آشنایی با استنت و انواع آن

سالانه عده زیادی از مردم در جهان دچار حمله قلبی می‌شوند. از آنجا که بیشتر حملات قلبی ناشی از درگیری سرخرگ کرونری قلب (CAD) است، آگاهی از چگونگی روند این بیماری، راه‌های جلوگیری از آن و روش‌های درمانی ممکن بسیار ضروری است. این مقاله جهت آموزش به بیماران تهیه شده است.

کرونا به طورعام به معنی تاج است و دو سرخرگ تغذیه کننده قلب را سرخرگ‌های کرونری می‌نامند، زیرا قلب را مانند یک تاج دربرمی‌گیرند. CAD معمولا از تشکیل پلاک‌های چربی در سرخرگ‌ها ناشی می‌شود؛ که اگر این انسداد کامل شود، بیمار دچار حمله قلبی (سکته قلبی) می‌شود.

بیشتر بدانیم: علائم و نشانه های بیماری قلبی

سرخرگ کرونری راست از آئورت جدا شده به پایین و طرف راست خون می‌رساند و سرخرگ کرونری چپ که دارای دو شاخه اصلی است، وظیفه خون ‌رسانی به سایر نقاط را بر عهده دارد. سلول‌های موجود در ماهیچه قلب، اکسیژن خود را از خون سرخرگ‌های کرونری می‌گیرند. سطح داخلی سرخرگ‌های سالم اندوتلیوم صاف است. اما در بیماری سرخرگ کرونری این سطح ناهموارشده، جریان خون را کند و متلاطم می‌کند.

1. اختلالات مادرزادی
2. اسپاسم (انقباض مداوم) سلولهای ماهیچهای مجاور رگها
3. آترواسکلروز

معمولترین علت انسداد سرخرگی، آترواسکلروز (Atherosclerosis) است. آترواسکلروز، تجمع مواد چربی، داخل و روی دیواره سرخرگ است. انسداد هنگامی آغاز می‌شود که کلسترول موجود در خون روی دیواره داخلی سرخرگ‌ها، رگه‌های چربی ایجادکند. اگر این دیواره آسیب ببیند یا سطح آن ناهموار شود، تشکیل رگه‌های جدید تسریع خواهدشد. این روند می‌تواند از اواخر نوجوانی آغازشود. اما در خانم‌ها هورمون‌های زنانه تا حدی از ایجاد آترواسکلوز جلوگیری می‌کند. این رسوبات چربی، به تدریج انباشته شده و با بافت فیبری، اجزای متفاوت خونی و کلسیم به هم متصل می‌شود و یک پلاک سخت را ایجاد می‌کند، در این هنگام دیگر خون نمی‌تواند با جریان آرام از سرخرگ بگذرد.

گاهی اوقات سرخرگ تنگ شده، ناگهان و به طور کامل با یک لخته خونی مسدود می‌شود و حمله قلبی رخ می‌دهد. وجود پلاک خود می‌تواند به تشکیل لخته کمک کند، و سرخرگ را کاملا مسدود کند.

استنت‌ها (stent) وسیله‌هایی محکم هستند که برای کار به عنوان یک چارچوب موقت یا دائم به منظور ثابت نگه داشتن یا افزایش قطر دیواره داخلی یک رگ کاربرد دارد. این تکنیک شامل جایگذاری یک وسیله فلزی مشبک در محل باریک شده درون سرخرگ است که استنت را بر روی بالن انتهای کاتتر قرار می‌دهند و سپس به محل مسدود شدن درون سرخرگ هدایت می‌کنند.
استنت‌ها به چهار گروه اصلی تقسیم می‌شوند:

1. استنت‌های فنری شکل: با قطری که در ابتدا کوچک بوده و با برداشتن قیودی، به قطر از پیش تعیین شده می‌رسد.
2. استنت‌ها با حافظه گرمایی: که در آنها فلز نیتینول که دارای حافظه گرمایی است به کار رفته و با اعمال گرما شکل خود را از دست می‌دهند و سپس در محیط بیولوژیک دوباره شکل اصلی خود را به دست می‌آورند.
3. استنت‌های بالنی: که بر مبنای اصل تغییر شکل الاستیک یک فلز پس از گذر از محدوده پلاستیک خود تغییر شکل داده و به ابعاد خود می‌رسند و برای همیشه در این ابعاد باقی می‌مانند.
4. استنت‌ها از جنس پلیمرهای تخریب‌پذیر بیولوژیک: که به عنوان بسترهایی باعمر محدود به کاررفته یا به عنوان وسایل رهایش دارو در حین تخریب به کار می‌روند.

1. انعطاف پذیری در جهت طولی
2. میزان کاهش قطر یا عقب‌نشینی
3. درجه حساسیت نسبت به اشعه X
4. درصد کوتاه شدن
5. مساحت سطح فلزی در حالت انبساط‌یافته
6. ایمن‌بودن در برابر MRI
7. جنس مواد سازنده

1. فولاد زنگ نزن (Stainless steel)
2. فولاد زنگ نزن با پوشش پلیمری
3. مواد پلیمری
   

• فلزات به علت کشش سطحی بالا، سطح لخته‌زا ایجاد می‌کنند.
• فلزات به دلیل خصوصیات ساختاری خود دارای بار الکتریکی مثبت هستند.
  • طولانی‌شدن گذاشتن استنت باعث خوردگی، ناپایداری و سوراخ‌شدن دیواره رگ می‌شود.
  • در درازمدت بافت اضافی در درون استنت ایجاد می‌شود.

برای حل مشکلات استنت‌های فلزی از استنت‌هایی با روکش پلیمری که با مواد ضدانعقاد مانند هپارین، تاکسول، هیرودین، ویوزوکیناز پوشانده شده است؛ استفاده می‌شود.

هنگامی که یک سرخرگ کرونری قلب (یک سرخرگ خونرسانی کننده به عضله قلبی) به واسطه تجمع رسوبات چربی که در مجموع پلاک نامیده می‌شوند تنگ می‌شود؛ جریان خون عضله قلبی کاهش می‌یابد. اگر جریان خون به عضله قلبی کاهش پیداکند؛ درد قفسه سینه رخ می‌دهد. اگر لخته‌ای هم تشکیل شده و جریان خون به بخشی از عضله قلبی را قطع کند؛ حمله قلبی (سکته) رخ می‌دهد. استنت سبب باز نگه‌داشتن سرخرگ قلبی شده و احتمال بروز حمله قلبی را کاهش می‌دهد.

جهت بازکردن یک سرخرگ تنگ شده، پزشک ممکن است؛ عملی را انجام دهد که تحت عنوان مداخله کرونری از طریق پوست (PCI) یا آنژیوپلاستی نامیده می‌شود. در این روند، یک لوله که یک بادکنک (بالون) در سر آن قراردارد و کاتتر نامیده می‌شود به داخل سرخرگ و به محل انسداد رانده می‌شود . سپس بادکنک بادشده و پلاک را تحت فشار قرارداده و محل دچار تنگی را باز می‌کند. پس از اتساع مجرای رگ، بالون خالی شده و کاتتر بیرون کشیده می‌شود.

استنت قبل از استفاده، در اندازه کوچکی جمع شده و دور بالون کاتتر قرارمی‌گیرد. سپس استنت به محل انسداد رانده می‌شود و زمانیکه بالون باد می‌شود، استنت باز شده و در محل خود قفل می‌گردد و یک داربست را تشکیل می‌دهد که سبب بازنگه داشتن رگ می‌شود. استنت به شکل دایمی داخل رگ باقیمانده و آن را باز نگه می‌دارد. این امر سبب بهبود جریان خون به عضله قلبی و رفع علایم (اغلب در قفسه سینه) می‌شود.
استنت‌ها براساس برخی از ویژگی‌های خاص سرخرگ دچار انسداد، استفاده می‌شوند. عواملی که برروی احتمال استفاده از استنت موثرند، اندازه سرخرگ و محل انسداد آن می‌باشد. استنت‌گذاری به شدت رایج بوده و اکثر اعمال آنژیوپلاستی با استنت‌گذاری همراه می‌باشند.

در برخی از بیماران، استنت میزان ابتلا به تنگی مجدد را که پس از آنژیوپلاستی بالونی یا سایر روش‌ها ی انجام گرفته توسط کاتتر رخ می‌دهد، کاهش می‌دهد.
افرادیکه تحت آنژیوپلاستی و استنت‌گذاری قرار می‌گیرند، نسبت به افرادیکه تحت عمل جراحی بای پس سرخرگ کرونری قرار می‌گیرند، بهبودی سریعتری دارند. هم چنین درد و احساس ناراحتی در آن ها کمتر است.

در حدود یک سوم از بیمارانی که تحت آنژیوپلاستی بدون استنت گذاری قرارمی‌گیرند؛ سرخرگ مربوطه دوباره شروع به تنگ شدن در عرض چند ماه پس از عمل می‌نماید. این کاهش دوباره قطر، تنگی مجدد نامیده می‌شود. استنت به پیشگیری از این حالت کمک می‌کند. در سالهای اخیر پزشکان از استنت‌های جدیدی استفاده می‌کنند که استنت‌های آغشته به دارو نامیده می‌شوند. این استنت‌ها با دارویی پوشیده شده‌اند که مانع از بسته شدن مجدد عروق خونی می‌شوند. استنت‌هایی که با دارو پوشیده نشده اند، استنت‌های لخت فلزی نامیده می‌شوند. بسیار مهم است که افراد دارای هرکدام از انواع استنت، داروهای ضد پلاکت خود را درست طبق دستور پزشک مصرف نمایند. اگر استنت کار نکند و سرخرگها دوباره بسته شوند، ممکن است انجام جراحی بای پس سرخرگ کرونری در بیمار ضروری باشد.

بیمارانی که تحت عمل استنت‌گذاری قرارگرفته اند؛ می‌بایست از یک یا تعداد بیشتری از داروهای رقیق کننده خون استفاده کنند. نمونه این داروها کلوپیدوگرل و آسپیرین هستند. این داروها به کاهش احتمال ایجاد لخته در استنت و انسداد سرخرگ کمک می‌کنند. آسپیرین ازنظر زمانی معمولابه صورت نامحدود مصرف می‌شود.
کلوپیدوگرل به مدت ۱۲ ماه و یا شاید مدت طولانی‌تری پس از عمل (بسته به نوع استنت) مصرف می‌شود. کلوپیدوگرل ممکن است سبب بروز عوارضی گردد، در نتیجه انجام دوره‌ای آزمایش خون ضروری است. قطع نکردن این داروها به هر دلیلی بدون مشورت با متخصص قلبی که بیماری سرخرگ کرونری شما تحت درمان اوست، مهم می‌باشد.
در چهار هفته اول پس از استنت‌گذاری، تصویربرداری با رزوناس مغناطیسی (MRI) نباید بدون تایید متخصص قلب صورت گیرد. البته ابزارهای شناسایی کننده فلز (مانند موارد موجود در فرودگاه‌ها) اثری بر استنت ندارند.

بیشتر بیاموزید و بیشتر زندگی کنید
با پزشک، پرستار یا مشاور سلامتی خود مشورت کنید. اگر مبتلا به بیماری قلبی می‌باشید یا قبلا دچار سکته مغزی شده‌اید، ممکن است اعضای خانواده شما در معرض خطر باشند. ایجاد تغییرات در شیوه زندگی آنها جهت کاهش میزان خطر مهم است. شما می‌توانید از کتابچه‌ها و بروشورهای علمی جهت انتخاب زندگی سالمتر و کاهش میزان خطر، کنترل بیماری و مراقبت از افراد مورد علاقه‌تان استفاده کنید. دانایی توانایی است. بنابراین بیشتر بیاموزید و بیشتر زندگی کنید.