آشنائی با داروهای رایج شیمی درمانی و مراقبتهای پرستاری آن: داکتینومایسین

Dactinomycin

Actinomycin , ACTD , ACT ,Cosmegen , DACT, Actinomycin c1 , Actinomycin D , NSC- 3053

طبقه بندی دارویی : آنتی بیوتیک ضد نئوپلاسم

مکانیسم اثر:

• اتصال به بخش گوآنینDNA
• اتصال بین سیتوزین و گوانین در DNA
• مهار سنتز DNA , RNA و پروتئین

موارد مصرف:

درمان تومور بیضه, ملانوما, کوریوکارسینوما, تومور ویلمز , نروبلاستوما , رتینوبلاستوما , رابدومیوسارکوما, تومور مجرای ادرار, تومور Ewing , سارکوم کاپوزی , سارکوم بافت نرم

موارد منع مصرف:

حساسیت به دارو , بیماران مبتلا به آبله مرغان یا هرپس زوستر , نوزادان زیر ۶ ماه

فارماکودینامیک:

پخش: بسیار کم در CSF, از جفت عبور می کند , غلظت بالا در مغز استخوان و سلولهای تومور , غدد زیر بغل , کبد و کلیه

زمان حداکثر غلظت: داخل وریدی بین ۳ – ۲ دقیقه

متابولیسم: اندک

نیمه عمر: ۳۶ ساعت

دفع: ۱۰% بدون تغییر از ادرار, ۱۴% از طریق مدفوع , ۵۰% در ترشحات صفراوی

دوز مصرف:

اطفال بالای ۶ ماه و بزرگسال:

وریدی:

mcg/kg 15 در روز یا mcg/m2 600-400 (حداکثرmcg500) برای ۵ روز تکرار هر ۶ – ۳ هفته

mcg/m2 5/2 در یک دوره بالای یک هفته , تکرار در یک توالی ۲ هفته ای

mg/m2 2- 75/0 هر ۴- ۱ هفته

عوارض جانبی:

عوارض حاد:

گوارشی : تهوع و استفراغ(۸۰% – ۶۰%) , بی اشتهایی

ایمنی : تب دارویی , شوک آنافیلاکسی (بندرت)

عوارض تاخیری:

خون: پان سیتوپنی , آگرنالوسیتوز , آنمی آپلاستیک, میلوساپرسیون , آنمی(شروع : روز ۷, nadir: روزهای ۲۱-۱۴ , بهبودی : ۲۸-۲۱)

CNS: درد عضلانی , خستگی ع تب , لتارژی

پوست: آلوپسی , جوش پوستی , راش

اندوکرین و متابولیک: هایپرکلسیمی , افزایش اوره خون

کبدی: هپاتیت , افزایش آنزیمهای کبدی

تداخل داروئی:

افزایش مسمومیت: با اشعه درمانی

نحوه تجویز:

داخل وریدی, بولوس , (IM و SC داده نمی شود)

تاول زائی: دارد

تهوع زائی: بالا(۹۰% -۶۰%)

مصرف در حاملگی: گروه C

مصرف در شیر دهی: ممنوع

شکل دارویی : پودر تزریقی    ۰٫۵ میلی گرم

نحوه نگهداری: رقیق نشده دمای اتاق (c˚۳۰-c˚۱۵)

رقیق شده داخل ویال: تا ۲۴ ساعت دمای اتاق, ۴۸ ساعت در یخچال

محلول در سرم : دمای اتاق تا ۲۴ ساعت(دور از نور)

تدابیر پرستاری:

1. با توجه به خطر تاول زایی , از نظر نشت تحت نظر باشد.
2. تزریق دارو از طریق یک رگ کاملاً باز در ناحیه ساعد انجام شود.
3. اگر بیمار دچار آبله مرغان یا هرپس زوستر است, تزریق دارو می تواند موجب عفونت شدید و حتی مرگ شود.
4. دارو بسیار سمی است , هنگام آماده سازی از گان , ماسک , دستکش و عینک استفاده کنید.
5. از ایجاد آئروسل اجتناب شود.
6. اگر نقطه ای از بدن با دارو تماس پیدا کرد ۱۵ دقیقه ناحیه را زیر شیر آب سرد بگیرید.
7. اگر لباس به دارو آلوده شد, نباید دیگر از آن لباس استفاده شود. اگر کفشها آلوده شد باید کاملاً شسته شود.
8. در صورت نشت , کیسه یخ ۴ بار در روز هر بار به مدت ۱۵ دقیقه طی ۳ روز بر روی ناحیه گذاشته شود.
9. در بیمارانی که تحت اشعه درمانی هستند با احتیاط مصرف شود.
10. تستهای کبدی و کلیوی ,CBC diff , پلاکت بطور مرتب ارزیابی شود.
11. با توجه با اینکه قسمت اعظم دفع دارو از طریق صفراء صورت میگیرد , بیمارانی که در دفع صفرا ء مشکل دارند هنگام دریافت دارو تحت مراقبت باشند.

۱۲٫ به بیمار آموزش دهید:

• از مصرف الکل , آسپرین و قرصهای ضدبارداری بدون مشورت با پزشک خوداری نمایند.
• روزانه ۳ – ۲ لیتر مایعات مصرف نماید, مگر اینکه از نظر کلیوی محدودیت داشته باشد.
• جهت کاهش تهوع و استفراغ:
• غذا را در حجم کم و دفعات زیاد مصرف کند.
• با مشورت پزشک معالج نیم ساعت قبل از غذا از ضد تهوع مناسب استفاده نماید.
• از مصرف غذا های چرب و لبنیات همراه دارو پرهیز کند.با توجه به مستعد بودن بیمار به عفونت :
• از جاهای شلوغ و پر ازدحام پرهیز کند.
• با افرادی که بیماری عفونی یا مسری دارند تماس نداشته باشد.
• در اماکن پر رفت و آمد از ماسک استفاده نماید.
• به علایم عفونت مانند تب و لرز توجه داشته باشد.
• بدون مشورت با پزشک معالج از واکسیناسیون خودداری کند.
• دارو ممکن است موجب طاسی شود که بعداز قطع دارو متوقف میشود.
• سندروم شبه سرماخوردگی ممکن است ۱ هفته بعد از تزریق دارو شروع و تا ۳ هفته ادامه داشته باشد. علائم این سندرم عبارتند از : تب , درد عضلانی و بیقراری
• بیمار به نور حساسیت پیدا می کند بنابراین:
• لباس آستین بلند بپوشد.
• از کرم ضد آفتاب استفاده نماید.
• عینک آفتابی بزند.
• به بیمار آموزش دهید موارد زیر را به پزشک معالج یا پرستار اطلاع دهد:

تب , لرز , کبودی و خونریزی غیر طبیعی , علایم عفونت , خستگی مفرط , زرد شدن پوست و سفیده چشم , تغییرات رنگ مدفوع و ادرار

برگرفته از: کتابچه داروئی بیمارستان محک

گرد آوری و تنظیم :

علیرضا فرید خمامی                                                   دکتر امیرعباس هدایتی

پرستار و کارشناس شیمی درمانی                                       فوق تخصص خون و آنکولوژی