوانی پایه ریزی می‌شود. لخته خون یا آمبولی چربی از راه جریان خون و با گذشتن از قلب به یکی از سرخرگ‌های خونرسان بافت شُش راه یافته و در آنجا مستقر می‌گردد. این پدیده سبب بسته شدن سرخرگ شده و بنابراین توانایی تنفسی کاهش می‌باید و گاهی بافت ریه از میان می‌رود. آمبولی ریه در همه سنین امکان ایجاد دارد، ولی در بزرگسالان رایج‌تر است.

علایم شایع:

• کوتاهی نفس ناگهانی
• غش کردن یا حالت غش پیدا کردن
• درد قفسه سینه
• سرفه (گاهی همراه با خلط خونی)
• تندی تپش قلب

علل بیماری :

لخته شدن خون در سیاهرگ‌های عمقی. این حالت هر زمان که خون در داخل رگ تجمع یافته و به خوبی جریان نداشته باشد می‌تواند ایجاد شود.

عوامل تشدید کننده بیماری:

• سن بالای ۶۰ سال
• هرگونه آسیب یا بیماری نیازمند استراحت طولانی در بستر
• نشستن در یک حالت ثابت به مدت طولانی
• جراحی گذشته
• نارسایی احتقانی قلب
• اختلالات ریتم قلب
• پرخونی (پلی سیتمی)
• کم خونی لیز کننده
• شکستگی استخوان
• چاقی
• مصرف دخانیات
• بارداری
• مصرف قرص‌های ضد بارداری به ویژه در خانم‌های سیگاری
• فشارخون بالا
• سرطان که شایعترین آن سرطان پانکراس است

درمان:

هدف درمانی عبارتست‌از: نگهداری عملکرد قلب و ریه در اندازه پذیرفتنی (تا برطرف شدن لخته) و جلوگیری از عود آمبولی

• جراحی: برای بستن رگ بزرگ منتهی به قلب و ریه رگ اجوفیا نهادن یک صافی در داخل آن برای جلوگیری از گذر لخته‌ها به سمت قلب گاها نیاز به جراحی می باشد
• درمان دارویی: استفاده از داروهای ضد انعقاد منجر به حل شدن  لخته و جلوگیری از ایجاد دوباره آن

• تجویز اکسیژن
• در صورت نیاز تجویز آنتی بیوتیک‌، در موارد آمبولی عفونی

نکته : سطح داروهای ضد انعقاد باید به گونه ای مرتب اندازه‌گیری شود تا اطمینان حاصل شود سطح آن‌ها در اندازه دلخواه و بی‌خطر است

پیشگیری:

• از استراحت طولانی‌ مدت در بستر در بیماری خودداری کنید. در دوره نقاهت از جوراب کشی استفاده  کنید (چه در هنگام استراحت در بستر و چه در هنگام برخاستن از بستر)
• خودداری از کاربرد دخانیات، به ویژه در خانم‌های ۳۵ سال به بالا که قرص ضد بارداری مصرف می‌کنند.
• مصرف  صحیح و به موقع دارو ها
• پس‌ از جراحی‌ هر چه‌ سریعتر حرکت‌ اندام‌های‌ تحتانی‌ و راه‌ رفتن‌ را شروع‌ کنید
• در طی‌ سفر هر ۲-۱ ساعت‌ مدتی‌ ایستاده‌ و راه‌ بروید

رژیم  غذایی و فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری:

تا هنگام‌ برطرف‌ شدن‌ علایم‌ التهابی‌ ناشی‌ از لخته‌ شدن‌ خون‌ در بستر استراحت‌ نمایید. رژیم غذایی  خاصی مورد نیاز نمی باشد.

همیشه به خاطر داشته باشید، بهترین درمان برای آمبولی ریوی پیشگیری است و به حداقل رساندن خطر ابتلا به ترومبوز ورید عمقی کلیدی در جلوگیری از یک بیماری بالقوه کشنده است.

منبع:

برونر سودارث ,پرستاری داخلی جراحی ,جلد ۶ ,انتشارات جامعه نگر ,۲۰۱۰