بند ناف و مراقبتهای آن

بند ناف حاوی دو شریان نافی، ورید، آلانتویس ابتدایی، بقایای مجرای امفالومزانتریک و ماده ژلاتینی به اسم ژله وارتون است. غشاء بندناف از آمنیون مشتق می‌شود. شرائین عضلانی نافی بلافاصله منقبض شده ولی ورید، این گونه نیست. بعد از تولد ورید دارای مجرای نسبتاً بزرگی است. بندناف طبیعی در زمان ترم cm55 طول دارد. بندناف‌هایی که به طور غیرطبیعی کوتاه باشند، با ناهنجارهای پیش از زایمان شامل هیپوتونی جنین، الیگوهیدرآمنیوس، فشاررحمی و افزایش خطر عوارض زایمانی و تولد در مورد مادر و نوزاد همراهی دارند. بند ناف طولانی در معرض خطر گره‌های حقیقی یا پیچ‌خوردگی دور اعضاء جنینی و پرولاپس بوده و بندهای صاف بدون هیچ همراه با زجر جنینی، آنومالی و مرگ داخل رحمی جنین همراه می‌باشد.

وقتی بعد از تولد بندناف می‌افتد، قسمت‌هایی از آن در انتها باقی می‌مانند. عروق خونی از نظر عملکردی بسته و از نظر اتوماتیک به مدت 20-10 روز باقی می‌مانند. شرائین تبدیل به لیگامان جانبی شده، ورید تبدیل به لیگامان ترس گشته و داکتوس و نوزوس تبدیل به لیگامان وریدی می‌شود. در طی این مرحله عروق وریدی راه‌های ورود بالقوه عفونت هستند بندناف به طور معمول در عرض دو هفته می‌افتد. تاخیر در افتادن بندناف، بعد از یک ماه همراه با نقص کموتاکسی نوتروفیلی و عفونت شدید باکتریال می‌باشد.

خونریزی از بندناف در اثر تروما، بستن نادرست بند ناف و یا عدم تشکیل ترمبوس طبیعی ایجاد می‌شود. این عارضه می‌تواند در اثر بیماری هموراژیک نوزاد یا سایر اختلالات انعقادی سپتی سمی و عفونت‌های موضعی دیده شود. نوزادان را باید مكرر در عرض چند روز اول تولد تحت نظر داشت تا در صورت بروز خونریزی سریعاً مشخص گردد.

بندناف معمولاً 8-6 روز پس از تولد خشک شده، جدا می‌شود. سطح آشکار آن با لایه‌ای نازک از پوست پوشیده می‌شود و بافت اسکار تشکیل شده و در عرض 15-12 روز زخم بهبود می‌یابد. وجود ارگانیسم های ساپروفیتیک در جداشدن بندناف، تاخیر ایجادکرده و احتمال تهاجم ارگانیسم‌های پاتوژن را افزایش می‌دهد. عفونت‌های خفیف یا اپی تلیالیزه شدن ناکامل منجر به ناحیه گرانولاسیون مرطوبی در پایه بندناف گشته که ترشح کم مخاطی یا مخاطی چرکی دارد. در صورت شستشوی با الکل چندین بار در روز معمولاً نتایج خوبی حاصل می‌‍شود.

باقی‌ماندن بافت گراننولاسیون در پایه بندناف شایع است. این بافت نرم، mm 10-3 از نظر اندازه، عروقی و گرانولار، به رنگ صورتی یا قرمز تیره بوده و ممکن است ترشح سروپورولان داشته باشد. درمان، کوتر با نیترات نقره است که اینکار با فواصل چند روز، تکرار می‌گردد تا پایه خشک شود.

گرانولوم نافی را باید از پولیپ نافی افتراق داد که یک آنومالی ناشی از باقی ماندن تمام یا قسمتی از مجرای امفالومزانتریک یا اوراکوس می‌باشد. بافت پولیپ سخت و مقاوم است، رنگ قرمز روشن داشته و ترشح مخاطی دارد. در صورتی که پولیپ مرتبط با ایلیوم یا مثانه باشد؛ مقادیر کم مدفوع یا ادرار به صورت متتناوب دفع می‌شوند. از نظر بافتی پولیپ از مخاط روده یا مثانه درست شده است. درمان جراحی کامل بقایای امفالومزانتریک یا اوراکال می‌باشد.

اگر چه زایمان آسپتیک و مراقبت روتین بندناف سبب کاهش ریسک عفونت نافی می‌شود اما بافت نکروتیک بند ناف محیط عالی جهت رشد باکتری‌ها است.

تظاهرات عمومی ممکن است حتی در صورت ایجاد سپتی سمی یا هپاتیت مختصر باشد. درمان شامل مصرف صحیح آنتی بیوتیک و در صورت بروز آبسه، تخلیه و درناژ جراحی می‌باشد.

تغییر در روش‌های حمام کردن نوزاد و جایگزین کردن صابون‌های با ph متعادل و غیرآنتی‌سپتیک به جای آنتی‌سپتیک‌ها ممکن است با افزایش خطر امفالیت همراه باشد.

یکی از مهمترین اقدامات برای پیشگیری از عفونت شستن دست‌ها پیش از کار با نوزاد است. شستن دست‎‌‌ها باید به مدت 2 دقیقه با بتادین انجام شود و هر بار قبل و بعد از دست زدن به نوزاد ، دستها 15 ثانیه با صابون شسته شوند.

مورد بعدی پوشیدن گان است؛ هر چند شواهدی در دست نیست که تا چه میزان از عفونت پیشگیری می‌کند.

به منظور خشک نگه داشتن بندناف، نوزاد با اسفنج حمام شود نه در وان پر از آب. اگر بندناف مرطوب یا خیس شد؛ می‌توان آن را به آرامی با یک حوله نرم خشک کرد. هر بار که پوشک نوزاد عوض می‌شود؛ باید بندناف با پنبه الکل ضدعفونی گردد به این صورت که انتهای باقیمانده بندناف را آرامی با دست گرفته و سپس اندکی ان را بالا کشیده تا پنبه الکل به قسمت قاعده بندناف مالیده شود.

مهم است که با پنبه الکل، اطراف باقیمانده بندناف را از هر ترشحی پاک نمایید. الکل به سادگی از طریق پوست نوزاد جذب می‌گردد لذا زیاد از الکل استفاده نشود. همچنین بهتر است پوشک نوزاد را زیر ناف ببندید و ناحیه را خیس از الکل باقی نگذارید زیرا الکل باعث تحریک ناحیه می‌شود.

پس از الکلی نمودن قاعده بندناف (بدون استفاده از بتادین و روغن‌های کودک بر روی بندناف) ابتدا با یک پد یا گاز تمیز الکل را پاک نموده آنگاه ناحیه را به آرامی با دست باد زده و کاملا خشک کنید. تا چند روز بعد از آن، ضدعفونی با الکل ادامه یابد تا از التیام کامل ناحیه اطمینان حاصل شود. به ویژه اگر بندناف به داخل فرورفته است؛ ضدعفونی با الکل اهمیت بیشتری پیدا می‌کند، چرا که باقیمانده بندناف دیده نمی‌شود و هوا نمی‌تواند اطراف آن جریان یابد. پس از افتادن انتهای باقیمانده بندناف، نوزاد باید حمام شود.

عفونت بندناف (امفالیت) شایع نیست ولی در صورت بروز می‌تواند سریعا گسترش یابد.

1. ترشح بدبو و زردرنگ از بندناف
2. قرمزی و تورم پوست اطراف بندناف

از مشکلات نادر دیگر، خونریزی فعال است و معمولا زمانی بروز می‌کند که بندناف پیش از موقع کنده شود؛ بنابراین اجازه دهید بندناف به طور طبیعی بیفتد. حتی اگر فقط به نسخی به باریکی نخ متصل باشد. زمانی خونریزی فعال گفته می‌شود که هربار با پاک کردن یک قطره خون، مجددا قطره دیگری ظاهرگردد که در این صورت باید فورا به پزشک اطلاع داده شود.

گاهي به جای خشک‌شدن بندناف، گرانولوم تشکیل می‌شود که بافت اسکار صورتی رنگ است و مایعی مایل به زرد روشن ترشح می‌کند. این وضعیت معمولا در عرض یک هفته با استفاده مکرر پنبه الکل از بین می‌رود . در غیراین صورت، پزشک اطفال ممکن است ناگزیر از سوزاندن بافت گرانولوزه با کوتر باشد.

اغلب همراه با دیاستاز عضلات رکتوس بوده، ناشی از بسته شدن ناکامل یا ضعف حلقه نافی است. فاکتورهای مساعدکننده، وزن کم موقع تولد و نژاد سیاه می‌باشد. فتق به صورت برجستگی نرمی است که با پوست پوشیده شده است و در طی گریه، سرفه یا زدودن برجسته می‌شود و به سهولت از طریق حلقه فیبروزه ناف قابل جاانداختن است. فتق از امنتوم یا قسمت‌هایی از روده باریک درست شده است. سایز این نقص از کمتر از cm1 تا قطر cm 5 متغیر است، اما انواع بزرگ نادر هستند.

اغلب فتق‌های نافی که قبل از 6 ماهگی ظاهر می‌شوند تا سن 1 سالگی هم صورت خود به خود برطرف می‌شوند. حتی فتق‌های بزرگی نیر شناخته شده‌اند که به صورت خودبه خود تا سن 6-5 سالگی برطرف شده اند. گیرافتادن فتق بسیار نادر است. اغلب عقیده دارند که بستن آن موثر نیست. جراحی توصیه نمی‌شود مگر این که فتق تا 5-4 سالگی باقی مانده، سبب ایجاد علایم شده، دچار استرانگولاسیون گشته، یا بعد از 2-1 سالگی بزرگتر شود. نقایص بزرگتر از cm2 احتمال کمتری جهت بسته شدن دارند. خواندن مقاله زیر جهت تکمیل مطالب فوق توصیه می‌شود.

راهنمای گام به گام مراقبت از بندناف نوزاد