هموویژیلانس چیست؟
تعریف هموويژيلانس
همو به معناي خون و ويژيلانس به معناي مراقبت است و تركيب مراقبت از خون به عنوان برگردان هموويژيلانس بكار می رود و به فعاليت هايی اطلاق مي شود كه در كل زنجيره انتقال خون از زمان جمع آوري خون تا زمان تزريق آن به گيرنده به منظور جمع آوری و ارزيابی اطلاعات مربوط به وقوع عوارض ناخواسته احتمالی ناشی از تزريق خون و فرآورده هاي آن در افراد گيرنده انجام شده، تا در صورت امكان مانع از بروز مجدد آنها شود. در واقع هموويژيلانس به معناي مراقبت از دريافت كنندگان خون و فرآورده هاي خوني در مقابل عوارض ناخواسته ناشي از انتقال خون است .
هموويژيلانس يك سيستم نظارت كشوري بر سلامت خون و فرآورده هاي آن در تمام مراحل در زنجيره انتقال خون، يعني از زمان خونگيري از اهدا كنندگان تا پيگيري دريافت كنندگان خون و فرآورده ها گردآوري و تجزيه و تحليل داده هاي مربوط به اثرات ناخواسته انتقال خون و اعلام خطر به منظور تصحيح و اقدامات لازم براي جلوگيري از وقوع مجدد آن هاست. هم چنين ضرورت قابل رديابي بودن خون و فرآورده ها از اهدا كننده تا دريافت كننده در بيمارستان هاي دولتي، خصوصي و مراكز انتقال خون توصيه شده است .
تاريخچه هموويژيلانس
در ايران هيچگونه سيستم سازمان يافته اي در اين خصوص وجود نداشته است؛ به همين علت، اطلاعات و آمار دقيقي درباره ميزان وقوع ترانسفوزيون و ميزان بروز رويدادها و واكنش هاي ناخواسته ناشي از انتقال خون وجود ندارد. هرچند با تصويب آيين نامه كميته های بيمارستانی پيشرفت هايي در برخي از بيمارستان ها حاصل شد؛ ولي تا به حال گزارش عوارض ناشي از تزريق خون به درستي انجام نشده و هنوز مشكلات زيادي در اين خصوص در بيمارستانها موجود است و همچنان نياز به يك سامانه مناسب براي رديابي تزريق خون و گزارش عوارض احتمالي وجود دارد. اجراي فرآيندها جهت بستر سازي استقرار اين سيستم از ابتداي سال 1387 در كشور آغاز شد.
اهداف اجراي نظام هموويژيلانس
- گزارش عوارض ناشي از تزريق به صورت سيستماتيك و جمع آوري در يك واحد
- گردآوري و تجزيه و تحليل داده هاي مربوط به اثرات ناخواسته انتقال خون و اعلام خطر به منظور تصحيح و اخذ اقدامات اصلاحي لازم براي جلوگيري از وقوع مجدد آنها .
- مستندسازي موارد تزريق خون در يك بيمارستان، و بررسي مقايسه ای آن در سال های متوالی
- هدايت و ارتقاي تزريق خون در بيمارستان ها
- ارتقاء سلامت بيماران به دليل افزايش آگاهي پرستاران و پزشكان در رابطه با نحوه تزريق استاندارد خون و در واقع: يادگيري از اشتباهات ←رفع علل ريشه اي اشتباه به منظور جلوگيري از تكرار مجدد آنها
- استفاده از يك فرم استاندارد درتمام مراكز درماني جهت درخواست خون و فرآورده هاي خوني كه منجر به تجويز صحيح و جلوگيري از مصرف نابجاي فرآورده و به عبارت بهتر مصرف بهينه خون مي شود .
- تهيه دستورالعمل هاي مرتبط با استانداردهاي تزريق خون در سطح بيمارستان و يا در سطح كشور به منظور آموزش مداوم و علمي پرستاران و پزشكان درگير در امر تزريق خون
اهميت هموويژيلانس:
تلاش در جهت شناخت و حذف اين عوارض مرتبط با تزريق خون و اصلاح علل آن ها سبب كاهش ميزان مرگ، عفونت ها و كاهش ميزان ناتواني شده و از طرف ديگر سبب افزايش خدمت رساني به بيمارستان ها، افزايش رضايتمندي بيماران ، بهبود خروجي بيمارستان ها و در نهايت ارتقاء سلامت جامعه مي شود .
موثربودن سيستم هموويژيلانس بستگي دارد به :
شناسايي و تشخيص عوارض + مستندسازي و گزارش آنها و گزارش تمام عوارض مرتبط با تزريق خون و تجزيه و تحليل عوارض و اخذ اقدامات اصلاحي مناسب به جهت پيشگيري از وقوع مجدد آنها
و يادمان باشد كه
اشتباهات قابل بخششند اما ناديده انگاشتن آنها هرگز
نحوه اجرای هموویژیلانس
ابتدا قبل از دادن آموزش هاي لازم، چك ليست جهت ارزيابي وضعيت تزريق خون در چند بخش پر مصرف بيمارستان تكميل مي شود. سپس پس از انجام آموزش هاي مربوطه اين چك ليست مجدداً در همان بخش ها جهت بررسي اثر بخش بودن آموزش ها تكميل مي شود. حتي الامكان سعي مي شود كل پرستاران دخيل در امر تزريق خون و پزشكاني كه به صورت ثابت در سه شيفت كاري صبح، عصر و شب در بيمارستان حضور ثابت دارند، آموزش هاي لازم را دريافت نمايند تا در مواقع بروز عوارض حاد مرتبط با تزريق خون، بتوانند آن عارضه را مديريت نموده و در عين حال رابط آن بيمارستان و دفتر هموويژيلانس ستاد مركزي انتقال خون باشند. جهت يكنواخت بودن آموزش هاي داده شده، از اسلايدهايي كه براي گروه هدف پزشكان و پرستاران تهيه شده استفاده مي شود. پس از گروه هاي هدف در دو مرحله يكبار بلافاصله قبل از دادن آموزش ها و نوبت دوم بعد از اتمام آموزش ها ( جهت بررسي اثربخش بودن دوره آموزشی) آزمون به عمل آمده و به كسانيكه اين دوره را با موفقيت گذرانده اند، گواهي از سوي سازمان اعطا مي شود. در اين خصوص دو بخش ايمونوهماتولوژي سازمان انتقال خون ايران، آموزش هاي عملي لازم نيز به پرسنل بانك خون بيمارستان ها داده شده و به كسانيكه اين دوره را با موفقيت گذرانده اند، گواهي از سوي سازمان اعطا مي شود .
در مرحله بعدي فرم ها توسط پرستاران و پزشكان آموزش ديده تكميل مي شود و از اين ميان توسط پزشك هموويژيلانس، تنها فرم ثبت عوارض، جهت بررسي به دفتر هموويژيلانس ستاد مركزي ارسال مي شود .
در طي استقرار سيستم هموويژيلانس ارزيابي و پايش توسط همكاران بخش هاي هموويژيلانس به خصوص در ماه اول استقرار با فواصل 12-10 بار نظارت در ماه و سپس در ماه هاي بعدي با فواصل بيشتر انجام مي شود. طبق الگوريتم اجرايي سيستم هموويژيلانس در بيمارستان ها، عوارض گزارش شده توسط پزشكان هموويژيلانس (پزشكان آموزش ديده) از تمامي مراكز درماني در استان هاي مرتبط در جلسات مربوطه بررسي و تحليل شده، و براي آن ها با توجه به ماهيت عارضه، اقدامات اصلاحي يا پيشگيرانه مناسب اتخاذ شده و بر حسب مورد به آن مركز يا كل مراكز درماني اعلام مي شود. قابل ذكر است كه جهت اجراي نظام پروتكل آن كه به شرح فوق و خلاصه گفته شده است، هر مركز نيز موظف است پزشك ارشد هموويژيلانس و پزشك هموويژيلانس را معرفي كند و به پزشكان منتخب اين وظيفه ابلاغ گردد .
پزشكان هموويژيلانس
در هر بیمارستان و بخش مستقل، باید پزشک مسئول هموویژیلانس که ترجیحاً از رشته های مرتبط باشد انتخاب و مسئولیت آن را بعهده گیرد.
فرم های هموویژیلانس
بدنبال اجراي نظام فرم هايي جايگزين فرم هاي قبلي مي گردد و هر فرآورده فرم مخصوص و جداگانه‌ای دارد كه شامل:
- فرم مخصوص درخواست خون و فرآورده های خون به رنگ سبز و صورتي كه در دو نسخه پر مي شود بررسي مي شود، و هر دو نسخه به بانك خون ارسال مي شود و نسخه صورتي در بانك خون باقي مانده و نسخه اصلي فرم جهت نگهداري در پرونده بيمار مجدداً به بخش ارسال مي گردد.
- فرم درخواست خون و فرآورده خوني به طور اورژانس (تهيه كمتر از 30 دقيقه) كه توسط پزشك حتماً پر مي شود و در 2 نسخه تكميل مي شود و پس از ارسال به بانك خون و ثبت درخواست تكميل قسمت مربوط توسط بانك خون نسخه صورتي در بانك خون باقي مانده و نسخه اصلي جهت نگهداري مجدداً به بخش ارسال مي گردد.
- فرم درخواست پلاكت فرزيس كه به رنگ بنفش و در 2 نسخه تكميل مي شود، پس از ارسال هر دو نسخه به بانك خون و ثبت درخواست و تكميل قسمت مربوط توسط بانك خون نسخه صورتي رنگ در بانك خون باقي مانده و نسخه اصلي فرم جهت نگهداري در پرونده مجدداً به بخش ارسال مي گردد.
- فرم نظارت بر تزريق خون كامل، و فرآورده هاي گلبول قرمز نيز در دو نسخه و توسط پزشك و پرستار تكميل مي شود و نسخه اصلي در پرونده بيمار نگهداري و نسخه صورتي رنگ به بانك خون برگردانده مي شود كه بايد به طور دقيق و خوانا و صحيح پر شود. (سه نسخه بود، دو نسخه گردد)
- فرم نظارت بر تزريق پلاسماي تازه منجمد (FFP) پلاكت و كرايو نیز مانند فرم قبلي، بايد پرو ضميمه شود.
- فرم گزارش عوارض ناخواسته احتمالي بعد از تزريق خون و فرآورده، كه قسمت هاي مربوط به تكميل توسط پزشك هموويژيلانس و تكميل توسط پرستار و دفتر هموويژيلانس مركزي ( استاني) كه معمولاً انتقال خون در مركز مي باشد، حداكثر ظرف 48 ساعت پس از وقوع عارضه بايد به تهران فاكس شود و اصل فرم را تا زمان تحويل آن به پايگاه انتقال خون در دفتر پرستاري و كپي آن در پرونده بيمار نگهداري شود.
مطالب مرتبط
دیدگاه‌ها 1
دیدگاهتان را بنویسید
این سایت، با هدف ارتقای دانش پرستاران، معرفی توانمندی های آنها و نیز دسترسی آزاد عموم بویژه دانشجویان و شاغلین حرفه پرستاری و پیراپرستاری به مطالب روز و مورد نیاز علمی، راه اندازی شده است.
بسیار عالی … ممنون