آشنایی با دیابت

آشنایی با دیابت پیش نیاز مراقبت و درمان موثر بیماری دیابت است. براساس گزارش بنیاد بین المللی دیابت در حال حاضر چهار و نیم میلیون نفر در ایران مبتلا به بیماری دیابت هستند و این آمار در حال افزایش است. این موضوع اهمیت توجه و خودمراقبتی بیماران دیابتی را نشان می‌دهد.

اگر شما تازه متوجه شده‌اید که مبتلا به مرض قند یا همان دیابت هستید فکر نکنید که حالتان خیلی خراب است و دیگر نمی‌توانید مثل گذشته از زندگی لذت ببرید. میلیون‌ها نفر در سراسر جهان به مرض قند مبتلا هستند و اکثر آنها به زندگی طبیعی و فعال خود ادامه می‌دهند. بعضی از این افراد بیش از ۵۰ سال است که به این بیماری دچار شده‌اند.
با پیشرفت‌هایی که در تشخیص و درمان این بیماری در طی سالیان اخیر صورت گرفته است؛ دورنمای این بیماری برای افرادی که دچار آن هستند نسبت به قبل بهتر شده است. امروزه پزشکان، بیماران را تشویق می‌کنند که برای سلامت خود، مسئولیت بیشتری را به عهده بگیرند. از رژیم غذایی مناسبی پیروی کنند و برای ارزیابی بیماریشان، هرچند وقت یکبار اقدام به آزمایش خون و ادرار نمایند. ما در اینجا به زبانی ساده و قدم به قدم تمام چیزهایی را که شما باید درباره مرض قند بدانید توضیح خواهیم داد تا شما با اطمینان بیشتری به کنترل مرض قندتان بپردازید.
مرض قند یا دیابت از قدیمی‌ترین بیماری‌های شناخته شده بشر است. نام کامل آن “دیابت ملیتوس” (Diabetes Mellitus) دارای ریشه یونانی است؛ به معنای قند و سیفون، که توصیف‌کننده آشکارترین علامت این بیماری است و آن عبارتست از خروج مقدار زیادی ادرار شیرین، زیرا ادرار این بیماران به علت داشتن مقادیر زیاد قند (گلوکز) شیرین می‌باشد. تعاریف زیادی از این بیماری در بین ایرانی‌ها، هندی‌ها و مصریان باستان وجود داشته است اما تنها حدود صد سال است که درک بهتری از این بیماری بوجود آمده است. در اواخر قرن ۱۹ میلادی، دو پزشک آلمانی که بر روی لوزالمعده تحقیق می‌کردند؛ متوجه‌شدند که لوزالمعده غده بزرگی در بدن است که در پشت معده قراردارد. در سال ۱۹۲۱ سه دانشمند کانادایی موفق به کشف یک ماده اسرارآمیز که از لوزالمعده ترشح می‌شود شدند و نام آن را انسولین گذاشتند. آنها متوجه شدند که انسولین از گروه‌های سلولی کوچکی در لوزالمعده که به آن جزایر لانگرهانس لقب دادند ترشح می‌گردد. انسولین در سال ۱۹۲۲ برای درمان افراد مبتلا به آن به عنوان یک معجزه پزشکی نگاه می‌شد که می‌توانست آینده بیماران دچار مرض قند را دگرگون کند و جان بسیاری از جوانان مبتلا را نجات دهد.
۳۰ سال بعد از آن تاریخ، مشخص‌گردید که یک نوع دیگری از بیماری قند وجوددارد که می‌توان با خوردن قرص، قند خون را پایین آورد. این کشف باعث شد که پزشکان متوجه شوند که بیماری قند دو نوع است و باید آنها را از یکدیگر تشخیص داد.

نوع 1 مرض قند یا توع وابسته به انسولین:  بیشتر در جوانترها دیده می‌شود. بیماران مبتلا به نوع ۱ باید بطور منظم انسولین تزریق کنند.

نوع ۲ مرض قند یا نوع غیروابسته به انسولین: در سنین میانسالی و بالاتر بیشتر دیده می‌شود و می‌توان میزان قند خون را با خوردن قرصهای پایین آورنده قند خون کنترل نمود یا اینکه فقط با پیروی از رژیم غذایی، اقدام به پایین آوردن قند خون کرد.

طبق برآورد فدراسیون بین المللی دیابت، درسال ‏۲۰۰۳، ‏۱۹۴ ‏میلیون دیابتی در سراسر جهان زندگی می‌کنند و تخمین زده می‌شود که در سال ‏۲۰۲۵ ‏این تعداد به ‏۳۳۳‏میلیون نفر برسد‏.‏ باتوجه به اینکه دیابت برای سلامتی جهانیان یک تهدید است؛ می‌توان گفت که بالغ بر‏۶/۳ ‏درصد از جمعیت جهان با دیابت زندگی می‌کنند‏.‏

درحال حاضر دیابت چهارمین علت مرگ ومیر در بیشتر کشورهای توسعه یافته است‏.‏ دیابت یک بیماری مزمن است که وقتی پانکراس (لوزالمعده )، انسولین تولید نمی‌کند یا وقتی که بدن نمی‌تواند از انسولین تولیدشده استفاده موثرکند اتفاق می‌افتد‏.‏ توقف تولید انسولین یا استفاده نکردن ازانسولین هر دو باعث افزایش گلوکز درخون می‌شود‏.‏

دیابت دو نوع اصلی و یک نوع فرعی دارد:

افرادی که دیابت نوع اول دارند یعنی مقدارخیلی کمی انسولین تولید می‌کنند و یا اصلا انسولینی در بدنشان تولید نمی‌شود و لازم است که برای ادامه زندگی انسولین تزریق کنند. این نوع دیابت بیشتر در کودکان و نوجوانان است‏.‏

نوع دوم دیابت افرادی هستند که نمی‌توانند از انسولین استفاده موثرکنند. آنها می‌توانند بیماریشان را تنها با تغییر روش زندگی کنترل کنند و معمولا بیشتر به داروهای خوراکی نیاز دارند و کمتر به انسولین‏.‏

نوع سوم دیابت دربعضی موارد حاملگی اتفاق می‌افتد؛ اما معمولا پس از حاملگی برطرف می‌شود‏.‏ قابل ذکراست؛ طبق آمار بیش از‏۹۰ ‏درصد از موارد دیابت درجهان دیابت نوع دوم است.‏

خواندن این مطلب مفید است: دیابت بارداری

1. تشنگی بیش ازحد
2. گرسنگی دایمی
3. تکررادرار
4. کاهش وزن ناگهانی
5. خستگی مفرط
6. تاری دید

ممکن است افراد مبتلا به دیابت نوع دوم علایم مشابهی داشته باشند؛ اما این علایم کمتر ظاهرشود. اکثرا افراد مبتلا به این نوع دیابت علایمی ندارند و فقط بعد از چند سال به واسطه بیماری دیگری متوجه آن می‌شوند‏.‏ دیابت بیماری مزمنی است که در طول زندگی فرد باید دقیقا کنترل شود. بدون مراقبت صحیح، قندخون می‌تواند بالا برود که این امر در درازمدت به بدن آسیب می‌رساند و باعث اختلال در بافت‌ها و اندام‌های مختلف بدن می‌شود‏. در کوتاه‌مدت و بلندمدت عوارض دیابت شامل بیماری قلبی وعروقی، بیماری کلیه (نفروپاتی دیابتی)، بیماری اعصاب (نوروپاتی دیابتی) و بیماری چشم (رتینوپاتی دیابتی) می‌گردد‏. باتوجه به اینکه بیماریهای قلبی وعروقی ناشی از دیابت شامل آنژین صدری، حمله قلبی، ایست قلبی و سکته مغزی می‌باشد. می‌توان گفت که بیماری‌های قلبی و عروقی بیشترین مورد مرگ و میر در افراد دیابتی و علت اول مرگ در کشورهای صنعتی است‏.‏
همچنین نتیجه افزایش و پیشروی آرام پروتیین در ادرار، عاقبت منتج به نارسایی کلیه می‌شود‏.‏ این اتفاق معمولا سال‌ها بعد از اولین تشخیص دیابت رخ می‌دهد و اگر فشارخون و قندخون درست کنترل شود این اتفاق به تاخیرمی‌افتد‏.‏ در بیشتر کشورهای توسعه یافته درحال حاضر دیابت علت بیشترین موارد نارسایی کلیه، وابستگی به دیالیز یا پیوند کلیه است.‏ با اشاره به اینکه دیابت می تواند عامل صدمه‌زدن به رشته‌های اعصاب شود؛ می‌توان گفت که کرخی و بی حسی پاها شایع‌ترین علامت بیماری اعصاب بوده که در اثر آسیب به اعصاب پا ایجاد می‌شود‏.‏ نوروپاتی یا بیماری‌های اعصاب در پاره‌ای از موارد می‌تواند به دردهای شدید منجرشود اما بیشتر مواقع بدون درد پیش می‌رود‏. ‏درنتیجه نبود علایم نوروپاتی دیابتی احتمال زخم پا یا قطع عضو وجود دارد‏.

همچنین دیابت بیشترین علت نابینایی درافراد جوان و کارآمد در جهان توسعه یافته نیز است‏.‏ به نظرمی‌رسد عوامل خطر در ابتلا به دیابت نوع اول دو عامل ژنتیکی و محیطی باشد؛ عوامل محیطی مانند ویروس‌ها و برخی موادغذایی می‌توانند عاملی برای ابتلا به دیابت نوع اول باشند. اگرچه اثرآنها کاملا به اثبات نرسیده است‏.‏

عوامل خطر در ابتلا به نوع دوم دیابت نیز اضافه وزن و چاقی، بی تحرکی، رژیم غذایی با چربی بالا و فبیرکم، نژاد، سابقه فامیلی، سن و وزن کم هنگام تولد است.‏ هرچه بیشتر فردی عامل خطر داشته باشد بیشتر در معرض خطر ابتلا به دیابت می‌باشد‏.‏ گفتنی است؛ خطر ابتلا به دیابت در مردها و زن‌ها همراه با افزایش وزن به شدت رو به افزایش است‏.‏ افزایش شیوع دیابت نوع دوم در همه دنیا بخصوص در کشورهای در حال توسعه گروه‌های خاص و کودکان نوعی اعلام خطراست که اغلب ناشی ازاضافه وزن است‏.‏

در روز جهانی دیابت که ‏۲۱ ‏آبان ماه هر سال برگزار می‌شود بر عوامل خطر و آموزش همگانی عموم افراد جامعه تاکید شده و برنامه‌های مختلفی جهت آگاه‌سازی مردم برگزار می‌گردد. هدف ازاین فعالیت‌ها انتقال ساده و ارزان پیام تغییر روش زندگی است؛ مثل افزایش فعالیت جسمی و عادت‌های غذایی صحیح که خود می‌تواند در مقابله با عواقب جدی فردی واجتماعی دیابت بسیار موثر باشد و در نهایت از شیوع دیابت جلوگیری کند‏.

ناکافی‌بودن‌ انسولین‌ تولیدشده‌ از لوزالعمده‌ برای‌ حفظ‌ کار طبیعی‌ سلول‌های‌ بدن‌، اختلال‌ در استفاده‌ از انسولین‌ در سلول‌های‌ بدن‌ به‌ علل‌ نامعلوم‌. عوامل افزایش‌دهنده این بیماری عبارتند از:

1. چاقی‌ در بزرگسالان‌
2. استرس‌
3. حاملگی‌
4. استفاده‌ از بعضی‌ از داروها مثل‌ قرص‌های‌ ضدبارداری‌، داروهای‌ ادرارآور از نوع‌ تیازیدی‌، کورتیزول‌ یا فنی‌توئین‌

شما یا یکی‌ از اعضای‌ خانواده‌‌تان دیابت‌ شیرین‌ را دارید؛ اگر یکی‌ از موارد زیر رخ‌ دهد:

1. ناتوانی‌ در فکر کردن‌ همراه‌ با تمرکز
2. ضعف
3. تعریق
4. رنگ‌‌پریدگی
5. تندشدن‌ ضربان‌ قلب
6. تشنج
7. اغما (ممکن‌ است‌ نشان‌دهنده‌ پایین‌ افتادن‌ قندخون‌ باشد). بلافاصله‌ کمک‌ بخواهید.
8. بی‌حسی
9. سوزن‌ سوزن‌ شدن
10. درد در پاها یا دست‌ها
11. عفونتی‌ که‌ در عرض‌ ۳ روز خوب‌ نشود.
12. درد قفسه‌ سینه‌
13. بدترشدن‌ علایم‌ اولیه‌ علیرغم‌ پایبندی‌ به‌ درمان

دلایل مختلفی برای کاهش تولید انسولین توسط لوزالمعده شناخته شده است و هر بیماری ممکن است به یکی از این دلایل دچار مرض قند شده باشد. این دلایل عبارتند از:

1. وارثت (ژنتیک)
2. ابتلا به بیماری‌های عفونی
3. شرایط محیطی و استرس.

محققینی که بر روی دوقلوهای یکسان و خانواده بیماران مبتلا به مرض قند تحقیق می‌کنند؛ کشف کرده‌اند که نقش عومل ارثی در ابتلای به هر دو نوع مرض قند اهمیت دارد. در دوقلوهای یکسان در صورتی که یکی از آنها به مرض قند نوع ۱ دچار باشد، ۵۰ درصد احتمال دارد که دیگری نیز به مرض قند مبتلا شود. اما در مورد مرض قند نوع ۲، اگر یکی از دوقلوها به این بیماری دچار شود، دیگری حتماً به بیماری مبتلا خواهدشد. بسیار مشکل است که پیش‌بینی کنیم که چه کسی بیماری را به ارث می‌برد. در تعدادی از خانواده‌ها این بیماری شدیدا بین افراد خانواده شایع است و این افراد استعداد زیادی در ابتلاء به این بیماری دارند. دانشمندان در این خانواده‌ها موفق به پیداکردن چندین ژن شده‌اند که احتمالاً مسئول ایجاد این لوزالمعده را شروع کند که چندین سال بعد اثر خود را نشان دهد.

افرادی که به مرض قند نوع ۲ مبتلا می‌شوند اغلب رژیم‌غذایی غیرمتعادلی داشته و چاق هستند. بطور قابل توجهی، افرادی که از کشورهایی که مرض قند در آنجاها زیاد شایع نیست به کشورهایی مهاجرت می‌کنند که این بیماری در آنجا شیوع بیشتری دارد؛ آنها نیز در معرض خطر بیشتری برای ابتلای به این بیماری قرار می‌گیرند. تغییرات عمده در نحوه زندگی نیز می‌تواند احتمال ابتلاء یک شخص به دیابت را افزایش دهد. یک مثال خوب در این مورد، افراد جزیره نائورو است. وقتی در این جزیره معادن فسفات کشف شد؛ مردم این جزیره پول یادی بدست آوردند و ثروتمندشدند. در نتیجه رژیم غذایی آنها نیز تغییر نمود و اضافه وزن پیداکردند و بیشر از گذشته مستعد ابتلاء به مرض قند شدند.
تمام این موارد به اهمیت ارتباط بین رژیم غذایی، محیط زندگی و ابتلاء به مرض قند اشاره دارند. با اینحال هیچ ارتباط دقیقی بین بروز مرض قند و مصرف قند و شیرینی دیده نشده است.

بیشتر بدانیم: نکات مهم تغذیه در بیماران دیابتی

گرچه بسیاری از افراد، وقوع ابتلاء به مرض قندشان را به بروز وقایع استرس‌زایی مثل تصادفات یا سایر بیماریها ربط می‌دهند اما اثبات یک ارتباط مستقیم بین استرس و مرض قند دشوار است. توضیح این مسئله ممکن است در این حقیقت نهفته باشد که افراد، پزشکشان را به دلیل بعضی از وقایع استرس‌زا ملاقات می‌کنند و در همین ملاقات‌ها است که تصادفاً مرض قندشان تشخیص داده می‌شود.

قبل از اینکه در مورد اقداماتی که شما می‌خواهید و باید انجام دهید سخنی بگوئیم باید اهمیت این اقدامات را گوشزد کنیم.

کنترل مرض قند به طولانی‌شدن عمر شما کمک می‌کند و از حوادث و پیشامدهای ناگوار ناشی از عدم کنترل بهینه ( فوریت‌های مرض قند، افزایش و کاهش شدید قند خون) جلوگیری می‌کند. امروزه بسیاری از پزشکان بر این عقیده‌اند که کنترل بهتر مرض قند از پیدایش عوارض مزمن مرض قند مانند سکته‌های قلبی، سکته مغزی عوارض کلیوی و از دست دادن بینائی جلوگیری نموده و یا حداقل بروز آنها را به تاخیر می‌اندازد.

ثانیا؛ کنترل بهترین مرض قند را به بهبود کیفیت زندگی شما کمک خواهدکرد.

1. کنترل علائم مربوط به مرض قند
2. احراز و نگهداری وزن بدنی مطلوب
3. شروع و ادامه فعالیت فیزیکی منظم در حد مطلوب
4. رساندن و نگه داشتن قندخون در حد نزدیک به طبیعی ( بین ۷۰ و ۱۴۰ میلی‌گرم)
5. نگه‌داشتن غلظت قند خون در حد طبیعی برای مدت‌های طولانی
6. دستیابی به احساس شادابی و حس به لجام کشیدن مرض قند

در این قسمت ما در مورد روش‌هایی که در کنترل مرض قند مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرند سخن خواهیم‌گفت. این روش‌ها عبارتند از:

1. برنامه غذایی (رژیم غذایی)
2. فعالیت‌های فیزیکی
3. دارو در صورت نیاز
4. آزمایش‌های مکرر قند خون
5. آموزش

برنامه غذایی مطلوب این ویژگی‌ها را دارد:

1. شما را قادر می‌سازد تا قند خونتان را خوب کنترل کنید.
2. توانایی بدن شما را به استفاده بهینه از انسولین افزایش می‌دهد. وعده‌های غذایی شما و مقدار نوع غذایی که در هر وعده میل می‌کنید چگونگی استفاده بدن از انسولین را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
3. با انتخاب درست میزان کالری مور نیاز روزانه کنترل وزن بدن شما به سهولت امکان‌پذیر است.
4. به شما احساس تندرستی و شادابی می‌بخشد. سلامت عمومی شما از طریق مصرف موادغذایی مناسب و عادت غذایی مطلوب تامین می‌گردد.

فراموش نکنید؛ هیچ معالجه قطعی برای مرض قند وجود ندارد و این افراد باید همیشه تحت درمان بوده و بیماریشان را کنترل نمایند. اثرات درمان در هر فردی بستگی به نحوه اجرای دستورات پزشک توسط او دارد. با مرض قند می توان به سه روش برخورد نمود:

1. با مصرف قرص‌های پایین‌آورنده قندخون
2. با تزریق انسولین
3. با بکاربردن رژیم‌های غذایی خاص

درمان مرض قند با رژیم غذایی عبارتست از پیروی از یک برنامه غذایی سالم و نه اینکه خود را گرفتار رژیم‌های غذایی بسیار محدودکننده و سخت نماییم. صرف نظر از اینکه به کدام نوع از مرض قند مبتلاء هستیم، رژیم غذایی باید در نظرگرفته شود. در مواردی که مرض قند نوع ۲ وجوددارد، ممکن است فقط با رژیم غذایی و بدون استفاده از قرص یا انسولین، قند خون به میزان طبیعی بازگردد.
با اینحال اگر شما به مرض قند نوع ۱ دچار هستید برای اینکه به بهترین حالت ممکن در کنترل میزان قند خونتان برسید نیازدارید که در مورد تعادل موادغذایی که می‌خورید با انسولینی که تزریق می‌نمایید مطالبی را بدانید.

برای کنترل مرض قند نوع ۲ بکار می‌روند و انواع مختلفی دارند که در مقالات بعدی سایت بطور مفصل در مورد آنها صحبت خواهدشد.

همه بیماران مبتلاء به مرض قند نوع ۱ باید انسولین تزریق کنند اما فقط درصد کمی از افراد دچار مرض قند نوع ۲ مجبور به تزریق انسولین هستند.

هنگامی که شما به مرض قند دچار هستید، نوع رژیم غذایی که پیروی می‌کنید به آن صورتی نیست که هر غذایی که جلوی شما گذاشتند شما نمی‌توانید بخورید. این رژیم غذایی به این معنی است که شما بیشتر غذاهایی که برایتان مناسب است را باید بخورید و آنهایی که زیاد خوب نیستند را نخورید. گرچه چنین رژیم غذایی را همه افراد (چه مبتلاء به مرض قند باشند یا نباشند) باید پیروی کنند. با اینحال تفاوتی که خوردن سالم غذاها می‌تواند وقتی شما به مرض قند مبتلاء هستید برای سلامت کل بدن شما داشته‌باشد بسیار بیشتر از سایر افراد است؛ زیرا بدون این رژیم غذایی، داروهایی که مصرف می‌کنید زیاد مؤثر نخواهندبود.

غذاخوردن منظم:
مطلب دیگری که باید بخاطر بسپارید این است که در صورتی که غذاهایتان را بطور منظم و سر ساعات خاصی مصرف نمایید کنترل قند خونتان راحت تر خواهدبود. اگر شما انسولین تزریق می‌کنید، احتمالاً پزشکتان در مورد اهمیت زمان غذاخوردن و تزیق انسولین به شما توضیحاتی خواهدداد و شما کم کم یاد خواهیدگرفت که چگونه و چه مقدار غذا برای نیازهای انرژی‌تان مصرف نمایید.
این امر ممکن است در وحله اول برای کسانی که بطور شیفتی کار می‌کنند مشکل باشد اما با مشورت با پزشک یا متخصص تغذیه می‌توانند بر این مشکل غلبه کنند. بطور کلی شما باید هر ۳ یا ۴ ساعت یک وعده غذایی یا میان وعده غذایی میل نمایید. همچنین وقتی که در شبها هم کار می‌کنید ممکن است نیاز به مصرف یک وعده غذای اضافی داشته‌باشید.

غذاهای مناسب در یک رژیم‌غذایی سالم:
یک رژیم غذایی متعادل می‌تواند به کنترل دیابت شما کمک کرده و شما را مطمئن سازد که داروهایی که مصرف می‌کنید بطور موثری عمل خود را انجام می‌دهند. در اینجا چند غذا فهرست شده تا به شما نشان دهد که چه نوع غذاهایی را بهتر است که مصرف نمایید.

صبحانه:

1. شیر خامه گرفته شده
2. شیرین کننده‌های مصنوعی بجای قند و شکر
3. غلات دارای فیبر زیاد
4. نان سبوس‌دار
5. چربی‌های غیراشباع
6. مارمالاد یا مربای کم شیرین
7. میوه‌ها

غذاهای اصلی (ناهار یا شام):

1. شامل بعضی غذاهای نشاسته‌دار مثل نان، سیب زمینی، ماکارونی و برنج
2. سبزیجات
3. نخود و لوبیا
4. مقادیر کمی گوشت بدون چربی یا ماهی بدون چربی (از سرخ کردن آنها پرهیز نمایید.)
5. میوه‌ها
6. ماست کم چربی

میان وعده های غذایی:

در صورتی که می‌خواهید وزن خود را کم نمایید از خوردن زیاد این غذاها خودداری نمایید و بجای آنها میوه بخورید.

1. ساندویچ یا نان تست همراه با موادغذایی کم چرب
2. غلات
3. چیپس کم چرب
4. بیسکویت بدون شکر

افرادی که بیماری دیابت آنها به تازگی تشخیص داده شده است ممکن است توسط پزشک به آنها توصیه شده باشد که مقداری از وزنشان بکاهند.
وقتی که رژیم غذایی جدید شما مشخص گردید، شما احتمالاً متوجه خواهیدشد که با این روش، ثابت نگهداشتن وزن آسان خواهدبود. بخاطر داشته باشید که شما فقط هنگامی وزن کم خواهیدکرد که کمتر از مقدار مورد نیاز بدن برای انجام فعالیت‌های روزانه غذا مصرف نمایید.
اطلاعاتی که در صفحات بعدی این کتاب مطالعه خواهیدکرد می‌تواند بعنوان راهنمایی برای تغذیه سالم و صحیح مورد استفاده قرارگیرد. هیچ دلیلی وجودندارد که تمام افراد خانواده شما نتوانند از رژیم دیابتی شما استفاده کنند، اما اگر بعضی از افراد خانواده‌تان علاقه خیلی زیادی به خوردن غذاهای سرخ کرده یا غذاهای شیرین دارند، تغییر در رژیم غذایی آنها را باید به تدریج انجام دهید. نکات زیر در کاهش وزن به شما کمک می کنند:

1. از غذاهای پرچربی و سرخ کرده پرهیز نمایید.
2. در هر وعده، غذهای کمتری را بخورید.
3. از خوردن میان وعده‌های غذایی مثل چیپس و بیسکویت خودداری نموده و بجای آنها میوه بخورید.
4. وعده‌های غذایی را سروقت بخورید.
5. تمرینات ورزشی بیشتری انجام دهید.

هنگامی که فردی سالم که به مرض قند دچار نیست، تمرینات ورزشی را انجام می‌دهد ترشح انسولین از لوزالمعده او کاسته شد و باعث می‌گردد که قند خون او بالا برود.
وقتی شما انسولین یا قرصهای سولفونیل اوره (مثل گلیبن کلامید یا کلرپروپامید) مصرف می‌کنید، میزان انسولین خون شما در هنگام تمرینات ورزشی افزایش می‌یابد و اگر انسولین را در دست یا پایی که تمرین ورزشی را با آن انجام می‌دهید تزریق نموده باشید، سرعت جذب انسولین سریعتر خواهدشد. همیشه اطرافیان شما و کسانی که با آنها ورزش می‌کنید باید از این موضوع آگاهی داشته باشند تا در صورت بروز واکنشهای هیپوگلیسمی (کاهش قند خون) بتوانند به شما کمک نمایند.

وقتی که می‌خواهید تمرینات ورزشی را انجام دهید، شما می‌توانید با تنظیم و کم‌کردن مقدار انسولین یا قرصتان و یا با تنظیم در رژیم غذایی از بروز هیپوگلیسمی جلوگیری نمایید. مقدار انسولین تزریقی در چنین مواردی را می‌توان حتی تا نصف هم کاهش داد که بستگی به میزان شدت تمرینات ورزشی شما دارد. اما در مواردی که بطور غیرمنتظره‌ای در یک تمرین ورزشی شرکت می‌کنید که این موضوع بیشتر در بچه‌ها اتفاق می‌افتد، مشکلات بیشتری بروز می‌کند چون از قبل اطلاعی در مورد آن نداشته‌اید تا میزان دارویتان را کم نمایید. در چنین مواردی برای جلوگیری از کاهش قند خون باید از یک نوشیدنی شیرین، بیسکویت یا شکلات استفاده نمود.
در صورتی که شما مراقب پایین رفتن قند خونتان باشید، هیچ دلیلی ندارد که در هر نوع تمرین ورزشی و در هر سطحی شرکت نکنید. فوتبالیست‌های معروفی وجود دارند که با وجود ابتلاء به مرض قند، مشکلی در هنگام تمرینات ورزشی ندارند.

اگر چه فعالیت فیزیکی برای کلیه افراد مفید می باشد لیکن در مبتلایان به مرض قند دارای اهمیت ویژه‌ای است. اگر فعالیت فیزیکی به طور منظم انجام شود شما را قادر می‌سازد تا:

1. قند خون خود را بهتر کنترل نمائید. در جریان ورزش بدن شما قند را سریعتر می‌سوزاند.
2. با سوزاندن کالری بیشتر اضافه وزن خود را کنترل کنید. فعالیت فیزیکی (ورزش) و رژیم غذایی دست در دست هم به شما کمک می‌نماید تا به وزن مطلوب دست یافته و آنرا ثابت نگه‌دارید.
3. از سلامت عمومی بهتری برخوردارباشید.فعالیت فیزیکی روزانه به بهبود گردش خون و فشارخون شما کمک‌کرده و به بهترشدن فعالیت قلب و ریتین می‌انجامد.
4. از نظر جسمی و روانی احساس سلامت و شادابی کنید. فعالیت فیزیکی منظم میزان توان و انرژی شما را می‌افزاید و از فشارها و استرس‌های روزمره شما می‌کاهد.

نکته مهم این است که از بین انواع متعدد فعالیت‌های ورزشی شما بتوانید ورزشی مناسب حال خود انتخاب کنید. در جدول زیر به منظور کمک به شما برای انتخاب فعالیت ورزشی، تعداد کالری‌هایی که بدن شما می‌تواند در جریان هر یک از این فعالیت ها مصرف نماید نشان داده شده است:

میزان کالری که در جریان هر کدام از فعالیت های ورزشی معمول توسط بدن مصرف می‌شود.

کالری در ساعت	کالری در دقیقه	فعالیت ورزشی	کالری در ساعت	کالری در دقیقه	فعالیت ورزشی
۴۸۰-۴۲۰	۸-۷	*قدم زدن (۹کیلومتر در ساعت)  *دوچرخه سواری (۱۸کیلومتر در ساعت) *اسکی روی آب *تنیس یک نفره	۱۲۰ تا ۱۵۰	۲-۲/۵	کارهای سبک خانه
۶۰۰-۴۸۰	۱۰-۸	*دویدن (۸ کیلومتر در ساعت) *دوچرخه سواری (۲۰ کیلومتر در ساعت) * اسکی	۳۰۰-۲۴۰	۵-۴	*قدم زدن (پیاده‌روی) (۵ کیلومتر در ساعت) *دوچرخه‌سواری (ده کیلومتر در ساعت)
۶۶۰-۶۰۰۶۶۰ یا بیشتر	۱۱-۱۰۱۱یا بیشتر	*دویدن (۱۰ کیلومتر در ساعت) *دوچرخه سواری (۲۲ کیلومتر در ساعت) *دویدن (بیش از ده کیلومتر در ساعت)	۳۶۰-۳۰۰	۶-۵	*دوچرخه سواری (۱۳ کیلومتر در ساعت) *والیبال *تنیس دونفره
۴۲۰-۳۶۰	۷-۶	*قدم زدن (۶ کیلومتر در ساعت) *اسکی روی یخ *دوچرخه سواری  (۱۶ کیلومتر در ساعت)

پیاده‌روی فعالیت فیزیکی موردنیاز شما را تامین می‌کند. این فعالیت ورزشی نه تنها هزینه‌ای را به شما تحمیل نمی‌کند بلکه فاقد معایبی است که فعالیت‌های فیزیکی دیگر ممکن است دربرداشته باشند. فوائد و محاسن پیاده‌روی عبارتند از:

1. پیاده‌روی نیازی به کسب مهارت و یا تهیه تجهیزات گران‌قیمت ندارد. وسایل موردنیاز عبارتند از: یک جفت جوراب کتانی و یک جفت کفش محافظتی خوب و مناسب.
2. در هر مکانی می‌توان پیاده‌روی کرد. شما می‌توانید در مراکز خرید پارک‌ها و خیابان‌های اطراف محل سکونت خود پیاده‌روی کنید.
3. پیاده‌روی در هر مکانی امکانپذیر است.
4. شما می‌توانید در جریان پیاده‌روی از تماشای دیدنی‌های مسیر راه پیمایی و از مصاحبت دوستان و همراهانتان لذت ببرید.

رعایت نکات زیر توصیه می‌شود:

1. ورزشی را انتخاب نمایید که برایتان لذت‌بخش باشد.
2. فعالیت بدنی را به آرامی آغازکرده و در ابتدا روزانه ۵ تا ۱۰ دقیقه تمرین کنید و بتدریج مدت زمان فعالیت ورزشی خود را افزایش دهید.
3. هر روز و در صورت امکان در یک وقت معین از روز ورزش کنید.
4. از جوراب‌های کتانی استفاده‌کنید و کفش‌های محافظتی خوب و مناسب پای خود بپوشید.
5. قبل و بعد از فعالیت ورزشی قندخون خود را اندازه بگیرید.
6. اگر مبتلا به مرض قند نوع ۱ هستید و قندخون شما قبل از شروع ورزش بالای ۲۴۰ میلی‌گرم در صد است با پزشک معالجتان مشورت کنید.
7. نوعی قند سریع الاثر همراه داشته باشید تا در صورتی که قندخون شما شدیدا کاهش یافت برای جلوگیری از بروز علایم ناشی از آن مصرف کنید. (قرص یا ژل گلوکز ، شکلات)
8. قبل، حین و بعد از فعالیت ورزشی از مایعات بدون قند به مقدار زیاد بنوشید.
9. اگر دچار درد در پاها، ساق‌ها و یا سینه شدید هستید فورا ورزش را متوقف ساخته و به پزشکتان مراجعه کنید.
10. جدولی تهیه کنید و زمان، مدت و نوع فعالیت ورزشی روزانه را در آن ثبت کنید و در مراجعه به پزشک معالجتان آنرا ارائه نمائید.

از آنجایی که بالابودن قندخون و اختلال گردش خون می‌توانند مشکلاتی نیز در پوست ایجاد کنند؛ مراقبت کافی از پوستتان اهمیت بسیاری دارد.

هر روز دوش بگیرید از صابون‌های ملایم و آب ولرم استفاده کنید. برای نرم نگهداشتن پوست لوسیون‌های (محلول‌های) مناسب بکار ببرید. تا آنجا که ممکن است از پوست خود محافظت کنید توصیه‌های زیر را به دقت بکار ببندید:

1. از ایجاد خراش، بریدگی و سایر ضایعات در پوست خود اجتناب کنید.
2. در مواقعی که امکان دارد حین کارکردن دست‌های شما صدمه ببیند دستکش بپوشید.
3. برای جلوگیری از آفتاب سوختگی از محافظ‌های مناسب استفاده کنید.
4. احتیاطات لازم برای جلوگیری از سرمازدگی را در موارد لزوم بکار ببندید.

صدمات وارده را سریعا درمان کنید. همه بریدگی‌ها و خراش‌ها را با آب و صابون بشویید و با یک باند خشک و استریل نمایید. در صورتی که بریدگی‌ها و کبودی‌های پوست شما در عرض ۲۴ ساعت، علایمی از بهبود نشان‌ندهد یا عفونت پیدابکند به پزشک خود مراجعه کنید. وجود عفونت را می‌توان با پیدایش قرمزی، درد شدید، گرمی، تورم، یا تراوش چرک از محل ضایعه تشخیص داد.

اگر شخصی مرض قند داشته باشد مراقبت‌های ویژه‌ای از پا ضروری خواهدبود. وقتی که پیرتر می‌شوید گردش خون پاهایتان کمتر می‌شود. این حالت مخصوصا وقتی شدید خواهدبود که شما مرض قند داشته‌باشید. از آنجایی که ممکن است عصب‌های پای شما حساسیت خود را نسبت به درد از دست‌بدهند امکان دارد متوجه آسیب هایی که به پاهایتان وارد می‌آید نشوید. شما می‌توانید با اجرای یک برنامه مراقبت‌های روزانه از پا از پیدایش مشکلات پا جلوگیری کنید. هر روز پاهای خود را وارسی کنید. هر چیز غیرطبیعی نظیر زخم، تغییرات پا و انگشتان (از جمله تغییر رنگ، درجه حرارت یا شکل ) و نشانه‌های عفونت را به پزشک خود اطلاع دهید. با آب و صابون ولرم هر روز پاهای خود را بشویید. سپس بطور کامل پاها مخصوصا لابلای انگشتان را خشک کنید. برای نرم‌کردن پوست خشک از لوسیون لانولین یا کرم‌های نرم‌کننده استفاده کنید. البته لابلای انگشتان را خشک کنید. اگر پاهایتان عرق می‌کند می‌توانید از پودرهای پا نیز استفاده کنید.

بیشتر بخوانید: زخم پای دیابتی

در موقع کوتاه کردن ناخن‌های پایتان بجای اینکه گوشه‌های ناخن را تا ته بگیرید؛ بگذارید نوک ناخنهایتان بصورت یک خط صاف باقی بماند. برحسب توصیه پزشکتان با یک سوهان مناسب نوک ناخن‌های خود را صاف کنید.
برای برطرف‌کردن میخچه یا پینه در پاهایتان از بکاربردن ابزارهای نوک تیز و حوله‌های شیمیائی یا داروهای خانگی پرهیزکنید. از کفش‌های چرمی راحت که به اندازه پایتان باشد استفاده کنید. هیچوقت پابرهنه راه نروید. از بطری‌های آب گرم، بالشتک‌های حرارت زا یا سایر ابزارهای گرم کننده در گرم کردن پاهایتان استفاده نکنید. برای کمک به بهبود گردش خونتان هر روز ورزش کرده؛ ورزش‌های پا انجام دهید.

از آنجا که عفونت‌های زیادی ممکن است در دهان شما پیداشود مراقبت از دندانها اهمیت دارد. مسواک‌زدن روزانه در پیشگیری از عفونت‌های لثه و افتادن دندانها کمک خواهدکرد. داشتن مرض قند را از دندانپزشک خود مخفی نکنید چرا که اگر او از وضعیت شما مطلع باشد؛ می‌تواند به مسائلی که ممکن است داشته باشید توجه مخصوص بکند.

مراقبت از چشم‌ها یکی از مهمترین قسمت‌های مراقبت‌های بهداشتی شما است زیرا کسانی که مرض قند دارند شانس بیشتری برای مبتلاشدن به مشکلات چشمی دارند. راهنمایی‌های زیر به شما کمک می کند تا از این مسائل پیشگیری کنید یا بروز آنها را به تاخیر باندازید. برنامه کنترل مرض قند خود را بدقت اجراکنید ( رژیم غذایی، فعالیت، دارو، اندازه گیری قندخون توسط خودتان و آموزش).

1. جهت معاینه چشم حداقل هر سال یک بار به چشم پزشک مراجعه کنید.
   اگر علائم اولیه‌ای از مشکلات چشمی پیداکردید (در بینایی شما تغییر ایجاد شد.) به چشم پزشک مراجعه کنید.
   فشار خونتان را مکررا اندازه‌گیری و در صورت نیاز بدقت کنترل کنید.

1. در روزهایی که بیمار هستید لازم است جهت کنترل قند خود اقدامات بیشتری انجام دهید داروهای خود را بطور مرتب مصرف کنید حتی اگر قادر به خوردن غذا نباشید.
2. پزشک خود را از بیماربودنتان مطلع سازید.
3. قندخون خود را بدفعات بیشتری کنترل کنید (هر دو تا ۴ ساعت). اگر قندخونتان از ۲۴۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر بالاتر شد ادرارتان را از بابت وجود کتون آزمایش کنید.
4. هر اندازه می‌توانید استراحت کنید.
5. مایعات بیشتری بنوشید.
6. اگر نمی‌توانید رژیم غذایی معمولی خود را مصرف کنید؛ بجای کربوهیدراتها از مایعات (آبمیوه، نوشابه‌های ملایم معمولی) استفاده کنید.
7. قبل از آنکه بیمار شوید با پزشک یا مسئول آموزش مرض قند خود ملاقات کنید و برنامه‌های روز بیماری را یک بار مرور کنید.

مدارک پزشکی که دال برداشتن مرض قند باشد را همیشه همراه داشته باشید. داروها، انسولین و سرنگها را در کیف دستی خود در جاییکه براحتی در دسترس باشد بگذارید. نسخه‌های مربوط به تهیه داروها، سرنگ و وسایل لازم برای اندازه‌گیری قند خون را همراه داشته باشید. غذا و مقداری قند سریع الاثر همراه داشته باشید. پیشاپیش برای تغییر در وعده های غذایی خود برنامه ریزی کنید (خصوصا وقتی به جاهای دوری که از نظر زمانی با محل سکونت شما تفاوت زیاد دارند؛ مسافرت می کنید.) برای اندازه گیری قند خونتان نیز تدابیر لازم را بیاندیشید.
از قبل محل و چگونگی دسترسی به امداد پزشکی اورژانس را شناسائی کنید.

این موضوع را به طور کامل در مقاله مسافرت با دیابت دنبال کنید.

یادآوری نکات مهم درباره دیابت:

1. برنامه رژیم غذایی خود را بطور دقیق رعایت کنید.
2. برنامه فعالیت‌های روزمره خود را بدقت اجرا کنید.
3. داروهای خود را همانطوری که پزشک دستور داده مصرف کنید.
4. بطور منظم قندخون خود را اندازه گیری کنید. در روزهایی که بیمار هستید دفعات اندازه گیری را بیشتر کنید.
5. هرجا که می‌خواهید بروید همیشه مقداری قند سریع الاثر همراه خود داشته باشید.
6. مدارک پزشکی که دلالت بر داشتن مرض قند بکند را همیشه همراه ببرید.
7. سیگار نکشید.

در حالت های زیر با پزشک خود تماس بگیرید:

1. بیمار باشید.
2. قند خونتان خیلی بالا رفته‌باشد.
3. در ادرار خود کتون پیداکنید.
4. حملات مکرر هیپوگلیسمی (کم قندی) داشته باشید یا یک حمله کم‌قندی که منجر به بیهوش‌شدن شما شود پیداکنید.
5. زخمی داشته‌باشید که التیام پیدا نمی‌کند یا عفونت کرده باشد.

به اعضای خانواده و دوستان خود یاد بدهید چگونه:
* قند خون شما را اندازه گیری کنند.
* از کیت اورژانس گلوکاگون استفاده کنند.

• با پزشک مسئول آموزش، پرستاران و سایر اعضای تیم مراقبت‌های بهداشتی خود مرتبا در تماس باشید.
• تا آنجا که می‌توانید به فراگیری بیشتر درباره مرض قند خود ادامه دهید.
• در یک انجمن دیابت عضو شوید.
• مسئولیت کنترل مرض قند خود را خود به عهده بگیرید. مطمئن باشید می توانید این کار را بکنید.