آشنایی با انواع آنتی بیوتیک و خصوصیات فارماکولوژی آن

آنتی بیوتیک‌ها مواد شیمیایی هستند که از دو راه طبیعی و مصنوعی به دست می‌آیند. آنتی‌بیوتیک‌های طبیعی از میکروارگانیسم‌هایی مانند قارچ‌ها و باکتری‌ها گرفته می‌شوند. امروزه با پیشرفت شیمی پزشکی بیشتر آنتی‌بیوتیک‌ها، حاصل تغییرات مولکولی بر روی آنتی‌بیوتیک‌های طبیعی هستند.

بیش از ۳۰ % و یا بیشتر از تمام بیماران بستری شده در بیمارستان، با یک و یا چند دروه با عوامل ضدمیکروبی درمان می شوند؛ یعنی میزان مصرف آنتی بیوتیک ها، در بیمارستان حتی در اجتماع و حتی به صورت خودسرانه و OTC بالاست. مرگ ناشی از عفونت باکتریال غیرقابل درمان چیزی مربوط به گذشته است و امروزه ما از نبود یا عدم تاثیر آنتی بیوتیک گزارش مرگ نداریم.

• برای بیش از ۴۰ % از بیماران مبتلا به عفونت های ویروسی دستگاه تنفسی، یک دوره درمان ضدباکتریال تجویز می شود. در حالیکه ویروسها به اثرات آنتی بیوتیکها حساس نیستند و از طرفی پس از گذشت دوره بیماری ویروسی، بیماری خود به خود خوب می شود.

• استفاده نابجا از آنتی بیوتیک ها باعث ظهور پاتوژن های مقاوم به آنتی بیوتیک می شود و در نتیجه نیاز بیشتری به کشف داروهای جدید یا مصرف داروهای موثر تر ایجاد می شود.
• افزایش هزینه مراقبت های پزشکی و هزینه دارویی (بعلت وخیم تر بودن عوارض بیماری ایجادی با میکروارگانیسم های مقاوم تر).

در مباحث داروشناسی (فارماکولوژی) دو اصطلاح رایج مورد استفاده است:

• فارماکوکینیتیک: به خواصی از دارو می پردازد که مربوط به جذب (از روده، محل تزریق عضلانی، جلدی، زیر جلدی)، انتشار (در خون یا پلاسما، مایع لنف، مایع مغزی-نخاعی)، متابولیسم (در کبد، کلیه، ریه، پوست) و دفع دارو (از کبد، کلیه)

برای کسب اطلاعات بیشتر درباره تزریقات می توانید نحوه‌ انجام انواع تزریقات را بخوانید.

• فارماکودینامیک: به خواص ملکولی دارو می پردازد که مربوط به اثرات بالینی داروست و توسط ملکول های پروتئینی بزرگی در ساختمان سلول بنام گیرنده پا رسپتور اعمال می شود.

1. خواص فیزیکی و شیمایی (تفاوت های فارکوکینتیک)
2. تفاوت در طیف ضدمیکروبی و مکانیسم اثر آنها (تفاوت های فارماکودینامیک)

درک کردن مکانیسم های مولکولی تکثیر باکتری ها، قارچ ها و ویروس ها (یعنی عوامل ایجاد کننده عفونت)، باعث اثر گذاری زیادی در گسترش و توسعه معقول ترکیباتی (آنتی بیوتیک ها) شده است که می توانند با چرخه حیات میکروارگانیسم ها تداخل کرده و باعث مهار رشد یا کشتن آنها شوند.

انواع مختلف آنتی‌بیوتیک‌ها از لحاظ خصوصیات شیمیایی، فیزیکی، داروشناسی، طیف ضد میکروبی و مکانیسم عمل با هم متفاوت هستند.

آنتی بیوتیک ها را بر اساس سه فاکتور ذیل می توان تقسیم بندی کرد:

آنتی بیوتیک‌ها از منظر طیف اثر به دو گروه تقسیم می شوند:

1. آنتی بیوتیک‌های وسیع الطّیف: آنهایی هستند که در مقابل انواع مختلف میکرو ارگانیسم‌ها فعّال می‌باشند. مانند تتراسایکلین که در مقابل بسیاری از باکتری‌های گرم منفی، کلامیدیا، مایکوپلاسما و ریکتزیا‌ها موثّر است.
2. آنتی بیوتیک‌های با طیف محدود: آنهایی هستند که فقط در مقابل یک میکرو ارگانیسم یا طیف بسیار محدودی از میکروارگانیسم‌ها فعّال می‌باشند؛ مانند وانکومایسین که عمدتاً در مقابل کوکسی‌های گرم مثبت مانند استافیلوکوک‌ها و انتروکوک‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.

آنتی بیوتیک‌ها از جهت مکانیسم اثر به دو گروه عمده تقسیم می شوند:

1. آنتی بیوتیک‌های باکتریوسید: که باعث کشتن سلول بیماری زا می‌شوند؛ یعنی حیات میکروارگانسیم خاتمه می یابد و هیچگونه فعالیت دال بر حیات ندارد.
2. باکتریواستاتیک: که باعث توقف رشد و ثابت ماندن تعداد سلول بیماری زا می‌شوند؛ یعنی حیات میکروارگانسیم خاتمه می یابد و هیچگونه فعالیت دال بر حیات ندارد. میکروارگانسیم نه می میرد و نه می تواند رشد و تکثیر کند.

ساختار گیرنده بر عواملی چون گیرنده های PBPs، مهار کننده های فعالیت ریبوزومی و مهار کننده های ساخت DNA یا RNA میکروب موثر است.

1. در محل عفونت (‌محل تجمع پاتوژن مانند آبسه دندانی، سیونوزیت، مغز و … ) غلظت کافی از دارو که برای مهار رشد یا کشتن میکرو ارگانیسم‌ها نیاز است ‌ایجاد کند.
2. آسیبی (عارضه، سمیت) به میزبان وارد نکند یا در حد بالایی وارد نکند.
3. به حد کافی پایدار باشد بطوری که بتوان آنرا از محیط کشت جدا نمود و برای مدت معقولی ذخیره کرد بدون اینکه اثرش کاهش یابد.
4. سرعت دتوکسیفیکاسیون (سم زدایی) و دفع دارو از بدن به گونه‌ای باشد که غلظت کافی را برای مدت معینی در خون نگاه داشته و احتیاجی به دوزهای مکرر نباشد.
5. دفع دارو به حد کافی سریع و کامل باشد و پس از قطع مصرف دارو بطور کامل دفع گردد.

به عبارتی یک آنتی بیوتیک خوب آنتی بیوتیکی است که برای میکروب سمی و کشنده باشد و برای میزبان سالم و بی خطر باشد؛ زود خراب و فاسد نشود و مدت کافی در بدن توقف داشته باشد و بتواند به محل عفونت وارد شود. هنگامی که آنتی بیوتیک قطع شد تا مدت مدیدی در بدن نماند و در زمان معقولی تصفیه شود .

• سفازولین (سفالسپورین ها-ویال)
• سفتازیدیم (سفالسپورین ها -ویال)
• سفتریاکسون (سفالسپورین ها-ویال)
• استرپتوسین (ویال)
• مروپنم (ویال)
• ایمیپنم+ سیلاستاتین (ویال)
• سفوتاکسیم (ویال)
• ونکومایسین (ویال)
• سفتی زوکسیم (ویال)
• آمپی سیلین (ویال)
• کلوگزاسیلین (ویال)
• پنی سیلین (ویال)
• آمپی سیلین +سولباکتام (ویال)
• پیپراکتام (ویال)
• کلرام فنیکل (ویال)
• سفپیم (ویال)
• سفوروکسیم (ویال)
• اریترومایسین (ماکرولیدها) (ویال)
• سیپروفلوکسین (ویال)
• آزیترومایسین (ماکرولیدها) (ویال)
• آمپی سیلین (پنی سیلین ها) (ویال)
• کلرامفنیکل (آمپول)
• کلوکساسیلین (آمپول)
• مترونیدازول (ویال)

بیشتر بخوانید: چرا پنی سیلین باید در مراکز درمانی تزریق شود و روش صحیح تست آن چیست؟

• تتراسایکلین (پماد)
• جنتامایسین (پماد)
• اریترومایسین (پماد)
• کلیندامایسین (کرم،ژل)
• مترونیدازول (کرم.پماد.ژل)
• مفناید (پماد، کرم، ژل)
• تریپل سولفا (پماد، کرم، ژل)
• نیتروفورازون (کرم)
• موپیروسین (کرم.پماد.ژل)

• سفالکسین (سفالسپورین ها-سوسپانسون)
• اریترومایسین (ماکرولیدها-سوسپانسون)
• کو آموکسی کلاو (پنی سیلین ها-سوسپانسون)
• آموکسی سیلین (پنی سیلین ها-سوسپانسون)
• سفکسیم (سفالسپورین ها-سوسپانسون)
• آزیترومایسین (ماکرولید-سوسپانسیون)
• آمپی سیلین (سوسپانسیون)
• وی بنزاتین (پنی سیلین)(سوسپانسیون)
• کلاریترومایسین (سوسپانسیون)
• بنزوئیت مترونیدازول (سوسپانسیون)
• کلرامفنیکل (سوسپانسیون)
• کلاویسیلین (سوسپانسیون)

• سولفاستامید (قطره)
• کلرامفنیکل (قطره)
• سیپروفلوکساسین (قطره)
• جنتامایسین (قطره)
• ریفامپین ( قطره)

• کلیندامایسین (محلول)
• گلوتارال (محلول)
• اریترومایسین (محلول)

• آموکسی سیلین (سفالوسپورین ها- شربت)
• اریترومایسین (ماکرولیدها- شربت)
• سیپروفلوکسین (شربت)
• آزیترومایسین (ماکرولیدها)(شربت)
• آمپی سیلین (پنی سیلین ها- شربت)
• آموکسی کلاو (پنی سیلین ها- شربت)
• تتراسایکلین (تتراسایکلین)(شربت)
• داکسی سایکلین (تتراسایکلین)(شربت)
• سفالکسین (سفالوسپورین ها- شربت)
• سفکسیم (سفالوسپورین ها)(شربت)
• فورازولیدون (شربت)
• کلرامفنیکل (شربت)
• کلوکساسیلین (پنی سیلین ها)(شربت)
• کوتریماکسازول (شربت)
• کیلیندامایسین (شربت)
• مترونیدازول (شربت)
• آمیکاسین (آمینوگلی کسید)(شربت)
• استرپتومایسین (آمینو گلی کسید)(شربت)
• جنتامایسین (آمینوگلی کسید)(شربت)
• نئومایسین (آمینو گلی کسید)(شربت)
• وی پتاسیم (شربت پنی سیلین)
• پنی سیلین (شربت)

• آمپی سیلین (کپسول)
• آموکسی سیلین (پنی سیلین- کپسول)
• کلوکسا سیلین (پنی سیلین ها) کپسول
• سفالکسین (سفالوسپرین ها)کپسول
• آموکسی کلاو (پنی سیلین ها- کپسول)
• سفکسیم (سفالوسپورین-کپسول)
• کیلیندامایسین (آنتی بیوتیک) کپسول
• کوتریماکسازول (کپسول)
• آزیترومایسین (ماکرولیدها)(کپسول)
• اریترومایسین (ماکرولیدها) کپسول
• داکسی سایکلین (کپسول)
• تتراسایکلین ( کپسول )
• کلرامفنیکل (کپسول )
• سیپروفلوکسین (کپسول)
• فورازولیدون (کپسول)
• مترونیدازول (کپسول)
• کوآموکسی کلاو ( کپسول)
• آزیترومایسین (کپسول)
• ریفامپین ( کپسول )
• سفیکسیم (کپسول)

• اریترومایسین (ماکرولیدها- قرص)
• سیپروفلوکساسین (قرص)
• آمپی سیلین (پنی سیلین ها-قرص)
• آموکسی سیسلین (پنی سیلین ها- قرص)
• آموکسی کلاو (پنی سیلین ها- قرص)
• استرپتومایسین (آمینو گلی کسید- قرص)
• تتراسایکلین (تتراسایکلین -قرص)
• جنتامایسین (قرص آمینوگلی کسید)
• داکسی سایکلین (تتراسایکلین-قرص)
• سفالکسین (سفالوسپورین ها- قرص)
• فورازولیدون (قرص)
• کلرامفنیکل (قرص)
• کلوکساسیلین (قرص)
• کوتریماکسازول ( قرص)
• کیلیندامایسین (قرص)
• مترونیدازول (قرص)
• نئومایسین (آمینو گلی کسید- قرص)
• کوآموکسی کلاو ( قرص)
• آزیترومایسین (قرص)
• نالیدیکسیک اسید (قرص)
• هیدروکسی کلروکین سولفات (قرص)
• وی پتاسیم (قرص)
• سفیکسیم (قرص)
• سفیوروکسیم (قرص)
• کلاریترومایسین (قرص)
• نیتروفورانتوئین (قرص)
• پیرازینامید (قرص)
• فنازوپیریدین (قرص)
• مایکوفنولیت ( سل سپت ) قرص
• آرتمتر – لومفانترین (قرص)
• اوفلوکساسین (قرص)
• ایزونیازید (قرص)
• تریپل سولفا واژینال (قرص)
• اتامبوتول (قرص)
• لووفلوکساسین (قرص)
• موکسی فلوکساسین (قرص)

• داکسی سایکلین (تتراسایکلین) (ویال)
• کوتریماکسازول (آمپول)
• کیلیندامایسین (آمپول)
• مترونیدازول ( آمپول)
• جنتامایسین (امپول)
• آمیکاسین (آمپول) 
• کلیندامایسین( آمپول)

• آموکسی کلاو (ساشه)

شما می توانید متن کامل جزوه «آشنائی با انواع آنتی بیوتیک و خصوصیات فارماکولوژی آن» را از فروشگاه سایت دریافت نمایند.