آشنائی با داروی آسپاراژیناز و مراقبت های پرستاری آن

Asparaginase

l-aspar , Erwinar , leunase , E.coli asparaginase , L – asparaginase , Erwinia Asparginase , Laspar , Kidrolasr , Leucogen , Crastinin , NSC – ۱۰۹۲۲(E.coli)

مکانیسم اثر:

• مهار سنتز پروتئین اسید اسپارتیک و آمونیاک بوسیله هیدرولیز اسپارژین
• ممانعت از سنتز DNA , RNA و پروتئین
• وقفه در فاز G1 چرخه سلولی

موارد مصرف:

لوسمی حاد لنفومی , لنفوما در اطفال

موارد منع مصرف:

حساسیت به دارو , پانکراتیت یا سابقه ابتلاء به آن

فارماکودینامیک:

جذب: دهانی ندارد و درCNSکمتر از ۱% پخش می شود.

متابولیسم: سیستمیک

نیمه عمر: IM : 24 ساعت ؛ IV: 28-7 ساعت

دفع: سیستم رتیکولواندوتلیال , کمی هم از طریق ادرار

زمان حداکثر غلظت در خون: ۴۸-۱۴ ساعت

دوز مصرف:

اطفال:

داخل وریدی: همراه با پردنیزولون و Vincristine : u/kg 1000 در روز برای ۱۰ روز

تک عاملی: u/m2 10000- 6000 در روز برای ۱۴ روز

داخل عضلانی: همراه با پردنیزولون و Vincristine : u/m26000 روزهای ۴ و ۷ و ۱۰ و ۱۳و ۱۶ و ۱۹ و ۲۲ و ۲۵ و ۲۷

بزرگسال:

داخل وریدی: تک عاملی : u/kg 200 در روز برای ۲۸ روز

u/m2 10000- 5000 در روز برای ۷ روز هر ۳ هفته

u/m2 40000 – ۱۰۰۰۰ هر ۳-۲ هفته

داخل عضلانی: تک عاملی : u/m2 12000 – ۶۰۰۰

عوارض جانبی:

عوارض حاد:

گوارشی : تهوع / استفراغ(۶۰%- ۵۰%), بی اشتهایی(۳۰%),کرامپ شکمی(۷۰%)

ایمنی : واکنشهای حاد حساسیتی ( تب , راش , خارش , درد مفاصل , افت فشار خون , آنژیوادما , برونکواسپاسم ) , شوک آنافیلاکسی (۳۵%-۱۵%) که می تواند کشنده باشد

اندوکرین و متابولیسم: افزایش قند خون(۱۰%) , تب و لرز(۶۰%-۵۰%), افزایش دمای بدن(هایپرترمی) که گاهاً کشنده است

عوارض تاخیری:

خون: کاهش فاکتور ۵ و ۷ انعقادی , کاهش فیبرینوژن(۶۰%) , لکوپنی(۱۰۰%) [روزهای ۴ تا ۱۰ ؛ بهبودی از روز ۲۱ بعد از درمان] , ترومبوسیتوپنی(۳۰%)

CNS : خستگی , خواب آلودگی , افسردگی , هذیان , سراسیمگی , کاهش شناخت(۶۰-۱۰%) , گیجی و کما (۲۵%) , علایم شبه پارکینسون (لرزش , افزایش تن عضلات)

گوارشی: کاهش وزن , التهاب حاد لوزالمعده(۱۵%) که گاهاً کشنده است , التهاب دهان(۱۰%)

اندوکرین و متابولیسم: دیابت وابسته به انسولین , کتواسیدوز , افزایش اوره خون

کبدی: کاهش کلسترول , آلبومین و فیبرینوژن , افزایش آلکالن فسفاتاز و بیلیروبین

کلیوی: نارسائی حاد کلیوی

تنفسی : سرفه , لارنگواسپاسم

تداخل داروئی:

کاهش اثر:

L-Asparaginase اثرات MTX را از طریق مهار سنتز پروتئین و ممانعت از ورود سلول به فاز S تقسیم کاهش می دهد.

افزایش اثر:

اندوکسان (با کاهش متابولیسم) , مرکاپتوپورین(مسمومیت بالای کبد) , وین کریستین(افزایش نروپاتی) , پردنیزولون(افزایش قند خون)

تاول زائی: ندارد

تهوع زائی: متوسط(۶۰%-۳۰%)

قبل از دارو ضد تهوع توصیه میشود.

حاملگی: C

شیر دهی: مطالعه نشده

شکل دارویی : ویال ۱۰۰۰۰ واحد E.coli

ویال ۱۰۰۰۰ واحد Erwinia

نحوه نگهداری: ویال رقیق نشده: دمای اتاق (c˚۳۰-c˚۱۵)

رقیق شده داخل ویال : دمای اتاق تا ۴۸ ساعت

محلول در سرم : دمای اتاق تا ۴۸ ساعت

تدابیر پرستاری:

1. دارو را شبها به بیمار تزریق نکنید.
2. قبل از تزریق عضلانی یک رگ باز از بیمار بگیرید.
3. در ترالی احیاء داروهای زیر را آماده داشته باشید: اپی نفرین , دیفن هیدرامین و هیدروکورتیزون
4. مصرف دارو به همراه پردنیزولون و وین کریستین مسمومیت دارو را افزایش می دهد , مخصوصاً اگر با فاصله کمی بعد از وین کریستین تزریق شود.
5. اگر برای بیمار وین کریستین و پردنیزولون تجویز شده است جهت کاهش اثرات سمی قبل از ال- آسپارژیناز تزریق شوند.
6. دارو حتماً در بیمارستان و تحت مراقبت تزریق شود.
7. با توجه به کارسینوژن بودن دارو , هنگام آماده سازی , از تماس دارو با پوست اجتناب شود. در صورت تماس با پوست ناحیه مذکور را حداقل ۱۵ دقیقه با آب فراوان شستشو دهید.
8. هنگام رقیق سازی از تکان دادن ویال اجتناب کنید , چون کف تولید می شود.
9. از محلولهای کلوئیدی بعنوان حلال استفاده نکنید.
10. چک CBC diff , آمیلاز سرم , گلوکز خون , اسید اوریک سرم و تستهای عملکرد کبدی بطور مرتب انجام شود.
11. با توجه به افزایش اسید اوریک و کاهش PH ادراری و در نتیجه احتمال صدمه به کلیه , مصرف آلوپرینول و مایعات فراوان جهت قلیایی کردن ادرار الزامی است.
12. دارو موجب هیپرگلیسمی می شود بنابراین بیمار از نظر علائم هایپرگلیسمی تحت مراقبت باشد.
13. با توجه به اثر هایپرگلیسمیک ال- آسپارژیناز , انسولین ریگولار در پایان درمان در دسترس باشد.
14. جهت تزریق داخل وریدی , دارو را داخل نیم لیتر سرم قندی یا نمکی ریخته طی ۸ ساعت تزریق نمائید(سرم تا ۸ ساعت پایدار است).
15. جهت تزریق داخل وریدی از ست خون استفاده شود.
16. به ریسک فاکتورهای واکنش حساسیتی زیر توجه نمائید:
    • شیوه تزریق: تزریق داخل وریدی بیشتر از زیر جلدی باعث واکنش حساسیتی میشود.
    • دوز درمان طولانی: دوزهای بالای u/m26000 تا u/m212000 خطر واکنش حساسیتی را افزایش می دهد.
    • درمان قبلی : بیمارانی که قبلاً آسپارژیناز دریافت کرده اند.
    • درمان متناوب: توالی چند روز درمیان خطر واکنشهای حساسیتی را افزایش میدهد.
    • نوعAsparaginase : نوع Ewinia حساسیت کمتری نسبت به E.coli ایجاد می کند. اما ۳۳% از بیمارانی که E.coli حساسند به Ewinia هم حساس هستند.
17. جهت تزریق IM , هر ۱۰۰۰۰ واحد را با ml2- 1 آب مقطر رقیق نمائید.
18. جهت تست به طریقه زیر محلول را آماده کنید:
    • ابتدا cc2 آب مقطر را به آرامی داخل ویال تزریق نمائید.سپس cc 1/0 از ویال را با سرنگ انسولین بکشید (۱۰ واحد) و با ۹۰ واحد آب مقطر مجدداً رقیق کنید . سپس ۵۰ واحد را داخل جلد تزریق نموده , بیمار را ۳۰- ۱۵ دقیقه تحت نظر داشته باشید.
19. در افرادی که سابقه واکنشهای آلرژیک دارند ابتدا U 1 دارو را تزریق نمائید و سپس هر ده دقیقه دوز را دو برابر کنید تا مجموع دوز به حد درمانی برسد.
20. پس از تزریق IM , 60-30 دقیقه بیمار را تحت نظر داشته باشید.
21. انجام تست پوستی , در صورتیکه یکهفته از آخرین تزریق گذشته باشد ضروری است.
22. سرطانزا بودن دارو را به بیمار گوشزد کنید.
23. تزریق ال – آسپارژیناز ۱۰- ۹ روز قبل یا ۲۴ ساعت بعد از MTX اثرات گوارشی و خونی متوترکسات را کاهش میدهد.
24. کنترل وزن روزانه و ثبت جذب و دفع مایعات جهت ارزیابی عملکرد کلیه ضروری است.
25. به دلیل اثر هایپوآلبومینمی , بیمار از نظر ادم تحت مراقبت پرستاری باشد.

به بیمار آموزش دهید:

• جهت کاهش تهوع و استفراغ:
• غذا را در حجم کم و دفعات زیاد مصرف کند.
• با مشورت پزشک معالج نیم ساعت قبل از غذا از ضد تهوع مناسب استفاده نماید.
• از مصرف غذا های چرب و لبنیات همراه دارو پرهیز کند.
• با توجه به مستعد بودن بیمار به عفونت :
• از جاهای شلوغ و پر ازدحام پرهیز کند.
• با افرادی که بیماری عفونی یا مسری دارند تماس نداشته باشد.
• در اماکن پر رفت و آمد از ماسک استفاده نماید.
• به علایم عفونت مانند تب و لرز توجه داشته باشد.
• بدون مشورت با پزشک معالج از واکسیناسیون خودداری کند
• مایعات فراوان مصرف کند(مگر اینکه از نظر کلیوی ممنوعیت داشته باشد).
• بهداشت دهان و دندان را رعایت کند.
• حتی بعد از چند هفته هم ممکن است اثرات گیج کننده دارو برطرف نشود , بنابراین رانندگی و کار با ماشینهای صنعتی در طول درمان ممنوع است.
• به بیمار آموزش دهید موارد زیر را به پزشک معالج یا پرستار اطلاع دهد:

مشکلات تنفسی , راش پوستی , اضطراب حاد , تب و لرز , گیجی , بی قراری , افسردگی , زرد شدن پوست یا سفیدی چشم , خونریزی غیر طبیعی , تاخیر در التیام زخم و ترشحات واژن , درد معده , ادم پاها, افزایش عطش , سرفه و علایم شبه پارکینسون(سفتی و کندی حرکات)

برگرفته از: کتابچه داروئی بیمارستان محک