تست ورزش یا تست استرس

وقتی کسی دچار درد قلبی فعالیتی می‌شود ممکن است نوار قلب در حالت استراحت تغییری را نشان ندهد، در این موارد با انجام تست ورزش تا حد زیادی این ابهام رفع می‌شود. به عبارت دیگر تست ورزش آزمونی است که تغییرات نهفته نوار قلب استراحتی را از طریق تحمیل استرس به قلب با ورزش و فعالیت بدنی فرد، آشکار می‌سازد.

در اوایل فرآیند انسداد عروقی در بیماران آنژین پایدار، معمولا در حالت استراحت مشکلی وجود ندارد و علائم بیماری انسداد سرخرگهای کرونر قلب غالبا در هنگام فعالیت بیمار ظاهر می‌شوند و بنابراین برای بررسی دقیق تر و واقعی‌تر وضعیت خونرسانی به عضله قلب بهتر است قلب را در شرایط فعالیت و استرس بررسی کنیم تا اگر یک منطقه به علت تنگی سرخرگی (آترواسکلروز) دچار افت نسبی جریان خون (ایسکمی) است خود را بهتر نشان دهد. در اینصورت با درمان بموقع تنگی، از پیشرفت بیماری و خطرات بعدی پیشگیری خواهد شد.

Exercise Test or stress Test

روش انجام تست ورزش یا تست استرس: تست ورزش با حضور پزشک متخصص قلب و پرستار با تجربه در مرکز درمانی مجهز قابل انجام است. برای انجام این تست اول نبض و فشارخون فرد اندازه‌گیری و ثبت می‌شود و الکترودهای مربوط به نوار قلبی به ناحیه قفسه سینه وی متصل می‌ گردد. قبل از شروع تست نوار قلب اولیه بیمار گرفته می شود سپس بیمار جهت شروع فعالیت (دویدن) بر روی دستگاه تردمیل قرار می گیرد. این دستگاه بصورت یک صفحه لاستیکی متحرک و غلطانی است (شبیه چرخ نقاله) که بیمار بر روی آن ایستاده و باید بر اساس سرعت تنظیم شده بر روی آن راه برود یا بدود. هر۳ دقیقه شیب نوار و سرعت حرکت آن بر اساس برنامه از پیش تعریف شده، افزایش خواهد یافت. ابتدا دستگاه آرام حرکت می‌کند اما بتدریج سرعت می‌گیرد و فرد باید روی تسمه نقاله متناسب با سرعت تسمه نقاله مخصوص بدود. با افزایش شیب دستگاه حالتی ایجاد می‌شود که فرد حالت دویدن از سربالایی پیدا می‌کند. در تمام مدت این تست علائم حیاتی و نوار قلب بیمار وی مونیتورینگ و کنترل شده و در فواصل مختلف نوار الکتروکاردیوگرام کنترل گرفته می‌شود تا تغییرات قطعات و امواج قلبی در حالت فعالیت (ورزش) مشخص شود.

بر اساس سن و جنس ، حد معینی از ورزش و حداکثر ضربان قلب که بیمار باید به آن دست یابد، پیش از شروع ورزش مشخص شده و دویدن تا آن زمان ادامه خواهد یافت. در صورتی که طی آزمون ضربان قلب به حداقل ۸۵% از حداکثر ضربان قلب مورد انتظار سن و جنس برسد، نتایج آزمون قابل تفسیر خواهد بود. بهترین و قابل اعتمادترین نتیجه مربوط به زمانی است که به حداکثر (۱۰۰%) فعالیت پیش‌بینی شده بدون بروز درد سینه، تنگی نفس مفرط یا تغییرات نوار قلب نایل شود و این، حدودا به ۱۲- ۱۰ دقیقه ورزش نیاز دارد.

با این وجود در هر زمان که بیمار واقعا احساس کرد که قادر به ادامه ورزش نیست و یا چنانچه دچار بعضی علائم بالینی نظیر درد سینه، تنگی نفس مفرط، سرگیجه و سردرد شدید شد، یا تغییرات غیر عادی در نوار قلب بروز کرد یا فشار خون افت کرد، ادامه تست پیش از موعد مقرر باید قطع ‌شود.

برخی افراد مسن یا کسانی که دردهای مفصلی و عضلانی دارند و ناتوان از انجام تست ورزشی هستند و نیز افرادی که بدلیل تغییرات نوار قلب پایه امکان تفسیر تغییرات نوار قلب جدید وجود ندارد باید از روشهای دیگر مثل اسکن رادیوایزوتوپ قلب با استرس دارویی (تست تالیوم) یا استرس اکوکاردیو گرافی بجای ورزش روی آنها انجام گیرد. اسکن قلب و استرس اکوکاردیو گرافی نسبت به تست ورزش آسانتر و دقیقتر می‌باشد اما هزینه بیشتری دارد.

کاربرد تست ورزش:

در مجموع تست ورزشی آزمونی است که می‌تواند تنگی‌های عروق کرونری قلب (تنگی های تا حد بیشتر از ۶۰%) را نشان دهد و پزشک را در تصمیم‌گیری برای انجام دادن یا ندادن اقدامات تهاجمی‌تر (مانند آنژیوگرافی) راهنمایی کند. از کاربردهای دیگر این تست در مورد ارزیابی قدرت عملکردی (تحمل فعالیتهای بدنی) افرادی است که‌دچار سکته‌های قلبی شده اند یا دچار نارسایی قلبی هستند تا بتوان میزان فعالیت مجاز را برای ایشان مشخص کرد.

ایرادهای تست ورزش: گاهی موارد (بر اساس رگ درگیر) تست ورزش میتواند تا ۲۵% موارد بطور کاذب منفی (یعنی گزارش منفی به رغم انسداد کرونری) باشد. و برعکس گاهی تست ورزش بطور کاذب مثبت میشود (یعنی گزارش مثبت در فرد سالم). همچنین تست ورزش نمی تواند تنگی های خفیف آترواسکلروتیک را تشخیص دهد. هرچند این پلاک های آترواسکلروتیک اهمیت بالینی کمتری دارند، اما گاهی شکافته شده موجب حمله قلبی می شوند.

موارد ممنوعیت استفاده از تست ورزش: ایسکمی فعال یا سکته قلبی جدید یا برخی تغییرات در نوار قلب که مانع تفسیر نتایج می شود از موارد منع تست ورزش است. همچنین در مواقعی که بیمار به هر دلیل قادر به ورزش نباشد یا انجام ورزش برای وی مضر تشخیص داده شود بجای آزمون ورزش، از تزریق بعضی از داروهای خاص بقصد استرس و سپس روشهای تصویر برداری قلب (استرس اکوکاردیوگرافی یا اسکن هسته ای) استفاده می‌شود.

آموزش بیمار در تست ورزش:

بیمار عزیز :
آزمون یا تست ورزش یک روش غیر تهاجمی است که در باره عملکرد قلب شما اطلاعات مفیدی را ارائه می دهد . در این روش همچنان که شما فعالیت فیزیکی بر روی تسمه چرخان انجام می دهید از شما نوار قلب گرفته خواهد شد و ضربان قلب و فشار خون شما کنترل ثبت خواهد شد.

آمادگی قبل از آزمون:
• فرم رضایت نامه کتبی را باید امضا کنید.
• از کشیدن سیگار (که می تواند موجب اسپاسم شریان های قلب گردد) و نیز خوردن مواد غذایی بویژه قهوه از ۴ ساعت قبل از آزمون خودداری کنید.
• باید لباس و کفش راحت  مثل کتانی مناسب بپوشید (از دمپایی استفاده نکنید)
• یک نوار قلب قبل از آزمون از شما گرفته خواهد شد.
• در صورت نیاز یک خط وریدی (سرم) برقرار خواهد شد.
• علائم حیاتی شما قبل از آزمون کنترل و ثبت خواهد شد .
• شب قبل از آزمون استحمام کنید و موهای روی قفسه سینه را کاملا شیو کنید (با تیغ بتراشید). (از دو ساعت قبل از شروع تست از گرفتن دوش آبگرم بعلت احتمال پایین آمدن فشار خون و سنکوپ خودداری شود.)
• الکترودهایی که روی سینه شما نصب خواهد شد آسیبی به شما وارد نخواهد ساخت . فقط ممکن است احساس خارش مختصر در محل الکترود ها داشته باشید.
• شب قبل از آزمون از خوردن غذای سنگین پرهیز کنید و از مصرف چای ، قهوه ،الکل ، کافئین در طول روز انجام تست خودداری کنید. (در صورتیکه مبتلا به دیابت هستید پس از صرف یک غذای سبک، یک ساعت ناشتا بودن کافی است و نیازی به تغییر مقدار انسولین وجود ندارد و حتما به پزشک خود اطلاع دهید)(می توانید داروهای تجویز شده را با کمی آب میل نمایید)
• در زمینه داروهای مصرفی مانند پروپرانولول، دیگوکسین، متوپرولول، آتنولول، دیلتیازم و نیتروگلیسرین به پزشک خود اطلاع دهید. 
• نگران نباشید یک پزشک و پرستار مجرب در حین انجام آزمون در کنار شما خواهد بود.

اقدامات حین انجام آزمون:
• انجام آزمون در یک اتاق مخصوص صورت خواهد گرفت. به این منظور باید از لباس راحت و جلو باز استفاده کنید. خانم ها از سینه بند محکم و مناسب استفاده کنند.
• برای شروع آزمون شما بر روی یک تسمه چرخان قرار خواهید گرفت. این پروسیجر در مراحل مختلف صورت می گیرد و سرعت و شیب تسمه چرخان هر سه دقیقه یکبار افزایش می یابد.
• از خم شدن بر روی نرده های تسمه چرخان خودداری کنید.
• بعد از ۱۵ – ۱۰ دقیقه از انجام آزمون یا زمانی که سرعت ضربان قلب شما در محدوده خاصی قرار گرفت و یا علائمی مانند درد قفسه سینه، خستگی مفرط، افت فشار خون یا افزایش بیش از حد ضربان قلب در شما بروز کرد، آزمون توسط پزشک متوقف خواهند شد.
• هرگونه علائمی مانند درد قفسه سینه، تنگی نفس، ضعف یا سیاهی رفتن چشم را فورا باید به پرستار مراقب خود اطلاع دهید.
• این آزمون حدود ۴۵ دقیقه زمان نیاز دارد.

اقدامات پس از آزمون:
• بعد از پایان تست، نوار قلب و علائم حیاتی شما هر ۱۰ – ۵ دقیقه کنترل خواهد شد.
• به منظور پیشگیری از سرگیجه، به مدت ۳ تا ۵ دقیقه بعد از آزمون به ورزش پیاده روی آرام روی تسمه خواهید پرداخت. سپس کم کم سرعت تسمه کاهش خواهد یافت تا اینکه از حرکت می ایستد. در نهایت الکترود ها از بدن شما خارج و ژل الکترود پاک خواهد شد. 
• ممکن است عرق کنید و به نفس نفس بیافتید. بروز تعریق زیاد، پوست سرد و مرطوب، تنگی نفس شدید و تاکیکاردی (طپش قلب) شدید غیر طبیعی است و در صورت بروز به پرستار مراقب خود اطلاع دهید. در پایان تست، فرد مددجو برای زمانی کوتاه بر روی تخت استراحت خواهد کرد و در صورت عدم مشکل می تواند مرخص شود.
• نتایج آزمون به صورت کتبی به شما ارائه خواهد شد.
• نتایج را به پزشک معالج متخصص قلب خود ارائه دهید.

منبع: کتاب مراقبتهای پرستاری ویژه دکتر محمدرضا عسگری